Сэрэг

Хадамал
Монгол үзэгээр
буряад кирилл.	Сэрэг
монгол кирилл.	Цэрэг
хальмаг кирилл.	Церг

Сэрэг — ниигэмһээ хууляар, албан ёһоор үхэлэй хүсые хэрэглэхэ эрхэтэй, ехэбшэлэн буу зэбсэгые ашаглаха, аюулһаа уласые баталан хамгаалха байгуулга юм. Сэрэг өөрын ниигэмдэ бусад үүргэтэй байжа болохо. Жээшэнь, улас түрын үзэл сурталые дүүтэлүүлхэ (сэрэгэй хунта), империалис замаар эдэй засагай дэмжэхэ гү, али ниигэмэй дотоодо хиналгын нэгэ хэлбэри байха үүргэ.

Cэрэгэй мэргэжэл ба түүхэ адли эртэ байна. Эртэ хамагай эртэнэй зураг зарим ударидагшадай гэһэн номыень эрхэ мэдэл, хүсэн шадалые харуулжа байна. МЭҮ 1274 ондо Кадешэй тулаанда II Рамзес засаглалай гол мүсэнүүдэй нэгэ байһан, эртэнэй Египетэй барельефынь магтажа байһан. Ази дахи мянган жэл Хитадай анханай эзэн хаан Цинь Ши Хуан тула тэрэнэй сэрэгэй болобо сохихо зорилготой бурхад тэрэнэй терракота сэрэгэйхээ хамта оршуулагдаһан бэлэй. Хамагай үнэншэ сэрэгэй хэрэгэй нэгэниинь олон хэрээлнүүд, удха зохёолой ном судар, түүншэлэн триумфай арка багана зэргэ дурсагалта үбые үлдээһэн Рома байһан.

Түүхэ

Сэрэгүүд хүн түрэлхитэнэй изагуур ашаг һонирхолые нүлөөлхэ хүн түрэлхитэнэй түүхые танилсуулжа байна. МЭҮ 3600 онһоо хугасаада 1980 он болотор үедэ ойролсоогоор 1455 дайн гараһан (энэ тоондо нэгэдүгээр ба хоёрдугаар дэлхэйн дайнууд оруулна), энэ үедэ 3.6 тэрбүм хүн үлүү алагдаһан гү, али үбшэнһээ, үлэсхэлэнһээ наһа бараһан байна. Николай Петрович Михневичэй тоосоолһоноор энэ үедэ хүн түрэлхитэнэй түүхэ дэхи энхэ тайбанай нэгэ жэлдэ хүн түрэлхитэнэй бүхы дайнай 13 жэл дундажаар байна. Ниигэм (уласай) дотоодын ба хороондын зүришэл хүнэй ниигэмэй хүгжэлэй бүхы үе шатанда байһан, хүгжэлэй зарим нүлөө үзүүлһэн байна.

Сэрэгэй технологи

МЭҮ 4 зуун, Сурхай

Ямар нэгэ мэргэжэл адли эртэнэй онһоо хойшо сэрэгэй тэдэнэй багажа хэрэгсэл, сэрэгэй зэбсэг, тэмсэхэ ашаглажа сэрэгэй тоног түхеэрэмжын хамта ниигэмэй бусад гишүүдэй илгаж байна. Шулуун зэбсэгэй үеын хүн түрэлхитэн хамагай анха жада оройнь сахюур шулуунь хаагдаһан болоһон үедэ зэбсэг сайжаруулха технологиие хэрэглэхэ эхинэй жэшээ байһан юм.

Энэ үеын хойшо, хүнэй ниигэм болон зэбсэг гаргаһан уридшалгаа холбоотой байна. Шулуун зэбсэгүүд хүрэл зэбсэгэй үеын зэбсэг замые үгэһэн, дараань түмэр зэбсэгэй үеын зэбсэг. Тус бүриин технологиин хубилалтын хамта сэрэгэй боломжодо зарим бэетэ нэмэгдэһэн ойлгоһон байһан, жээшэнь арһан ширэн хуяг гү, али зэбсэг үйлэдбэрилхэд ашаглаһан материал, һайжаруулһан нягтарал илаһаниинь хурса ирмэгынь үлүү үрэ дүнтэй.

Газар дээрэ дайнай эхинэй үнэхээр шухала ажа холбогдолтой технологиин дээдэ хэлбэлзэжэ зэбсэг, илангаяа дүүгүүртэ хүгжүүлхэ юм. Дараагай томохон уридшалгаа адуу, мориной гэршүүлгэ болон морито сэрэг юм. Зэбсэгэй хүреэн болон хуяг дуулга нэбтэрхэ үйлэ ажалалгаае хоёулангынь нэмэгдүүлхэ зорилгоор номонь улам үлүү томо, үлүү хүсэтэй хубилбаринуудта үйлэдбэрилһэн байна. Эдэгээр хүсэрхэг ниилмэл номо болгон болбосоруулжа, Эртэнэй Хитадай һаали.

Зэбсэгтэй хүсэн

Гол үгүүлэл: Зэбсэгтэй хүсэн

Монгол Уласай Зэбсэгтэй хүсэнэй Афганистанда ябуулын сэрэгүүдэй харуулга

Хитад Уласай хүндэтэ харуул

Байнгын арми ба флот — шууд дайтаха ажалалгаа ябуулахтай дайнай үедэ ашаглажа уласай зэбсэгтэй хүсэнэй нэгэ хэһэг (ара талада байрлаха уласай зэбсэгтэй хүсэнэй бусад хэһэг, илгаатайнь). Арми, флотой сэрэг хабаатай тушаалынь засагай газарай тусхай тогтоол байгуулһан, тус бүри түрын ондоо гэһэн шэнжэ шанартай байдаг. СССР-эй Зэбсэгтэй хүсэнэй арми, флотын бүрилдэхүүндэнь хээрын ударидалгын шэглэлээр (армиин хэһэг) хамааруулан абажа, флот ударидалгын байһан холбоо (хүлэг онгосын) нэгэдэл: үйлэ ажалалгаанай бэлтэгэл, үйлэ ажалалгаае ударидаһан.
Добтолгын сэрэгүүд — ондоо нэгэн улас орониие дайража зорилготой, тагые болон гол хүсэнэй хэһэг шэглүүлэлтэ, хорлон һүйдхэхэ үйлэ ажаллалга дайшалга, агууламжа болон эсэргүү талын зэбсэгтэ хүсэнэй байрашуулха, нютаг дэбисхэрэй тодорхой хэһэгые эзэмшэхэ стратегиин һанаашлагые булаан абаха, таатай нүхэсэлдэ, мүн дайнай дайралтан доро улас ороноо абжаржа зорилготой нэгэ уласай зэбсэгтэ хүсэнэй бэе бүрилдэхүүн хэһэг юм.
Халхалгын сэрэгүүд — дайсанай гэнтэ добтолгоһоо хилые хамгаалха, дайшалха, агууламжа, гол хүсэнэй хубаарилалта хангаха нэгэ уласай зэбсэгтэ хүсэнэй бэе бүрилдэхүүн хэһэг юм. Халхалгын армиин бүридэл уласай хилын ута, тэдэгээрэй хүртээмжэ, айлган һүрдүүлхэ зэргэһээ хамааран тогтооһон байгаа. Ехэбшэлэн халхалгын сэрэгүүд хилын бэхэлэлтэнь системэ дээрэ тулгууриладаг байһан. Халхалгын сэрэгүүд одоогоор хамаархагүй^[1].
Ябуулын (экспедиционно) сэрэгүүд — сэрэгэй үйлэ ажалалгаа ябуулха ондоо уласай нютаг дэбисхэртэ хаягдаһан нэгэ уласай гү, али холбооной зэбсэгтэ хүсэнэй бэе бүрилдэхүүн хэһэг юм. Ябуулын армиин бүридэл, хамрха хүрээ, үйлэ ажалалгаа, үйлэ ажалалгаанай театр ажа холбогдолой талаар зорилто хамаарха ба эсэргүүсэлэй хүсэн үзэжэ байна. Экспедиционно сэрэгүүд ехэбшэлэн колониалис дайн, сэрэгэй үйлэ ажалалгаанай хэрэгжэлтын үйлэ ажалалгаанда ашаглагдадаг (жэшээнь Хитадта 1899-1901 ондо Европын гүрэнүүд Ихэтуаниин боһолго таһалан зогсооходынь).
Бүһэлэлгын сэрэгүүд — дайсанай бэхэлэлтын томо бүһэлэлтын зорюулагдаһан байһан уласай зэбсэгтэ хүсэнэй нэгэ хэһэг.
Ажаглалтын сэрэгүүд — дайсанай эзэмдэлгын гү, али дайсанай ойро оршомдо хянаха зорилготой байһан уласай зэбсэгтэ хүсэнэй нэгэ хэһэг.
Эзэмдэлгын сэрэгүүд — ондоо улас ороной нютаг дэбисхэрые эзэлһэн уласай гү, али уласуудай холбооной зэбсэгтэ хүсэнэй нэгэ хэһэг.

Зүүлтэ

↑ БСЭ. — М., «Советская энциклопедия», 1969—1978.

Мүн үзэхэ

Ном зохёол

Большая советская энциклопедия, Третье издание, М., «Советская энциклопедия», 1969—1978;
Военный энциклопедический словарь, М., Военное издательство Министерства обороны СССР, 1984, 863 с. с илл.;
Во Имя России: Российское государство, армия и воинское воспитание / под ред. В. А. Золотарева, В. В. Марущенко, С. С. Автюшина / учебное пособие по общественно-государственной подготовке (ОГП) для офицеров и прапорщиков Вооружённых Сил Российской Федерации. М. «Русь-РКБ», 1999, 336 с. ISBN 5-86273-020-6
Савинкова О. Социальный институт армии и его отражение в современной литературе (научный руководитель: доктор филологических наук, профессор М. А. Литовская).^{[permanent dead link]}

Холбооһон

Энэ хуудаһан Сэрэг гэһэн Викимедиа сангай ангилал холбооһотой.
«Армия» в БСЭ
«Армия» в РЭС^{[permanent dead link]}
Армии в период Великой Отечественной войны. Архивировалһан 13 дүрбэ һара 2010 оной.
Воздушная Армия в России
Сайт о срочной службе Архивировалһан 5 нэгэ һара 2014 оной.
Армия Казахстана
Сайт милитера, История войны на Тихом океане (в пяти томах). — Москва: Издательство Иностранной литературы, 1957, 1958.

[BS-1] БСЭ. — М., «Советская энциклопедия», 1969—1978.

[1]