Танк

Танк (англи: tank — «бааг, уһа нөөсэлхэ һаба»), маша зэбсэглэһэн (буу, пулемёдтай) өөрөө ябагша гэнжэтэй байлдаанай хуягта машина юм. Хүдэлөөнтэ операци, тактикын шэнжэтэй добтолго, хамгаалалтын шадабхые хослуулһан фронтын шугамай байлдаанай хэрэгсэл юм. Галай хүсэниие эрьелдэгшэ буугай самхагта байрлаха томо калибрын үндэһэн буу, хоёрдогшо пулемёт хоёр бүридүүлнэ. Харин хүндэ хуяг болон хаа сайгүй ябаха хүдэлөөнэй шадабхинь танк болон тэрэнэй багые хамгаалжа, тулалдаанай талбарида хуягта сэрэгэй гүйсэдхэдэг бүхыл гол үүргые хэрэгжүүлхэ боломжоор хангана.

Панцеркампфваген IV

Түүхэ

Түрүүшын танкууд

Германиин A7V-Панцерэй реконструкци

1904 ондо өөрөө ябагша хуягта машиные Австрида зохёон бүтээбэ. Уг машиные сэрэгэй дарга, үндэр зэрэглэлтэй улас түрэшэдэй ами наһые хамгаалха зорюулалтаар үйлэдбэрилжэ эхилһэн байна. Энэнэй дараа англиин эрдэмтэд танк зохёон бүтээхэ ажалда эдибхитэй оролсожо 1916 ондо түрүүшын хуягта танкые хүдэлгэһэн байна. Соммын тулалдаанай үеэр Ехэ Британиин арми Уинстон Черчиллиин шууд ударидалга доро 2600 оршом танкые үйлэдбэрлээд байһан тухайн саг үедээ дэлхэйн эгээн хүсэрхэг хуурай замай армиие үүсхээд байба.

Дэлхэйн нэгэдүгээр дайнай үедэ британишууд окопой байлдаанай гасаанһаа гарахын тулада танкые түрүүшынхиеэ бүтээжэ, байлдаанда хэрэглэбэ. Түрүүшынхиеэ Соммын тулалдаанда үсөөн тоогоор гаргажа ашаглаһан. Танкые анха бүтээжэ байхадаа зэбсэг гэжэ танигдуулахагүйн тулада Месопотамиин аян дайнда хэрэглэхэ уһан тээбэрилэгшэ байдалаар зохёон бүтээжэ байһан болон хэжэ бай зүйлөө «танк» гэжэ нэрлэжэ байба. Энэнһээ гадна нэрын гаралай талаар хоёршье ондоо һанал байдаг. XV зуунай дунда үедэ нэрэтэ зохёон бүтээгшэ Леонардо Да Винчи бүтээлэйнгөө нэгэн хэһэгтэ өөрөө ябагша гэнжэтэй техникые зуража, хэрхэн ажаллаха техникын дэс дараалалые бэшэһэн байдаг. Энэнһээ Англиин зүгнэлтэ зохёолшо Уейлс һанаа абажа «Газарай түмэр хуягта» нэрэтэй үгүүлэлгэеэ бэшэжэ байгаа. Тэрэнэй бүтээл танкын эд ангинуудые нарин дүрсэлжэ бэшэһэн зохёол байгаа. Шухамдаа һанаандагүй бэшэһэн тэрэнэй зохёол ерээдүйн танк бии болоходо шухала үльгэр болоһон юм.

Дэлхэйн хоёрдугаар дайнай үе (1939—1945)

Танк Т-34-85

Дэлхэйн хоёрдугаар дайнай хоорондо танкын загбар, тактикын шадабари тон хурдасатай һайжаржа, дэлхэйн хоёрдугаар дайнай үеэр танкын шэнэшлэлэй үрдилдөөн эдибхитэй үрнэхэ болобо. Танкынь Дэлхэйн хоёрдугаар дайнай үедэ асар ехэ үүргэ гүйсэдхэһэн юм. Зүблэтэ Холбоодо дайнай турша хэрэглэжэ байһан эгээн шэлдэг танкынь Т-34 ба КВ юм. Тэрэниие бүтээһэнээр танкын һунгадаг загбар бии болоо. Юрэнхыдөө XX зуунай хахадта танкын үрдилдөөн Т-34 болон Барс танкын хоорондо ябагдаһан. Т-34 Улаан армиин зэбсэглэлдэ 1939 ондо ороһон ба Эсэгэ ороной дайнай хуягта техникын үндэһэниинь болоһон юм. Дэлхэйн хоёрдугаар дайны эгээн олон тооной танкые Т-34 гэхэ ба тэрэниие Михаил Ильич Кошкинай ударидаһан олон зохёон бүтээгшэ, инженернүүдэй Харьковто хэһэн бүтээл байгаа. Мүн эгээн нэрэ суутайшье баһа хамагай «үлэ танигдаһан» танк юм. Фашис Германиие илаһан илалтын нэгэ бэлгэдэл Т-34. Дайнай эхин үеэр германишуудай танкта эсэргүү хэрэгсэл тэрэниие усадхажа шадахагүй шахуу байгаа. Зузаан хуяг, хуягай юрэ буһын налуугаар уг танк дабуу талаа абаһан байба. 1941 ондо Германи танкуудһаа Т-34 хамаагүй дабуу байһанда маргаха зүйлгүй. Гэхыдээ хэдэн хэдэн дутагдал байгаа. Дурангын шанар һайн бэшэ. Танкын даргань сумлагшые хамтаран хэжэ байһан ба оршоной хиналтань хизгаарлагдамал, дотор самхагай дотор (76 мм-ын ехэ буутай Т-34-ын хубида) зай ехэхэн дабшуу ашагтай тусхал 300 метрын дотор зайда Германи (Panzerkampfwagen T-VI «Тiger») «Барсын» хуягые нэбтэлжэ шадахаар байһан болон Германи Барс танкуудта даргань сумлагшые хэжэ байгаагүйһөө өөрөө байлдаанай талбариие бүрин хинаха боломжоор үлүү, 1000 метрһээ багагүй зайһаа буудалга хэжэ Т-34-ые һүнөөхэ бололсоотой байгаа. Германи танкууд дайнай турша Т-34-ые маневр, хурдаараа гүйсөөгүй бэлэй. Яков Вихман, Иван Трашутин хоёрой бүтээһэн В-2 дизель хүдэлүүр уг танкын хурдые хаашье байхагүйгөөр нэмэгдүүлжэ үгэһэн ба түлишэ голдоггүй, хэмнэлтэтэй байгаа.

Энэ танк 1943 ондо Улаан армиин хамагай олон тооной машина болоһон юм. Уламаар Германи армида хүсэтэй танкууд ба танк эсэргүүсэхэ шэнэ зэбсэг гаража ерэһэн бэлэй. Тэдэндэ эсэргүү ганса зам байһаниинь Т-34-ые шэншэлэн 85 мм-ын буутай ута хуягыень зузаалха хэрэгтэй болоһон юм. Иигээд шэнээр үйлэдбэрилэгдэһэн Т-34-85 танк олоноор фрондто гаража ерэн энэ машинай алдар нэрые ехэдхэбэ. Дайнай үеэр энэ танкые долоон үйлэдбэридэ хэһэн ба ниитэдээ 33805 шэрхэг Т-34, 21046 шэрхэг Т-34-85 ба тэдэнэй ехэ бэе дээрэ бүтээгдэһэн өөрөө ябаха ехэ буу 5780 шэрхэгые тус тус үйлэдбэрилэбэ.

Дэлхэйн хоёрдугаар дайнай хоорондо танкын загбар, тактикын шадабариие улам һайжаруулжа, Дэлхэйн хоёрдугаар дайнай үеэр хубиһан хүгжэжэ мүнөөе хүрэтэр оршожо байгаа хуягта техникын байлдаанай концепциие бии болгоһон ба Дэлхэйн хоёрдугаар дайнай үедэ асар ехэ үүргэ гүйсэдхэһэн юм. Зүблэлтэ Холбооной дайнай турша хэрэглэжэ байһан эгээн шэлдэг танкуудай нэгэ болохо Т-34-ээ бүтээһэниинь байлдаанай үндэһэн танкын түрүүшын загбарай нэгэ болоһон. Германи танкын асар ехэ хүсые артиллери, агаарай хүсөөр дэмжүүлэн дайсанай фронтые гэнтээр сохижо, дайсанай эсэргүүсэлые бүрин задалха блицкриг гэһэн стратегиие болбосоруулаа.

Мүнөөнэй танкууд

Норвегиин хуягта танкын сэрэгэй «Леопард» байлдаанай танк

Мүнөө үедэ танкые амяараа ашаглахань хобор болон гол түлэб ябаган сэрэгээр дэмжүүлһэн хуягта танкын анги болгон зохёон байгуулха болоһон. Ябаган сэрэг танкые дагахадаа хуягта тээбэриин хэрэгсэл гү, али ябаган сэрэгэй байлдаанай техниката һуужа болоно. Тэрэшэлэн хуягта танкын ангиие тагнуулай ба дайрагша бүмбэгэдэгшэ ниидэхэ онгосо, байлдаанай ниидэдэг тэрэниие дагалдадаг.

Ехэ шадабхи, олон талата хэрэглээтэй тула байлдаанай танк оршон үеын арминуудай нэгэ гол бүрилдэхүүн хэһэг гэжэ тоосогдодог. Гэхыдээ уламжалалта буса, хүсэ тэнсэбэригүй байлдаан зонхилхо болоһон, танк усадхаха зорюулалтын зэбсэг техника олоноор зохёон бүтээгдэжэ хуягта танкын хүсэнэй ашагтай талада этигэл ядаха хандалгатай болоһон. Танкые XXI зуунай хэрэгсээндэ ниисүүлэн хүгжүүлхын тулада шудалгаа, туршалтын ажал хэгдэһээр байгаа бэлэй.

Ном зохёол

• "«Electric/Hybrid Electric Drive Vehicles for Military Applications»", Military Technology (Moench Verlagsgesellschaft mbH) (no. 9/2007): 132–144, 2007 
• Barris, Ted (2007), «Victory at Vimy: Canada Comes of Age April 9-12 1917», Thomas Allen Publishers, сс. 116, ISBN 0887622534; ISBN 9780887622533 
• Cawthorne, Nigel (2003), «Steel Fist: Tank Warfare 1939-45», London: Arcturus Publishing Ltd., ISBN 0-572-02872-5 
• Cooper, Matthew and Lucas, James (1979), «Panzer: The Armoured Force of the Third Reich», Book Club Associates 
• Deighton, Len (1979), «Blitzkrieg: From the rise of Hitler to the fall of Dunkirk», Fakenham: Fakenham Press Limited, ISBN 0-224-01648-2 
• DiNardo, Richard L. (January 1986), «The First Modern Tank: Gunther Burstyn and His Motorgeschutz», vol. 50, No.1, JSTOR: Society for Military History, сс. 12–15, <http://www.jstor.org/pss/1988528> 
• Col. Eshel, David (2007), «Assessing the performance of Merkava Tanks», Defense Update, <http://www.defense-update.com/analysis/lebanon_war_3.htm>. Проверено 16 таба һара 2008. 
• Forty, George (2004), «Tank Warfare in World War II», London: Constable & Robinson Ltd, ISBN 1-84119-864-1 
• Forty, George (2006), «The World Encyclopedia of Tanks & Armoured Fighting Vehicles», Lorenz Books, ISBN 0754817415 
• Gilbert, Sir Martin (1991), «Churchill: A Life», Thomas Allen Publishers, сс. 298, ISBN 0762420812 
• Goodell, Brad (2007), "«Electrothermal Chemical (ETC) Armament System Integration Into a Combat Vehicle»", IEEE Transaction on Magnetics (IEEE) . — Т. 43 (1): 4, DOI 10.1109/TMAG.2006.887524 
• Hilmes, Rolf (2004), "«Arming Future MBTs - Some Considerations»", Military Technology (Moench Verlagsgesellschaft Mbh) (no. 12/2004): 4 
• House, Jonathan M. (1984), «Toward Combined Arms Warfare: A Survey of 20th-Century Tactics, Doctrine, and Organization», United States Government Printing, ISBN 9999532357; ISBN 978-9999532358, <http://cgsc.leavenworth.army.mil/carl/resources/csi/House/House.asp>. Проверено 18 таба һара 2008. 
• Hunnicutt, R. P. (1984), «Patton: A History of the American Main Battle Tank.», Presidio, ISBN 0-89141-230-1 
• Komarow, Steven (2005), «Tanks adapted for urban fights they once avoided», USA Today, <http://www.usatoday.com/news/world/2005-03-29-tank-inside_x.htm>. Проверено 16 таба һара 2008. 
• Komarow, Steven (2005), «Tanks take a beating in Iraq», USA Today, <http://www.usatoday.com/news/world/iraq/2005-03-29-abrams-tank-a_x.htm>. Проверено 16 таба һара 2008. 
• Koschier, Angelo V. (2000), "«Advantages of the LV100 as a Power Producer in a Hybrid Propulsion System for Future Fighting Vehicles»", Journal of Engineering for Gas Turbines and Power Т. 122 (October 2000): 693–698, DOI 10.1115/1.1287585 
• Marcus, Jonathan (2006), «Tough lessons for Israeli armour», BBC News, <http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/4794829.stm>. Проверено 26 таба һара 2008. 
• McDonald, Colin F. (1990), "«Gas Turbine Recuperator Renaissance»", Heat Recovery Systems & CHP (Pergamon Press) . — Т. 10 (1): 1–30, DOI 10.1016/0890-4332(90)90246-G 
• Pengelley, Rupert (1989), "«A new era in tank man armament: The options multiply»", Janes International Defense Review (no. November 1989): 1521–1531 
• Regan, Geoffrey (1993), «The Guinness Book of More Military Blunders», London: Guinness Publishing, ISBN 0851129617 
• Sharoni, Asher H. and Bacon, Lawrence D., «The Future Combat System (FCS): Technology Evolution Review and Feasibility Assessment», GlobalSecurity.org, <http://www.globalsecurity.org/military/library/news/1997/5fcs97.pdf>. Проверено 26 таба һара 2008. 
• Thompson, William J. and Sorvig, Kim (2000), «Sustainable Landscape Construction: A Guide to Green Building Outdoors», Island Press, сс. 51, ISBN 1-55963-646-7 
• Time Life Books editors (1990), «The Armored Fist», Alexandria, Virginia: Time-Life Books, ISBN 0-8094-8609-1; ISBN 0-8094-8608-3; ISBN 0-8094-8704-7 
• «Chewed Up», Alexandria, Virginia: Time magazine, 5 April 1937, <http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,757549,00.html>. Проверено 16 таба һара 2008.  Архивировалһан 28 найма һара 2013 оной.
• Tomes, Robert R. (Spring, 2004), "«Relearning Counterinsurgency Warfare»", Parameters (US Army War College) . — Т. Vol. XXXIV, (No. 1,): 16–28, <http://www.army.mil/prof_writing/volumes/volume2/march_2004/3_04_1.html>. Проверено 26 таба һара 2008. 
• von Senger und Etterlin, Dr. F. M. (1960), «The World's Armoured Fighting Vehicles», London: Macdonald & Co. (Publishers) Ltd. 
• Wickert, Matthias (2007), "«Electric Armor Against Shaped Charges: Analysis of Jet Distortion With Respect to Jet Dynamics and Current Flow»", IEEE Transaction on Magnetics (IEEE) . — Т. 43 (1): 426–429, DOI 10.1109/TMAG.2006.887650 
• Willmott, H.P. (2003), «First World War», Dorling Kindersley, ISBN 1405300299; ISBN 9781405300292 
• Wright, Patrick (2002), «Tank: The Progress of a Monstrous War Machine», ISBN 978-0670030705 
• Xiaopeng, Li (2007), "«Multiprojectile Active Electromagnetic Armor»", IEEE Transaction on Magnetics Т. 43 (1): 460–462, DOI 10.1109/TMAG.2006.887581 
• Zaloga, Steven J. and Grandsen, James (1984), «Soviet Tanks and Combat Vehicles of World War Two», London: Arms and Armour Press, ISBN 0-85368-606-8 
• Zaloga, Steven J., Kinnear, Jim, Aksenov, Andrey & Koshchavtsev Aleksandr (1997), «Soviet Tanks in Combat 1941–45: The T-28, T-34, T-34-85, and T-44 Medium Tanks», Hong Kong: Concord Publication, ISBN 962-361-615-5 

Уншвал зохих ном

• Macksey, Kenneth (1976), «Tank Warfare, A History of Tanks in Battle», London: Panther, ISBN 0-586-04302-0 
• Macksey, Kenneth and Batchelor, John H. (1970), «Tank: A History of the Armoured Fighting Vehicle», New York: Scribner, ISBN 0345021665; ISBN 0356034615; ISBN 0684136511 
• Ogorkiewicz, Richard M. (1968), «Design and Development of Fighting Vehicles», London: MacDonald, ISBN 0-356-01461-4 
• Ogorkiewicz, Richard M. (1970), «Armoured Forces: A History of Armoured Forces and Their Vehicles», Arms & Armour Press, ISBN 0-85368-049-3 
• Ogorkiewicz, Richard M. (1991), «Technology of Tanks», Coulsdon, Surrey: Jane's Information Group, ISBN 0-7106-0595-1 
• Weeks, John (1975), «Men Against Tanks: A History of Anti-Tank Warfare», New York: Mason Charter, ISBN 0-88405-130-7; ISBN 0-7153-6909-1 

Холбооһон

• The Burstyn tank Landships has additional information and a model of Günther Burstyn's Motorengeschütz.
• OnWar’s Tanks of World War II Comprehensive specifications and diagrams of World War II tanks.
• Achtung Panzer History of tanks and people of the Panzertruppe.
• Tanks of World War I
• Allied tank aces of World War II