Wikipedia

Урда Солонгос

(Өмнөд Солонгос-һээ шэлжэн эльгээгдэбэ)

Урда Солонгос, албан ёһоор Бүгэдэ Найрамдаха Солонгос Улас (солонгосоор 대한민국 Дэхан мингүк) — Солонгос хахад аралай урда хэһэгтэ байрладаг Азиин улас юм. Хойто талаараа Хойто Солонгосой хүреэлэгдэжэ ба баруун зүгтэ Шара тэнгисэй саана Хитад, зүүн зүгтэ Япон тэнгисэй саана Япон уласууд ойро байрладаг. Урда Солонгосой хамагай томо хотонь ниислэл Сеул юм. Энэ улас бараг 50 сая хүнтэй.

Бүгэдэ Найрамдаха Солонгос Улас
대한민국
大韓民國
Уряа: 널리 인간 세계를 이롭게 하라 (Хамаг дэлхэйһээ һайнаар туһалха, 弘益人間)
Түрын дуулалай нэрэ:
сол. «애국가»
«Эгукка»
Урда Солонгос һуури байра
Ниислэл Сеул
Албан хэлэн Солонгос хэлэн
Арад түмэн  99 % — Солонгос
>1 % — бусад
Түрэ засаг Бүгэдэ найрамдаха улас
Бэе даанги байдал
 -  13 үдэр 4 һара 1919  
Дэбиcхэр газар
 -  Бүхэлидөө 100 210 км2 
 -  Уһанай процент (%) 0,3 %
Хүн зон
 -  Тоосоо (2013) 48 955 203 (25)
ДНБ (ХАШТ) 2012 оной тоосоо
 -  Бүгэдэ $1.622 ехэ наяд[1] (12)
 -  Нэгэ хүндэ $32,431[1] (25)
ДНБ (Нэрлэһэн) 2012 оной тоосоо
 -  Бүгэдэ $1.151 ехэ наяд[1] 
 -  Нэгэ хүндэ $23 020[1] (32)
ОТББЭ (2010) 31.0[2] 
ХХИ (2012) Increase 0.897[3] (онсо һайн) (15)
Мүнгэн тэмдэгтэ Солонгос вон (₩) (KRW)
Сагай бүһэ +9
Интернет домэйн .kr, солонгос — .한국
Телефоной код +82

Түүхэ

Заһаха

Солонгос хубаагдахаһаа үмэнэ

Заһаха
Гол үгүүлэл: Солонгосой түүхэ
 
Когурё уласай үедэ хамаарха
булшанай дотор ханын зураг

Солонгос хахад аралда хүнэй үлдээһэн эртын шудалалай олдобори хуушан шулуун зэбсэгэй үе эхитэй. Анханай солонгос улас болохо Кочосониие Тангун гэгэшье МЭҮ 2333 ондо үүсхэһэн гэжэ солонгос домогто үгүүлдэг.[4] Кочосон Хойто Солонгос орон, хаяа залгаа Манжуурта гү, али Шара тэнгисэй эрье нютагта оршон байба. Кочосон Хитадай Хань уластай эе эбдэрэн тэмсэлдэжэ мүхэһэн. Тэрэниие залгажа Ниитын он тоололой эхиндэ Буё улас, Окджо, Тун-Е, Самхан зэргэ обог аймагай холбоондо оршон байжа байгаад гурбан уласай үетэй золгобо. Солонгос үндэһэндээ урда Байкжэ, Шилла, хойтодо болон үмэнэ Манжуурта Гүгүрё гэхэ гурбан улас боложо, нэгэ улас үндэһэтэндэ дүхэжэ хэдэн зууниие үдэһэнэй эсэстэ 676 ондо Тан уластай холбоолһон Шилла бусад хоёрые мүхөөжэ газар нютагые эрхэшээжэ нэгэдэһэн Шилла улас болобо. Нэгэдэһэн Шилла уласай үедэ ирагуу найраг, дүрсэлхэ уралиг, Буддын соёл дэлгэрэн хүгжэбэ. Шилла (Солонгос) — Тан (Хитад) найрамдалтай байба. 10-р зуунда Шилла дотоодын хёморолһоо һуларан Корё уласаар солигдоһон. Нэгэдэһэн Шиллагай үедэ Манжуурта Гүгүрёгой үбые залган байһан Бархай улас 926 ондо Хитанда мүхөөгдэбэ.

Корёгой Тхэджо ван 936 ондо Солонгос үндэһэтэнэй гээд шууд хэлшэхэжэ болохо Корё уласые байгуулба. Энэ уласта Шиллагай адляар һуурин соёл уралиг, эрдэм сэхээрэл лабшаран тогтоһон. Тухайлбал 1377 ондо буддын Чикчи гэхэ номые түмэрөөр барлаһан дэлхэйн анханай түмэр бар байгаа.[5] 13-р зуунда Корё Ехэ Монгол Уласай добтолгоондо үртэжэ байба. 30 жэл дайтаһанай эсэстэ хараата, гэбэшье бэе даанги, үнэншье холбоотон боложо үлөөлгэһэн. Юань улас мүхэхын алдада Корёгой гадаада бодолго зүршэлдэжэ, эсэстээ 1392 ондо И Сон Ге (Чосон уласые үндэһэлэгшэ Тхэджо ван) жанжан (генерал) түрэ эрьюулэн уласай ван боложо, дараагай зургаан зуунай түүхэеэ мүнхэрһэн Чосон уласые үндэһэлбэ.

 
Чосон уласай Кёнбүк ордон

Чосоной түрүү 200 жэлдэ ниислэл Кэгёнһоо Хансондо (мүнөө Сеул) шэлжэжэ, дайн дажангүй амгалан байба. Седжон ван солонгос үзэгээ зохёожо, улас даяар Күнзын шажан һайшаагдан дээдэлэгдэбэ. 1592—1598 оной хоорондо Японой Тоёотоми Хидёши Солонгос үрнэжэ нэбтэрнэ гэжэ халдаар ерэхэдэ уһан сэрэгэй И Сүн-шин адмиралай «яһата мэлхэй онгосо», Мин уласай сэрэгэй туһаламжатай байлдан байжа түрэ уласаа алдалгүй үлэбэ. Мин уластай уг найртай Чосон 1627, 1636 ондо хойтоһоо мандаһан Манжатай хоёронтой байлдажа найрамдан түгэсэбэ. Чин уласай эбые олон амар жэмэр, дэлхэйн дахинһаа хамааралгүй хоёр зууниие үдээд Баруунай шахалтаар нээгдэһэн.

1870-д онһоо Япон ахяад лэ Солонгосые эзлэхые оролдожо эхилһэн ба 1895 ондо Чосоной хатан хаанай амые хорложо[6], уламаар 1905 ондо клиент улас (протекторат) болохые тулган зүбшөөрүүлбэ.[7] 1910—1945 оной хоорондо Япон эзэнтэ Солонгос орон болобо. Дэлхэйн II дайнай түгэсхэлдэ АНУ, ЗХУ хоёр өөһэдынгөө дэглэмээр замнуулхын тулада Солонгосые Японһоо уралдан сүлөөлбэ.

Хубаагдаһанай дараахи БНСУ

Заһаха

Дайнай дараахи гурбан жэл Солонгосой үмэнэ хахад АНУ-ай сэрэгэй хиналтада байжа, капиталис (хүрэнгэтэ) эдэй засаг, арадшалһан дэглэмээр замнахада бэлэдхэгдэнхэй. Японһоо Солонгосые тусгаар тогтонуулхын түлөө тэмсэжэ ябаһан нүхэдһөө АНУ-да гойдо таалагдаһан Ли Сын Ман 1945 ондо АНУ-һаа ерэжэ, 1948 оной 8 һарын 13-нда БНСУ тунхаглагдахада түрүүшын юрэнхылэгшэ болобо. Хүйтэн дайнай арсалдаанай анханай гэжэ болохо Солонгосой дайн 1950-һаа 1953 оной хоорондо дэгдэбэ. ЗХУ-аар дэмжигдэһэн Хойто Солонгос эхэнэй үедэ амжилтатай давшижа, зориһоноороо Солонгосые бүхэлдэнь коммунис уласдаа нэгэдхэхэ шахаһаншье АНУ, НҮБ-ын хүсэнэй туһаламжатайгаар Урдахи ухраан түрж хойтынхи холбоотон БНХАУ-ай 1 сая сэрэгэй хүсэтэй тулаажа дайн зогсобо. 1953 оной 38-р үргэргээр хилэ тогтоожо, харилсан галаа зогсооһон хэрээндэ АНУ, Хойто Солонгос хоёр гарай үзэг зуралсаба. Үмнэдынхин гарай үзэг зураагүй болохоор техникын талаасаа хоёр Солонгос одоошье дайнай байдалда байгаа юм.[8]

 
Солонгосой түүхэ
Солонгосой түүхэ
This box:
Гүжүсон
・ Виман Жүсон
Жин Улас
Жин
хан 		Пён
хан 		Ма
хан 		Донйэ Үкжо Буё
Гая Байк
жэ
  Гүкүрё
Шилла
  		Бархай
Ху
байк
жэ 		Тай
Бон
Күрё
・ Юаниин Күрё
Жүсон
Солонгосой түүхэ гүрэн
Японой Солонгосые эзэмдэг
(Солонгосой саг суурын засаг)
АНУ·ЗХУ Солонгосые хубаалга

БН Солонгос Улас
  		БНХАУ

1960 оной хабар оюутанай эсэргүүсэлэй жагсаалаар 85 наһатай Ли Сын Ман огсоршье, тэрэ һамуун сагта генерал Пак Чон Хи сэрэгэй хүсөөр түрын эрхые абашье 1979 ондо алагдаха хүрэтэрээ юрэнхылэгшэ байба. Тэрэнэй үедэ улас түрын дарангуй дэглэмтэй болобошье эдэй засаг экспортдо шэглэн үсэрэнгы хүгжэһэн. Пак Чон Хиин дараа Гуанжү хотын гэхэ мэтэ арадшалалые хүсэһэн оюутад, хүдэлмэришэдэй хүдэлөөниие нюхаша байһан даража байжа баһа нэгэн сэрэгэй эрхэтэн Чон Ду Хван 1987 оной оюутанай ами эрэсдэлтэ хүрэтэр юрэнхылэгшээр ажаллаба. Дараань арадшалһан һунгуулида 6-р бүгэдэ найрамдаха уласай үе эхилһэн.[9]

1988 оной зунай олимпиин наадамые Сеул гардан абаһан. 1996 ондо ЭЗХАХБ-ын гэшүүн болоһоной дараа жэл Урда Солонгос Азиин мүнгэн һангай хёморолдо дайрагдажа үнгэрһэн. 1998—2003 оной юрэнхылэгшэ Ким Дэ Чжун хоёр Солонгосые эбэлэрүүлхэ удха шанартай ажал һанаашалжа байһанаараа Нобелиин энхэтайбанай шагнаал хүртэбэ.[10] 2002 ондо Японтой хамтаран Хүлбүмбэгэй ДАШТ-ые хүлеэн абаһан. 2000-аад онһоо Солонгос дабалгаа гү, али Урда бүтээһэн хүгжэм, кино уралигай бүтээл олон уласай байнгын үзэбэр болоһон. Энэ үзэгдэл Солонгос долгин гэжэ нэрэтэй.

Засаг захиргаанай хубаари

Заһаха

Урда Солонгос нютаг дэбисхэр, тэрэндэ оршон һуугаа хүн арадаа засан захирха зорилгоор дүрбэн нюруугай хэд хэдэн нэгэжэдэ хубаан тохинуулба. Нэгэдүгээр зэргын аймагай, дараахи нюруугай хото, дүүргэ, хорооной гэжэ тодорхойлжо болоно. Нэгэдүгээр зэргэдэ аймаг (도-до гү, али ду) - 8, онсогой захиргаата аймаг (특별자치도 тыкбёль-чачхидо) - 1, үргэн хото (광역시 гуан-ёкши) - 6, онсогой хото (특별시 тыкбёль-ши) - 1, онсогой захиргаата хото (특별자치시 тыкбёль-чачхиши) - 1 гү, али бүгэдэ 5 нэгэжын 17 нютаг байна. Удаахи зэргэдэ 77 хото (시 ши), 85 хошуу (군 гүн), 69 дүүргэ (구 гү) болоно. Гурбадугаар зэргэдэ 33 дүүргэ, олон тооной тосхон (읍 ып, ыб), һомон (면 мён), дүрбэдүгээр зэргэдэ хороо (동 донг), гасаа (리 ри) боложо хубаагдадаг.

Газарай зураг # Нютагай нэрэ Солонгос бэшэг Лата галиг Хүн зон
 
— онсогой хото — (солонгосоор 특별시 тыкбёль-ши)
1 Сеул 서울특별시 Seoul 9,794,304
— өөртөө засаха онсогой хото — (солонгосоор 특별자치시)
2 Сечжон 세종특별자치시 Sejong 122,263
— үргэн хото — (солонгосоор 광역시 куан-ёг-ши)
3 Бусан 부산광역시 Busan 3,635,389
4 Тэгу 대구광역시 Daegu 2,512,604
5 Инчон 인천광역시 Incheon 2,628,000
6 Тэчжон 대전광역시 Daejeon 1,442,857
7 Кванджу 광주광역시 Gwangju 1,456,308
8 Ульсан 울산광역시 Ulsan 1,087,958
— аймаг — (солонгосоор 도 ту/ду)
9 Кёнги 경기도 Gyeonggi 10,415,399
10 Канвон 강원도 Gangwon 1,592,000
11 Хойто Чхунчхон 충청북도 North Chungcheong 1,462,621
12 Урда Чхунчхон 충청남도 South Chungcheong 1,840,410
13 Хойто Чолла 전라북도 North Jeolla 1,890,669
14 Урда Чолла 전라남도 South Jeolla 1,994,287
15 Хойто Кёнсан 경상북도 North Gyeongsang 2,775,890
16 Урда Кёнсан 경상남도 South Gyeongsang 2,970,929
— өөртөө засаха онсогой аймаг — (солонгосоор 특별 자치도)
17 Чеджу 제주특별자치도 Jeju 560,000

Газарзүйн байрлалга ба уурал амисхал

Заһаха
 
Урда Солонгосой байразүйн зураг

Урда Солонгосынь Сoлонгосой хахад арал урда хэһэгые эзэлэн оршоно. Уг хахад аралынь хойноһоо урагша ниитэ 1,100 км ута болоод хойто хэһэгээрээ Ази түбитэй холбогдоно. Энэ уулархаг хахад аралынь баруун талаараа Шара тэнгис, зүүн талаараа Япон тэнгисээр (Зүүн тэнгис) хүреэлэгдэнэ.

БНСУ-нь ниитэ 99.6 мянган хабтагай ам дүрбэлжэн км газар нютагтай[11] ба газарзүйн хубида 4 бүһэ нютагта хубаажа болоно. Зүүн хэһэгынь нариин далайн эрье бүхы үндэр ууланууд, баруун хэһэгынь далайн эрье, голой ай һаба бүхы тэгшэ тала, баруун урда хэһэгынь ууланууд ба хүнды, зүүн урда хэһэгынь Накдон голой ай һабаһаа бүридэһэн тэгшэ тала юм. Солонгос ороной газар нютагай ехэнхи хэһэгынь уулархаг газар эзэлдэг болоод нам доро, тэгшэ тала ниитэ газар нютагай 30%-ые эзэлнэ.

 
Канвондодохи Сораксан уула

Солонгосой баруун ба Урда эрьеын дагуу 3000 үлүү бишыхан аралнууд байдагһаа хамагай томонь 1,845 км кв талмайтай, урда эрьеһээ 100 км зайда оршохо Чеджу арал юм. Мүн томохон гол мүрэн байдагһаа БНСУ–ай ниислэл Сеул хотын түбөөр урсаха Хан мүрэн (514 км), урда хэһэгээр урсаха Накдон мүрэн (525 км) юм.

Саг уларил

Заһаха

Хабар, зун, намар, үбэлэй 4 уларилтай. Үбэлдөө Сеул оршомдо 1-р һарада дундажаар -7 °C -с 1 °C хүрэжэ хүйтэрнэ. Зун 7 һара дундажаар 22 °C -с 29 °C байна. Уулархаг газараар үбэл үлүү хүйтэн байха ба 6-9-р һарын хоорондо бороо хамагай ехээр орно. Урда эрье оршомоор аадар бороо бүхы хара һалхин зунай һүүл һарануудта үзэгдэнэ. Жэлэй дундажа шииг нойтон 1,370 ммһээ (Сеулда) 1,470 мм-т (Пусан) хэлбэлзэнэ.

Хүреэлэн байгаа оршон

Заһаха

Хүн зон нягта һуурижаһан хотонуудта агаарай болон уһанай бохирдолой асуудал табигдажа байна. Хүреэлэн байгаа оршониие хамгаалха, һэргээн бодгохо талаар томохон ажалнууд хэжэ байгаагын жэшээнь Сеул хотын түбдэ байгуулһан хэмэл гол бүхы (сэбэр уһан) Чонгечон боложо байна[12]

Урда Солонгосынь хүреэлэн байгаа оршониие хамгаалха Дэлхэйн томохон байгуулалга, протоколнуудта нэгдэһэн орон болоно[13].

Хүн зон

Заһаха
 
Урда Солонгосой хүн зоной үһэлтын түлэб

Ниитэ хүн зоной диилэнхинь хото һуурин газар амидардаг ба 1970—1990 оной хоорондо эдэй засагай үсэлдэтэй холбоотойгоор орон нютагһаа хото руу шэглэһэн шэлжэлтэ эршэмтэй ябагдаһан байна[14]. 10.3 сая оршон һуугшадтай ниислэл Сеул хото Үмэнэдэ Солонгосой хамагай томо хото юм[15]. Бусад томохон хотонуудта Бусан (3.65 сая), Инчон (2.63 сая), Тайгу (2.53 сая), Тайжон (1.46 сая), Гванжу (1.41 сая), Ульсан (1.10 сая) багтана[16].

 
Урда Солонгос уласай 20 томо хото
2010 оной хүн зоной орон һуусын уласай тоололгын дүн[17]
Дугаар аймаг Хүн зон Дугаар аймаг Хүн зон
 
Сеул
 
Бусан 		1 Сеул Сеул 9,794,304 11 Гоян Кёнги 905,076  
Инчхон
 
Тэгу
2 Бусан Бусан 3,414,950 12 Йонъин Кёнги 856,765
3 Инчхон Инчхон 2,662,509 13 Бучхон Кёнги 853,039
4 Тэгу Тэгу 2,446,418 14 Ансан Кёнги 728,775
5 Тэджон Тэджон 1,501,859 15 Чхонджу Хойто Чхунчхон 666,924
6 Кванчжу Кванчжу 1,475,745 16 Чонджу Хойто Чолла 649,728
7 Ульсан Ульсан 1,082,567 17 Аньян Кёнги 602,122
8 Сувон Кёнги 1,071,913 18 Чхонан Урда Чхунчхон 574,623
9 Чанвон Урда Кёнсан 1,058,021 19 Намъянчжу Кёнги 529,898
10 Соннам Кёнги 949,964 20 Пхохан Хойто Кёнсан 511,390

Хоёр Солонгос хубаагдаһанай дараа 4 сая оршом сагаашад Хойто Солонгосһоо дүрбэжэ ерэһэн байдаг. Солонгосшууд Солонгосой дайнай дараа АНУ, Канада руу нилээдгүй сагаашалһан ба энэ байдал 1990 оной дунда үеһэ багасажа эхилбэ. Үмэнэдэ Солонгосой ниитэ хүн зон одоогой байдалаар 50 сая үлүү байна. Дундажа наһалтань 77 ба энэ тооһоо эмэгтэйшүүдэйхи 80, эрэгтэйшүүдэйхи 73 боложо байна.

Солонгосдохи гадаадын эргэдэй тоо һүүлиин жэлнүүдтэ нэмэгдэһээр байгаа ба 2007 оной байдалаар 1 сая тухай гадаадын эргэн байгаагһаа 104,749 Солонгосшуудтай гэрлэһэн, 404,051 ажаллажа бай, 225,273 хуули буса сагаашад байна[18].

Орон нютагта амидарха һонирхолтой эмэгтэйшүүдэй тоо буураһан тула Солонгосой фермернүүд (таряаланшад) Зүүн урда Ази, Зүүн Европын ядуу оронһоо эхэнэр абаха үзэгдэл ехэдхэжэ байна. 2006 оной шудалгаар шэнээр гэрэлэһэн фермернүүдэй 41 % гадаада басагадуудтай һууһан байна[19].

Урда Солонгосто АНУ-ай армиин 31,000 бэе бүрилдэхүүн байрладаг[20].

Шажан шүтэлгэ

Заһаха
 
Бульгукса сүмын Таботап субраган

2005 оной байдалаар ниитэ хүн зоной 46,5 % шажан шүтэдэггүй[21] ба 29,3 % Христосой (энэһээ 18,3 % протестант, 10,9 % католик), 22,8 % буддын шажан шүтэжэ байна. Урда Солонгос гадаадада ябуулһан шажанай номлогшонорхи тоогоор Дэлхэйдэ АНУ-ай дараа 2-до ордог байна[22].

Эдэй засаг

Заһаха

Урда Солонгосой эдэй засаг Дэлхэйдэ эхинэй 8-да, Азида эхинэй 3-да орожо байна[23][24]. Гадаада худалдаанай гол түншэнь Хитад[25]. Солонгосой эдэй засагай тулгуури автомашина, хахад дамжуулагша, электроникэ, уһан онгосо, гангай үйлэдбэрилэл юм.

1950-д оной үедэ Солонгос Азиин хамагай ядуу ороной нэгэ байба. Японой захиргаанда байха үедэ байгалиин баялигай ехэнхиие олборложо дуусаһан ба Солонгосой дайнай үедэ тус улас бүрин һүйрэһэн байна. 1962 ондо сэрэгэй эрьелтээр түрын эрхые абаһан генерал Пак Чон Хиин ударидалгаар Солонгосой эдэй засаг һэргэжэ эхилһэн ба 40 жэлэй дотор газар таряалан, загаһан агнуурай оронһоо үндэр технологи бүхы ажа үйлэдбэрижэһэн орон боложо хубилаа.

Пак Чон Хи ЗХУ-ай загбараар 5 жэл бүриин макро эдэй засагай түлэблигээе хэрэгжүүлжэ эхилһэн[26] ба 1965 ондо Японтой харилсаха харилсааяа хэбын болгоһоноор гадаада худалдаа, хүрэнгэ оруулалта ехэхэн нэмэгдэбэ. Эхилээд хүнгэн үйлэдбэри, дараань хүндэ үйлэдбэринүүд байгуулагдажа, 1973 он гэхэдэ Урда Солонгос эдэй засагай хубида Дэлхэйдэ 34-дэ орохо болобо[27].

Эдэй засагай энэ үһэлтые «Хан мүрэнэй эрьедэхи гайхамшагта зүйл» гэжэ нэрлэхэ болоһон ба 1980—1990 ондо Солонгос нэхэмэл, даабуу, гуталай экспортһоо үлүү автомашина, электроникэ, уһан онгосо, ган үйлэдбэрилжэ, экспортлохо болоһон. Уламаар үндэр технологиие бүтээгдэхүүн болохо компьютерай дэлгэс, гар утаһан (гар телефон), хахад дамжуулагша үйлэдбэрилжэ эхилбэ.


Урда Солонгосой тэргүүлэгшэ компаниинууд болохо Хёндай, Самсонг, LG, SK зэргэ хубиин (제벌 — гэр бүлын) компанинууд Пакай ударидалагай үеын һанхүүгэй болон татбарай тааламжатай нүхсэлдэ сэсэглэн хүгжэһэн байна[28].

1997 оной Азиин мүнгэн һангай хёморолой үеэр Урда Солонгосой эдэй засагай сула тала (жэшээлбэл, ехээхи хэмжээнэй гадаада үрэ гэхэ мэтэ) ил гараһан ба энэхүү хёморол хоёр үе шататайгаар ябагдаба. Эхинэйнь 1997 ондо, дараагайнь 1999 ондо болоһон Дэу компаниин дампууралаар сэлмэһэн байна[29]. Дэү компаниин дампууралые Дэлхэйн түүхын дэхэ хамагай томо дампуурал гэжэ тоосожо байна[30]. Уг хёморолой дараанһаа компанинуудай бүд өөршэлэгдэн, 2003 он гэхэдэ Урда Солонгосой хамагай томо гэр бүлын 30 компаниин талаһаа үлүүнь хубисаата компани болоһон[31]

2003—2005 оной хоорондо эдэй засагай жэлэй үсэлтэ 4 % боложо буураба[32]. Энэ бууралтань хуби хүмүүсэй картын зээл, Хитадай ихээхэн хэмжээнэй импорт зэргэһээ үүдэлтэй байна. 2005 онһоо хэрэгжүүлжэ эхилһэн үлэ хүдэлхэ хүрэнгэй, тэтгэбэрэй, ажаллаха хүшэнэй шэнэтгэлэй дүндэ[33], 2006 оной эдэй засагай үсэлтэ 5,1%-д хүрһэн байна.

Урда Солонгосой эдэй засаг дунда зэргын инфляци, ажалгүйдалай бага нюруу, экспорт, оролгын харисангы тэгшэ байдал зэргээр тодорхойлогдоно[34][35][36]

Одоогой байдалаар Урда Солонгосой автомашина, уһан онгосын үйлэдбэрилэл эдэй засагай үндэһэнь боложо байна. Урда Солонгосой Хёндай моторс ба энэниин һалбари Киа моторс Дэлхэйн 5-дахи томо автомашина үйлэдбэрилэгшэ юм[37]. Солонгосой автомашина үйлэдбэрилэгшэд хэдыгээр Европын холбоотой байгуулһан Сүлөөтэ худалдаанай хэлэлсээрэй хугасаань дуусаһаншье гэһэн Европын холбооной уласуудтадахи экспортын хэмжээеэ нэмэгдүүлхээр түлэблэжэ байна[38].

Урда Солонгосой уһан онгосын үйлэдбэрилэл Дэлхэйдэ хамагай томодо тоосогдожо байгаа ба 2004 ондо үйлэдбэрилэлэй хэмжээгээрээ Япониие урдань ороһон байна[39]. Урда Солонгос дундажаар ажалай 4 үдэртэ, 80 сая ам.долларай үртэе бүхы нэгэ уһан онгосые үйлэдбэрилдэг ба 2006 оной байдалаар Дэлхэй дээрэ шэнээр үйлэдбэрилжэ бай 3 онгосо бүри нэгые үйлэдбэрилжэ байгаа.

Хэдыгээр Урда Солонгос одоогоор уһан онгос үйлэдбэрилэл, захяалгын хэмжээгээрээ үлүү байгаашье, Хитад улас 2015 он гэхэдэ Дэлхэйн хамагай томо уһан онгосо үйлэдбэрилэгшэ болохо зорилто табижа байна. Гэхыдээ одоогоор Солонгосой уһан онгосо химда үртэгтэй байгаа юм[40].

Шэнжэлхэ ухаан ба технологи

Заһаха

Сансарай хүтэлбэри

Заһаха
 
Урда Солонгос түрүүшы сансарай ниидэгшэ И Со Ён

Урда Солонгосынь ОХУ-тай хамтаран сансарай хүтэлбэри хэрэгжүүлжэ[41], Ариранг-1, Ариранг-2 хэмэл дахуулнууд хөөргөөд байна.

2008 ондо Урда Солонгосынь өөрын сансарай буудалые (Naro Space Center) ашаглалтанда оруулхаар ажаллажа байна. Уг буудалынь Солонгосой Сансар шудалалай хүреэлэндэ харьяалагдаха ба пуужин (ракета) хөөргэхэ табсан, хиналтын байра, пуужингай согсолбори, туршалтын согсолбори, һургалтын байра зэргэһээ бүридэнэ[42]. Урда Солонгосһоо түрүүшын сансарай ниидэгшэнь И Со Ён гэдэг эмэгтэй байһан ба 2008 оной 4 һарын 8-нда Россиин Союз ТМА-12 хүлэгөөр сансарта ниидэһэн байна[43].

Робот

Заһаха

Солонгосой шэнжэлхэ ухаан, технологиин ахиһан нюруугай хүреэлэниинь хүнтэй адли, HUBO роботые зохёон бүтээһэн байна. Уг робот болон Японой Хонда моторс компаниин зохёоһон ASIMO робот 2-нь алхажа шададаг хүнтэй адли роботууд юм[44]. Анханай HUBO роботын үртэгынь 1 сая доллар байһан ба 3 жэл зарсуулһан байна[45].

Соёл

Заһаха

Зүүлтэ

Заһаха
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 South Korea. International Monetary Fund (September 2011). November 1, 2012 үдэртэ хандаһан.
  2. ↑ Gini index Архивировалһан 13 таба һара 2009 оной., CIA World Fact Book.
  3. ↑ Human Development Report. United Nations (2011). November 5, 2011 үдэртэ хандаһан.
  4. ↑ Korea’s History (Ko-Choson, Three Kingdoms, Parhae Kingdom, Unified Shilla, Koryo Dynasty, Colonial Period, Independence Struggle, Provisional Government of Korea, Independence Army, Republic of Korea,)
  5. ↑ URL_ID=3946&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html World’s oldest printed Doc
  6. ↑ Murder of Empress Myeongseong
  7. ↑ Forced Annexation[permanent dead link]
  8. ↑ South Korea. U.S. Department of State. 2006-09-16 үдэртэ хандаһан.
  9. ↑ http://www.yolsa.org/sub_plus_1.html Архивировалһан 3 найма һара 2016 оной. Yolsa.org Information on Anti-Yushin protests
  10. ↑ The Nobel Peace Prize 2000. The Nobel Foundation (2000). February 17, 2009 үдэртэ хандаһан.
  11. ↑ The estimated area rises steadily from year to year, possibly due to land reclamation. 행정구역(구시군)별 국토적. Korea Statistical Information Service. the original on 2004-09-17 үдэрһөө архивлагдаһан. 2006-03-27 үдэртэ хандаһан.
  12. ↑ Seoul Metropolitan Government - "A Clean, Attractive & Global City, Seoul!". the original on 2009-02-15 үдэрһөө архивлагдаһан. 2015-01-29 үдэртэ хандаһан.
  13. ↑ Загбар:Factbook
  14. ↑ South Korea. CIA Country Studies. 2006-04-22 үдэртэ хандаһан.
  15. ↑ World City Populations. 2006-04-04 үдэртэ хандаһан.
  16. ↑ Populations for all cities as of 2005, By city and province. NSO Database. 2006-04-22 үдэртэ хандаһан.[permanent dead link]
  17. ↑ The result of 2010 Population and Housing Census of Korea, Statistics Korea
  18. ↑ http://joongangdaily.joins.com/article/view.asp?aid=2880037
  19. ↑ http://joongangdaily.joins.com/article/view.asp?aid=2880519
  20. ↑ US military figures as of 2005, from [1] Архивировалһан 9 хоёр һара 2010 оной. (Excel file) Tim Kane Global US Troop Deployment, 1950—2003
  21. ↑ According to figures compiled by the South Korean National Statistical Office. 인구,가구/시도별 종교인구/시도별 종교인구 (2005년 인구총조사). NSO online KOSIS database. 2006-08-23 үдэртэ хандаһан. This should not be confused with other figures which report only the percentage of the religious population that are Buddhist, Christian, Cheondoist, etc…
  22. ↑ Korean Christian missionaries. Christianity Today. 2006-09-15 үдэртэ хандаһан.
  23. ↑ IMF (2007). «World Economic Outlook Database, October 2007» (IMF). Проверено 2008-02-12.
  24. ↑ IMF (2007). «World Economic Outlook Database, October 2007» (IMF). Проверено 2008-02-12.
  25. ↑ Trade Policy Outlook for Second-term Bush Administration. the original on 2015-11-05 үдэрһөө архивлагдаһан. 2013-12-05 үдэртэ хандаһан.
  26. ↑ Soviet Economic Development. the original on 2005-01-08 үдэрһөө архивлагдаһан. 2013-12-05 үдэртэ хандаһан.
  27. ↑ NationMaster — NationMaster Survey
  28. ↑ See Cumings 1997, chapter 6.
  29. ↑ KOIS (2003), pp. 238—239.
  30. ↑ [2] Paper: Economic Reform in South Korea: An Unfinished Legacy
  31. ↑ 18 out of 30, according to Country Studies: South Korea. The Economist (2003-04-10). 2006-04-06 үдэртэ хандаһан.
  32. ↑ GDP - Rank order - Real Growth Rate. CIA Factbook. the original on 2017-07-01 үдэрһөө архивлагдаһан. 2006-09-15 үдэртэ хандаһан.
  33. ↑ Anti-Speculation Measures. Hankooki Ilbo. 2006-09-15 үдэртэ хандаһан.[permanent dead link]
  34. ↑ Field Listing - Inflation Rate - (consumer prices). CIA Factbook. the original on 2018-10-24 үдэрһөө архивлагдаһан. 2006-09-15 үдэртэ хандаһан.
  35. ↑ Field Listing - Unemployment Rate. CIA Factbook. the original on 2016-08-21 үдэрһөө архивлагдаһан. 2006-09-15 үдэртэ хандаһан.
  36. ↑ Field Listing - Exports. CIA Factbook. the original on 2012-05-04 үдэрһөө архивлагдаһан. 2006-09-15 үдэртэ хандаһан.
  37. ↑ Hyundai-Kia Pass Nissan to Become Worlds Sixth Largest Automaker — Automobile.com Auto News
  38. ↑ BBC NEWS | Business | S Korea and EU begin trade talks
  39. ↑ Shipbuilding on the rise in South Korea — Ports And Shipping | Business Asia | Find Articles at BNET.com
  40. ↑ S. KOREAN SHIPYARDS DOMINATE HIGH-VALUE-ADDED SHIP MARKET. Industry & Business Article — Research, News, Information, Contacts, Divisions, Subsidiaries, Business Associations. the original on 2015-04-28 үдэрһөө архивлагдаһан. 2013-12-05 үдэртэ хандаһан.
  41. ↑ Korea, Russia enter full-fledged space partnership | Korea.net News
  42. ↑ South Korea Begins Construction Of New Space Center – Korean Information Service, SpaceDaily, August 12, 2003
  43. ↑ S. Korea names woman as first astronaut Архивировалһан 15 гурба һара 2008 оной. – Korean CNN, March 10, 2008
  44. ↑ Lugmayr, Luigi (2004-12-22). New Humanoid Robot: HUBO Robot from Korea. I4U. 2007-07-07 үдэртэ хандаһан.
  45. ↑ Kyu, Lee Sung; Todd Thacker (2005-01-18). Korean Robotics Steps Into the Future. OhmyNews. the original on 2007-12-09 үдэрһөө архивлагдаһан. 2007-07-07 үдэртэ хандаһан.




  Энэ Солонгос тухай Богони үгүүлэлые утадхажа болоно. Үүниие дэлгэрэнгы болгожо Википеэдидэ туһалаарай.
"https://bxr.wikipedia.org/w/index.php?title=Урда_Солонгос&oldid=72630" хуудаһанһаа абтаһан