Һэргэн мандалтын үе

Һэргэн мандалтын үе, мүн Ренесcа́нс (француз: Renaissance — «һэргэн мандалта») — хүн түрэлхитэнэй үзэлэй гуманис һанаа ба эртын сагай (античностиин) тулгуури дээрэ үндыһэн Дунда зуун һүүл үеын, Шэнэ саг эртэ үеын соёл уралигай ба гүн ухаанай хүдэлөөн.

Рафаэль Санти. Аристотель ба Платон, Ватиканай зурагай зүйл

Уг үе XIV зуунай эхинһээ XVI зуунай һүүл үе хүрэтэр үргэлжэлһэн гэжэ үзэдэг ба мүн XVII зуунай эхинэй хэдэн арбан жэлнүүдтэ Англи, Испанида үргэлжэлөө. Һэргэн мандалтын үеын онсолиг шэнжэ шанарынь соёл уралигай ниигэмэй шэнжэ ба тэрэнэй антропоцентризм гү, али «юртэмсын түбые хүн гэжэ үзэдэг» һургаал юм. Тухайлбал энэ үедэ хамагай түрүүндэ хүн, хүнэй үйлэ ажаллалгые онсолон шудалһанда оршоно. Мүн лэ эртын соёл уралиг шудалха боложо тэрэнэй «һэргэн мандалтые» нүхэсэлдүүлһэн тула тиин нэрлэжэ томьёолоо.

«Һэргэн мандалта» гэһэн нэрэ томьёое Джордж Вазари гэхэ мэтэ италиинхид хүмүүнлигэй ухаанай шудалаашад ашаглажа байгаа. Уг нэрэ томьёое оршон үеын удхын байлтайгаарынь анха XIX зуунда Жюль Мишле хэрэглээ һэн. Одоо үедэ «һэргэн мандалта» гэһэн нэрэ томьёонь соёл уралигай хүгжэл сэсэглэлтэ гэһэн адлидхал боложо байна.

Бии бололго

Һэргэн мандалтань XIII зуунай һүүл үеын Флоренциһоо гаралтай гэдэгые ехэнхи түүхэшэд хүлеэн зүбшөөрдэг ба Данте Алигьери (1265—1321), Франческо Петрарка (1304—1375) гэхэ мэтын зохёолнууд, Джотто ди Бондонын (1267—1337) уран зурагынь һэргэн мандалтын үеын гол түлөөлэл юм. Зарим эрдэмтэдэй үзэжэ байгаагаар эрдэмтэд, уран баригшад, зураашад, зохёолшод зэргэ хүнүүд хоорондын мэдхэсэлдээнэй үрэ дүндэ һэргэн мандалта гэхэ ойлголто бүхыл салбари бии болоһон гэжэ үзэдэг.

Һэргэн мандалтань яагаад анха Итали уласуудта гараһан, сохом яагаад гараһан талаархи асуудалынь мүнөө хүрэтэр маргаантай асуудалнуудай нэгэ байһаар байгаа бэлэй. Тиимэшье ушарһаа энэниие гарал тухай хэд хэдэн онол бии.

Һэргэн мандалтын үеийн турша мүнгэ болон уралигынь гарһаа гарта дамжан ябадаг байһан ушарынь уран бүтээлшэд амидаралаа залгуулха болон уран бүтээлээ туурбихада хэрэгсээтэ мүнгөө үйлэшэлүүлэгшэдээһээ олодог байсан. Энэнь уран бүтээлшэд үйлэшэлүүлэгшэдээһээ бүрин хамаарна гэһэн үгэ.

XIV—XVI дугаар зуунай үедэ Италинь Ази болон Европо руу наймаанаа үргэжүүлһэнэй уламһаа эдэ баялиг тэндэ сугларха болоо һэн. Тироль дахи мүнгэнэй уурхайнь мүнгэнэй урасхалые нэмэгдүүлһэн. Дурнаһаа хэрээһэтэнэй армиин абажа ерэһэн гоё байдал хэб маягынь Генуя болон Венециин хүгжэл сэсэглэлтые нэмэгдүүлбэ^[1].

Латин болон грекын үе

Дээдэ дунда зуунай үедэ латин эрдэмтэд грек болон арабай байгалиин шэнжэлхэ ухаан, философи, математикын шудалгаанай ажалнуудта түблэржэ байһан бол Һэргэн мандалтын үеын эрдэмтэд латин ба грекын удха зохёол, түүхын бүтээлнүүдые һэргээхэдэ гол анхааралаа хандуулжа байба.

Италиин ниигэм улас түрын байдал

Апеннинын хахад аралай улас түрын газарай зураг. 1494 оной оршом

Дунда зуунай түгэсхэлэй Итали орон улас түрын үбэрмэсэ системэтэй байһан. Италинь нэгэдэһэн түрэтэй уласгүй, жэжэ хото-уласууд болон газар нютагуудта хубаагдаһан байдалтай байгаа: Италиин урда хэһэгтэ Неаполиин хаанта улас, түб хэһэгтэ Бүгэдэ Найрамдаха Флоренци Улас болон Папын уласууд, хойто болон баруун бүһэ нютагта Милан болон Генуя, зүүн хэһэгтэ Венеци оршон байба. XV зуунай Италинь Европын хамагай урбанизацилһан бүһэ нютагуудай нэгэ байгаа^[2]. Олон хото Эртын Римэй үеын барилгануудай һуури дунда байрлажа байһаниинь һэргэн мандалтын һунгадаг мүн шанарынь Римэй эзэнтэ гүрэнэй зүрхэн хэһэгтэ оршожо байһантай холбоотой гэн бодогдуулна^[3].

Венецинь Дурнатай худалдаа хэхэ Европын гол хаалга, һайн шанарай шэл үйлэдбэрилэгшэ хото байһан бол харин Флоренци нэхэмэл эдэлэлэй түб байһан байна.

Онсолиг

Соёл уралигай шэнэ парадигма (али тэрэнэй системэ) Европын ниигэмэй харилсаанай нэн шухала хубилалгануудтай холбоотойгоор гараһан. Бүгэдэ найрамдаха улас болон хотонуудай үдэлтэнь феодалай харилсаанда оролсодоггүй гү, али гар уралалшад, мастернууд, худаалдаашад, банкын эзэд гэхэ мэтын үйлэ эрхэлдэггүй анги дабхарга үдэхэдэ нүлөөлбэ. Дунда зуунда бии болоһон иерархиин (шаталан захирха ёһон) үнэ сэнын тогтолсоо, илангаяа сүмын соёл, тэрэнэй догшон болон энгын хандалга тэдэндэ бүгэдэдэнь харин, үлэ мэдэхэ тотолсоо байгаа. Энэнь хамагай дээдэ баялиг бол хүн болон хуби хүнэй шанар, эрхэ сүлөө, тэрэнэй эдэбхитэй үйлэ ажаллалгые шудалдаг ниигэм-гүн ухаанай шэнжэлхэ ухаан болохо хүмүүнлиг ёһые (гуманизм) бии болгобо. Хотонуудта сүмын хиналтаһаа гадуур шажанай буса үйлэ ажаллалга эрхэлдэг юртэмсые үзэхэ шэнэ үзэлтэй болоһон шэнжэлхэ ухаан, уралигай түбүүд бии болохо боложо юртэмсые үзэхэ эртын үзэлһээ хүмүүнлиг ёһоной хизгааргүй олон жэшээе оложо хаража байба. XV зуунай дунда үедэ ном хэблэн гаргаха болоһониинь юртэмсые үзэхэ эртын үзэлһээ үбэлэгдэһэн зүйлнүүд болон шэнэ үзэлнүүд Европо даяар тархахада шухала үүргэ гүйсэдхээ һэн.

Һэргэн мандалта анха Италида XIII—XIV зуунда Пизано, Джото, Орканья зэргэ удам оршон байхада гараһан болоод зүбхэн XV зуунай 20-иод онһоол жэнхэни удхаар бии боложо Франци, Германида болон бусад оронуудта энэнь харисангүй һүүлдэ бии болоо һэн. XV зуунай һүүлдэ дээдэ хүгжэл сэсэглэлтэндээ хүрэжэ XVI зуунда барокко ба маньеризмын гараһантай холбоотой. Һэргэн мандалтын һанаанай хёморолые дабажа гараа һэн.

Уралиг

Адамые бүтээлгэ, Микеланжело

Италида һэргэн мандалтын үедэ уралиг, тэрэнэй дотор уран зураг теэ хүгжэһэн. Уран зураашад гэрэл, һүүдэрые шудалжа, тэрэшье бүү хэл Леонардо да Винчи хүнэй бэеын бүтэсые шудалжа, уран зурагай шэнэ аргые бии болгожо байгаа. Тиин гуа зүйн тогтоһон ойлголтонууд бии болоһон юм.

Уран барилгын хубида, Филиппо Брунеллески эртын һунгадаг барилгануудай туурые шудалан хэб маягыень дахин һэргээхэдэ нилээд хуби нэмэреэ оруулһан уран баригша юм. Тэрэнэй гол бүтээлынь Флоренциин соборой бүмбэгэр оройто байгууламжа юм^[4]. Иимэ заршамаар баригдаһан анханай барилгань Мантуяда Альбертын бариһан Гэгээн Андрейн церковь байгаа.

Эрдэм ухаан

Галилео Галилей, һэргэн мандалтын үеын уран баригша Леоне Леониин тоһон будагай бүтээл

Эртын шудалгаанай ажалнууд олдожо, мүн хэблэл бии болоһониинь һураха үйлэ ябасые арадшалжа, һанаагаа ниитэдэ хүртээмжэтэй болгоходо дүхэм болгоо һэн.

1492 ондо Христофор Колумб Шэнэ юртэмсые нээһэниинь Птолмей, Гален зэргэ эртын эрдэмтэдэй юртэмсые үзэхэ һунгадаг онол амидаралда үлэ ниисэжэ байе тодорхой болгохо эхилэл болоо һэн. Тиимэшье ушарһаа энэ үеэ шэнжэлхэ ухаанай хубисхалай үе гү, али оршон үеын эрдэм ухаанай эхилэл гэдэг^[5]. Галилео Галилей, Тихо Брахе, Иоханнэс Кеплер зэргэ шэнжэлхэ ухаанда дэбжэлтэ абшарһан нээлтэнүүдые сохом энэл үедэ хэһэн^[6]. Шэнэ шэнжэлхэ ухаанай арганууд одон орон, физикэ, биологи, анатомиин һалбариин хүгжэлдэ ехэхэн хуби нэмэри оруулһан бэлэй.

Шажан

Һэргэн мандалтань хүн ба Бурханай хоорондын харилсаае хүнүүдтэ ойлгуулха замаар оршон үеын шажан шудалалда хүсэтэй нүлөө үзүүлһэн^[7].

Уран зохёол

Һэргэн мандалтын үеын уран зохёолой эхилэлэй ганхалан табиһан зохёолшо болохо Данте Алигьери (1265—1321) тэрэ үеын хүнүүдэй байдалые «Комедиин зүжэг» (һүүлдэ «Тэнгэрлиг комедиин зүжэг» гэжэ нэрлэгдэхэ болоһон) гэхэ зүжэгдээ тодорхой үгүүлһэн байдаг. Һүр жабхаланта Дантые бүтээһэн уг нэрээр үрэ хойшонь хүндэдхэл бэшэрэлээ элирхылээ.

Һэргэн мандалтын үеын уран зохёолдо уг бүхы талаараа хүгжэһэн гү, али сүлөөтэй, уран, бүтээлшэ мүн тэрэ үеын хүмүүнлиг шэнжэнүүд элиржэ байгаа. Франческо Петраркын (1304—1374) хайрын сонетууд хүнэй досоохи юртэмсын гүниие нээжэ, хүнэй сэдьхэлэй элирэлэй баялигые нээжэ үгэбэ. XIV—XVI зуунуудта Италиин уран зохёол хүгжэн сэсэглэжэ Петраркын шүлэгүүд, Джованни Боккаччогой (1313—1375) үгүүлэлигүүд, Никколо Макиавеллиин (1469—1527) ниигэм тухай эрдэм шэнжэлгээнэй бүтээл, Лудовико Ариостогой (1474—1533) мүн Торквато Тассогой (1544—1595) зохёолнууд бусад оронуудта түгэн таража эртын грекэй ба эртын ромын уран зохёолнууд гү, али һунгадаг уран зохёолой тоондо багтаа юм.

Дүрсэлхэ уралиг

Һэргэн мандалтын үеын уран зурагта мэргэжэлэй зураашад байгаали, хүнэй анатоми, амидаралай мүн шанар, гэрэлэй болон бусад үзэгдэлнүүдэй тусхалда анхаарһан байдаг. Һэргэн мандалтын үеын уран зураашад уламжалалта шажанай һэдэбтэй бүтээл туурбидаг байһанаа дүрсэлхэ уралигай шэнэ арга барил хэрэглэхэ боложо эзэлхүүнэй нарин бүридэл, байгаалиин уран зурагые (пейзаж) арын фон болгон ашаглаха болоо. Энэнь тэдэнэй бүтээлые үлүү бодото, амиды болгожо үмэнэ туурбидаг байһан шажанай бүтээлһөө огто өөр болгоо һэн.

Хүгжэм

Һэргэн мандалтын үедэ мэргэжэлэй дуу хүгжэмынь сүмын соёл уралигай шэнжээ хүсэдөөр гээжэ арадай хүгжэмдэ үлүү нүлөөлжэ байгаа. XIV зуунда «Ars nova» («Шэнэ уралиг») бүтээлнүүд болохо хоолойн ба хоолойн-хүгжэмэй олон түрэлэй дуунай уралиг дээдэ түбшэндэ хүрэтэрээ англиин (XV зуунда), голландын (XV—XVI зуунда), ромын, венецииин, франциин, германиин, польшын, чехиин (XVI зуунда) болон бусад һургуулинуудта шудлагдан хүгжөө һэн.

Шажанай буса маша олон түрэлэй хүгжэмэй уралигай түрэлнүүд бии боложо байгаа: Италида — фроттол ба вилланелл, Испанида - вильянсико, Англида - баллада, гэхэ мэтэ.

Түүхэ

Һэргэн мандалтын үеын үе шатанууд

Һэргэн мандалтые 4 үе болгон хубаажа абажа үзэнэ:

Һэргэн мандалтаһаа үмэнэхи үе (XIII зуунай 2-р хахад — XIV зуун)
Эхин үеын Һэргэн мандалта (XV зуунай эхин үе — XV зуунай һүүл үе)
Дээд Һэргэн мандалта (XV зуунай һүүл үе —XVI зуунай эхинэй 20 жэл)
Һүүл үеын Һэргэн мандалта (XVI зуунай дунда үеһөө —XVI зуунай 90-ээд он)

Проторенессанс

Кампанила ди Джото

Һэргэн мандалтаһаа үмэнэхи үе (Проторенессанс) дунда зуунай романескын, готик уламжалалтай гүн гүнзэгы холбоотой ба Һэргэн мандалтын бэлэдхэл шата юм. Энэ үень хоёр дэд үенүүдтэ хубаагдана: Джотто ди Бондонын үхэлэй үмэнэхи үе, болон дараахи үе (1337 он). Хамагай шухала нээлтэнүүд болон гайхалтай уран бүтээлшэд нэгэдүгээр дэд үедэ амидаржа ажаллажа байһан бол хоёрдугаар дэд үедэ Италида тархаһан тахалтай холбоотой. Бүхы нээлтүүдые зүн һобингоороо хэжэ байһан үе юм. XIII зуунай һүүлдэ Флоренцида Арнольфо ди Камбиогой бүтээл болохо гол сүмын барилга — Санта-Мария-дель-Фьоре собор баригдажа, дараань тэрэнэй ажалые Флоренциин кампанилые (Джоттын Кампанила) уралаһан Джотто үргэлжлүүлээ һэн. Һэргэн мандалтаһаа үмэнэхи үеын уралигынь хамагай түрүүндэ Никколо болон Джованни Пизано, Арнольфоди Камбио, Андреа Пизано зэргэ баримал дээрэ элэржэ байгаа.

Эхинэй Һэргэн мандалта

«Эхин үеын Һэргэн мандалтын» үе Италида 1420 онһоо 1500 он хүрэтэр үргэлжэлһэн. Энэ 80 оной турша эртын уралигһаа ехэ өөршэлэгдөөгүй болобош тэрэ дээрэ нэмэжэ хүгжүүлхые оролдожо байба. Хэды бага багаар хүгжэжэ байһаншье амидаралай нүхэсэл болон соёл эршэмтэй өөршэлэгдэхэ зураашад дунда зуунай һууриие мүнхөөр халажа өөрһэдын бүтээлэй юрэнхы үзэл һанаандаа эртын уралигай хэб маягые шиидэнгеэр хэрэглэжэ байба. Энэ үедэ Италиин уралиг эртын һунгадаг хэб маягаар хүгжэн дэбжэжэ байхада бусад оронуудта удаан хугасаанай туршада уламжалалта готик хэб маягтай хэбээр байһан. Альпын уулаһаа хойто зүг рүү, мүн Испанида Һэргэн мандалта дүнгэжэ XV зуунай һүүл хэһэгтэ эхилжэ тэрэнэй эхин үень дараагай зуунай дунда үе хүрэтэр үргэлжэлһэн байна.

Дээдэ Һэргэн мандалта

Пьета (Микеланджело, 1499)

Һэргэн мандалтын гурбадугаар үедэ хүгжэл сэсэглэлтэ дээдэ хэмжээдээ хүрэһэн тула «Дээдэ Һэргэн мандалта» гэжэ нэрлээ һэн. Энэ үе Италида ойролсоогоор 1500—1527 онуудта үргэлжэлһэн. Энэ үедэ италиин соёл уралигай нүлөө Флоренциһоо гаража II Юлий Римэй папа болоһоноор Рома рүү шэлжээ һэн. II Юлий папа энэрэнгүй сэдьхэлтэй, зоригтой, һанаашалгатай байһан болоод өөрын ордондоо Италиин шэлэдэг зураашадые суглуулан маша шухала олон бүтээлнүүдые туурбюулжа, уран зурагые хайралха сэдьхэлые арад олондо өөрын бэеэр үлгэрлэн түгээжэ байгаа. Энэ папын болон тэрэнэй дүтын албатан түшэмэдэй хүсөөр Рома хото Периклын үеын шэнэхэн Афина шэнги болон хүгжэһэн юм. Ромада олон тооной дурасхалтай барилганууд баригдажа, гайхалтай барималнууд бүтээгдэжэ, одоо хүрэтэр үнэ сэнээ алдаагүй хүрэг зурагууд (портретнууд) зурагдажа байһан болоод эдэ уралигай түрэлнүүд бэе бэетэйгээ харилсан үйлэшэлжэ нэгэ нэгэнээ дэмжэхэ замаар хүгжөө һэн. Эртын уралигые үлүү нарин шудалһанаар уралигай бүтээл бүридэ һунгадаг хэб маяг һуужа дундада зууниие һанагдуулам шэнжэнүүд хүсэдөөр арилаа. Хэды эртын уралигай шэнжэ байдалые өөршэлэлгүйгээр дабтажа байһаншье зураашанарай өөрһэдын бүтээлжэ сэдьхэлээ хизгаарлажа шадаһангүй. Тэдэ абхаалжа самбаа мүн түсөөлэн бодохо шадабаряа ашаглан эртын грек-ромын һунгадаг уралигһаа өөртэ хэрэгтэй шэнжые һунгажа сүлөөтэй бүтээлээ туурбижа байһан.

Хожомой Һэргэн мандалта

Һэргэн мандалтын химарал: 1594 ондо венециинхин Тинторетто нюуса үдэшын эдеэные айхабтараар, һанаашархалгатайгаар дүрэслэгдэһэн

Хожом үеын Һэргэн мандалта Италида 1530 онһоо 1590—1620 он хүрэтэр үнгэрөө һэн. Зарим шудалаашад Хожом үеын Һэргэн мандалтада 1630-аад ониие хамаруулдаг. Энэнь уралиг шудалаашад, түүхэшэдэй дунда арсалдаанай асуудал юм. Энэ үеын соёл болон уралигые нэгдэһэн нэрэшэлээр нэрлэхэдэ түбэгтэй байһан. Ушарынь тэдэнэй элирэлынь хоорондоо маша ехэ илгаатай байгаа. Жэшээлбэл, Британиин нэбтэрхы толидо: «Һэргэн мандалтань түүхэн нэгдэмэл үе байһан ба 1527 ондо Римэй уналтаар түгэсхэл болоһон» гэжэ тэмдэглэһэн байна. Юртэмсые үзэхэ үзэлэй зүршэлнүүд мүн химаралай үеын уналтаһаа үүдэн Флоренцидо янза бүриин ниилэмэл үнгэ болон тахир хүлилһөө бүридэһэн «тогтоборигүй» уралиг — маньеризм газар абаа. Корреджо ажаллажа байһан Пармада маньеризм уралигые 1534 ондо зураашые өөд болоһонһоо хойшо дэлгэрүүлээ һэн. Венециин уралигай уламжлалта хүгжэлэй өөрын ушар ухаан байгаа: 1570 оной һүүл хүрэтэр тэндэ Паллиадо Тициан ажаллажа байһан болоод тэдэнэй бүтээл Флоренци, Римэй химаралай үеын үйлэ ябадалнуудтай холбоогүй байгаа һэн.

Хойто зүгэй Һэргэн мандалта

Альбрехт Дюрер, «Автопортрет» (1500), Хуушан пинакотека, Мюнхен

Италиин Һэргэн мандалта 1450 он хүрэтэр бусад оронуудта бараг нүлөөлдэггүй байба. 1500 онһоо хойшо уг хэб маягынь түби даяар тархаба. Гэхыдээ Бароккогой үеын эхилтэл ехэнхи хожом үеын готик нүлөө байра һууряа алдаагүй байһаар байба. Голланд, Германи, Франциин нютаг дэбисхэртэ Италиин Һэргэн мандалтаһаа хэд хэдэн шэнжээр илгаатай өөр хэб маягай урасхал бии болоһон ба тэрэниие «Хойто зүгэй оронуудай Һэргэн мандалта» гэжэ нэрлээ һэн. Илангаяа уран зурагай хэб маяг Италиинхиһаа илгагдажа байгаа: уран зурагуудта готик уралигай уламжалал ба ур шадабариие голшолон анхаарша, эртын уламжалал мүн хүнэй бэеын бүтэсын мэдэлгэдэ анхаарал бага хандуулжа байгаа һэн. Энэ үеын алдартай уран бүтээлшэд — Альберт Дюрер, Бага Ганс Гольбейн, Ехэ Лукас Кранах, Ехэ Питер Брейгель байгаа. Хожом үеын готик хэб маягаар уран бүтээл туурбидаг Ян ван Эйк, Ганс Мемлинг зарим бүтээлдэ мүн Һэргэн мандалтын үмэнэхи үеын хэб маяг элиржэ байба.

Һэргэн мандалтын эрдэм ухаан

Гольбейнай «Элшэд» (1533) зурагта одон орон шудалалай хэрэгсэлнүүд

XIV—XVI зуунда юртэмсэ болон юртэмсэдэ хүнэй эзэлхэ байра һууриие ойлгон бодохо хүнэй ойлгомжодо болбосоролой хүгжэлтэдэ ехээр нүлөөлөө юм. Агуу газарзүйн нээлтэнүүд, Николай Копернигай юртэмсын наран түбтэй системэ (гелиоцентризм) зэргэнь хүнүүдэй Дэлхэйн хэмжээнэй болон Галактикада оршохо Дэлхэйн байрлалга тухай хүнүүдэй ойлгомжые хубилгаа һэн. Харин Парацельс болон Везалий хоёр анха удаа хүнэй бэеын бүридэл, үйлэ ажаллалга, бэеын дотор боложо бай үйлэ ябасануудые шудалжа анагааха ухаан, анатомиин шэнжэлхэ ухааные шудалха эхилэлые табяа.

Ниигэмэй ухаанай шэнжэлхэ ухаанда томохон хубилалтые гарааба. Жан Боден болон Никколо Макиавеллиин шудалһан түүхын ба ниигэмэй үйлэ ябасануудынь анха янза бүриин бүлэгэй хүнүүдэй хоорондоо болон тэдэнэй һонирхолнуудай хоорондоо харилсан үйлэшэлжэ бай хүсэн үрэ дүн гэжэ шудалагдаха болоһон байна. Энэ үедэ “түгэс” ниигэмэй харилсаае бии болгохо оролдолгые хэжэ байһан: Томас Морой «Утопи», Томмазо Кампанеллын «Наранай хото». Эртын соёл уралигые шудалха болоһоной ашаар эртын олон судар номууд дахин бэшэгдэжэ, бараг бүхы хүмүүнлиг ёһые шудалагшад һунгадаг латин болон эртын грек хэлые шудалдаг болоһон.

Юрэнхыдөө, энэ үеын бурханда этигүүлэн мэхэлэн төөрэгдүүлхэ зан үйлэ шэнжэлхэ ухаанай ололто болон хүгжэлдэ муу нүлөө үзүүлжэ байгаа. Эрдэм ухаанай ололто амжалта, XVII зуунай шэнжэлхэ ухаанай хубисхал Һэргэн мандалтын нүгөөдэ Реформацитай холбоотой.

Зүүлтэ

↑ Severy, Merle; Thomas B Allen, Ross Bennett, Jules B Billard, Russell Bourne, Edward Lanoutte, David F Robinson, Verla Lee Smith (1970). The Renaissance – Maker of Modern Man. National Geographic Society. ISBN 0870440918.
↑ Kirshner, Julius, Family and Marriage: A socio-legal perspective, Italy in the Age of the Renaissance: 1300—1550, ed. John M. Najemy (Oxford University Press, 2004) p.89 (Retrieved on 10-05-2007)
↑ Burckhardt, Jacob, The Revival of Antiquity', The Civilization of the Renaissance in Italy Архивировалһан 7 дүрбэ һара 2007 оной. (trans. by S.G.C. Middlemore, 1878)
↑ Hooker, Richard, Architecture and Public Space Архивировалһан 12 нэгэ һара 2012 оной. (Retrieved on May 10, 2007)
↑ Butterfield, Herbert, The Origins of Modern Science, 1300—1800, p. viii
↑ «Scientific Revolution» in Encarta. 2007. [1] Архивировалһан 5 арбан хоёр һара 2003 оной.
↑ Open University article on Religious Context in the Renaissance (Retrieved on May 10, 2007)

Энэ үгүүлэл Буряад Википеэдиин шэлэгдэмэл үгүүлэлнүүдэй нэгэн юм.

[National_Geographic_Society-1] Severy, Merle; Thomas B Allen, Ross Bennett, Jules B Billard, Russell Bourne, Edward Lanoutte, David F Robinson, Verla Lee Smith (1970). The Renaissance – Maker of Modern Man. National Geographic Society. ISBN 0870440918.

[2] Kirshner, Julius, Family and Marriage: A socio-legal perspective, Italy in the Age of the Renaissance: 1300—1550, ed. John M. Najemy (Oxford University Press, 2004) p.89 (Retrieved on 10-05-2007)

[3] Burckhardt, Jacob, The Revival of Antiquity', The Civilization of the Renaissance in Italy Архивировалһан 7 дүрбэ һара 2007 оной. (trans. by S.G.C. Middlemore, 1878)

[4] Hooker, Richard, Architecture and Public Space Архивировалһан 12 нэгэ һара 2012 оной. (Retrieved on May 10, 2007)

[5] Butterfield, Herbert, The Origins of Modern Science, 1300—1800, p. viii

[6] «Scientific Revolution» in Encarta. 2007. [1] Архивировалһан 5 арбан хоёр һара 2003 оной.

[openuni-7] Open University article on Religious Context in the Renaissance (Retrieved on May 10, 2007)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]