Эс

Эс (мүн клеткэ, ородоор хаамжа гэжэ удхатай) — амиды махабадай бүридүүлэгшэ үндэһэн, хамагай жэжэ нэгэжэ юм^[1]. Зарим организм жэшээлбэл бактеринь нэгэ эсһээ тогтоно. Бусад организмууд олон эстэй организм юм (жэшээлбэл, хүн 100 ехэ наяд гү, али 10¹⁴ эстэй болоод нэгэ эс ойролсоогоор 10 µм хэмжээтэй, 1 нанограмм шэгнүүртэй).

Досоохи үйлэ ажаллалга

Эсэй досоохи үйлэ ажаллалгань одоошье һонирхол татаһан хэбээр байна. Тэрэ дундаа эсэй энергиин үйлэдбэрилэл ба эс дэхи бодос зөөбэрлэлтэ, бодос задарха ба нэгэдэхи урбалнууд, эсэй бодос хуримталуулха механизм зэрэгынь анхааралай түбдэ оршожо байна. Эс дэхи бодосой эрьелтэ хэзээшье тохёолдолой шанартай ябагдадаггүй хариншье гайхалтай эмхэ сэгсэтэй, дэс дараатайгаар эгээн бага зардалаар эгээн ехые бүтээжэ байдаг. Өөрөөр хэлэбэл эсэй биомолекулануудай дунда “шүтэн захирха ёһон” оршон, үйлэ ажаллалгыень зохисуулна. Жэшээнь бидэнэй хоол тэжээлээрээ абаһан уурагай бодос хэзээшье тэрэ хэлэбэрээрээ шэнгэдэггүй. Эхилээд бүтэсынхээ эгээн жэжэ нэгэжэ аминхүшэл болотороо задардаг. Энэ аминхүшэлһөө бэедэ хэрэгтэй шэнэ уураг ниилэгжэн бии болоно. Өөрөөр хэлэбэл жэжэ молекулануудһаа томо молекула үүдэжэ байна. Хэрэб шаардалгатай бол саашаа дахин макро бүтэсэ байгуулалтада шэлжэжэ болоно.

Алибаа үйлэ хүдэлөөндэ зайлашагүй шаардалгатай нэгэ зүйлынь энергиин эхэ үүдэбэри юм. Эс өөрөө термодинамик системэ ушар гадаада оршонтойгоо бодос, энергиин солилсоое байнга ябуулдаг нээлтэтэй системэ юм. Хэрэб иимэ харилсаа байдаггүй байһан бол эсэй амидаралай тухай ярихашье аргагүй байһан биз ээ. Эс гадаада оршонһоо абаһан бодосоо химиин энерги болгон хубиргажа тэрэнь эсэй досоохи үйлэ ажаллалга, молекула зөөбэрлэлтэ, балсангай ажаллалгые хангаха химиин урбалнуудай ябасада зарсуулагдана. Иимэһээ эсые “химиин мотор” гэжэ нэрлэжэ боломоор. Наранай энергиһээ бусад шаардалгатай бүхы энергиие биомакромолекуланууд бии болгодог. Өөрөөр хэлэбэл биомолекулын задаралаар ехэ хэмжээнэй энерги илгардаг. Жэшээнь глюкоза нүүрһэнхүшэлэй хии ба уһан болон задарха ябасадаа илгарһан энергинь хадгалагдан, уламаар хэрэгсээ гарахада ашагладаг байна. Энергиин иинхүү хадгалагдахада хамагай гол үүргые аденозин 3 фосфорой хүшэл (ГФА) гэхэ молекула гүйсэдхэдэг. Хадгалагдаһан энергеээ зарсуулхада ГФА 1 фосфороо алдажа хоёр фосфорой хүшэл уламаар нэгэ фосфорой хүшэл боложо хубирдаг.

Зүүлтэ

↑ Cell Movements and the Shaping of the Vertebrate Body in Chapter 21 of Molecular Biology of the Cell fourth edition, edited by Bruce Alberts (2002) published by Garland Science.
The Alberts text discusses how the "cellular building blocks" move to shape developing embryos. It is also common to describe small molecules such as amino acids as "molecular building blocks".

«Эс» үгүүлэл хадаа Википедидэ заатагүй байха 1000 эгээн шухала үгүүлэлнүүдэй нэгэн юм. Энэниие дэлгэрэнгы болгожо туһалалсажа хайрлыт!

[Alberts2002-1] Cell Movements and the Shaping of the Vertebrate Body in Chapter 21 of Molecular Biology of the Cell fourth edition, edited by Bruce Alberts (2002) published by Garland Science.
The Alberts text discusses how the "cellular building blocks" move to shape developing embryos. It is also common to describe small molecules such as amino acids as "molecular building blocks".

[1]