Эльгэн

Эльгэн (ᠡᠯᠢᠭᠡ) бол хүнэй бэе дэхи хамагай томо булшархай юм. Дундажаар 1500 гр шэгнүүртэй. Эльгэниинь һэлһэн үйлэдбэрилжэ, һэлһэниинь һэлһэнэй туламда хадгалагдадаг. арбан хоёр хурган гэдэһэдэ һэлһэниинь өөхые задалха нүлөөтэй.

Эльгэн болон хоол болбосоруулха тогтолсоо

Анатоми

Эльгэниинь үрэсэнэй баруун доодо хүнэхэртэ байрлаха хэбэлэй хүндын эрхэтэн юм. Тэгшэ гадаргуу дээрэ байрлуулһан үндэгые баруун доодо үнсэгһөө зүүн дээшээгээ налуу хубаахад үүдэхэ дүрсэтэй адлидхажа болоно. Эндэһээ дээдэ гү, али үрэсэн тала (facies diaphragmatica), доодо талань facies vesciralis. Хүнэй эльгэн урда талаһаа харахад 2 хэһэгтэй байдаг бол дороһоо харахада 4 хэһэгые тодорхой хаража болоно. "Н" үзэгээр эдэ хэһэгүүдые зааглажа болоно. Зүүн тала - lobus sinister, баруун тала - lobus dexter, урда талын дүрбэлжэн хэһэг - lobus quadratus, ара талын һүүлтэ хэһэг - lobus caudatus. "H" үзэгэй хүндэлэн заае дээрэ эльгэнэй үүдэн байрлана. Үүдэн һудал (venae portae), эльгэнэй артери (a.hepatica propria), эльгэнэй сорго (ductus hepaticus communis) тус тус агуулна.

Үүргэ

• Һэлһэн үйлэдбэрилхэ
• Глюкозые гликоген болгон хадагалха
• Уураг болон өөхые глюкоза хэлбэридэ хубиргаха. Уламаар глюкозань сааша гликоген хэлбэридэ хадагалагдаха.
• Витамин болон эрдэс бодосые хадагалха
• Урагай үедэ шуһан түлэжүүлхэ эрхэтэнэй үүргэ гүйсэдхэдэг.

Үйлэ ажаллалга

Эльгэн бэе махабадай шаардалагтай дулаанай 1/3-г гаргаха ба бүхы шуһанай эрьэлтэ, өөхэн тоһоной молекула, бусад бүхы солилсоониие ябуулна. 24 сагта 2000 л шуһан дамжан үнгэрнэ. 70 наһатай хүнэй эльгэ амидаралай хаа туршада дундажаар 1.5 т нүүрһэн уһан болбосоруулжа задалдаг. Энэнь шуһан дахи шэхэрэй хэмжээе зохисуулна гэһэн үгэ. Энэ үйлэ ажаллалгада нойр булшархай, бөөрын дээдэ булшархай оролсожо бэе дэхи глюкозын хэмжээе нарин барижа байдаг. Заримдаа глюкозые глиноген болгожо, заримдаа глиногениие глюкоза болгожо хэрэгсээтэ газарынь хүргэнэ. Эльгэн шуһан бүлэгнүүлхэ хэд хэдэн процессые ударидажа, дархалаанай хэд хэдэн шухала уургые илгаруулжа шуһада ниилүүлдэг. Шаардалгатай түмэрые нөөсэлнэ. Һэлһэнэй хүшэлэй туһаламжатайгаар өөхэн тоһые молекула болгон задалжа А, D, E, K аминдэмүүдые зохисуулжа үлүүе нөөсэлнэ.

Һэлһэн дамжаха зам

Эльгэн болон һэлһэн дамжаха зам

• Эльгэнэй доторхи
• Эльгэнэй гадуурхи һэлһэн дамжаха зам: ductus hepaticus dexter+ductus hepaticus sinister=>ductus hepaticus communis=> +ductus cysticus=> ductus choledochus

Һэлһэн юрэнхы сорго (ductus choledochus) 12 хурган гэдэһэтэй ниилэхэ оршомдоо сагираган булшан агуулна. 12 хуруу гэдэһэн хоол тэжээлые ходоодонһоо хүлеэжэ абаагүй гү, али хооһон байха үедэ энэ сагираган булшан соргые хаалтатай байлгадаг. Энэнэй туһаламжатайгаар һэлһэнэй юрэнхы соргон дахи даралта ехэдхэһэнээр эльгэндэ үйлэдбэрилэгдэһэн һэлһэн һэлһэнэй сорго (ductus cysticus) руу ороно. Һэлһэнэй мэшээгдэ һэлһэн уһан болон дабһанай хүшэлээ алдан шэмэгдэһэнээр һэлһэн үлүү нягтаржа үгэнэ. Өөхэн тоһотой хоол тэжээлынь ходоод-гэдэһэнэй гормонуудые (жэшээнь: холецистокинин) үдөөнэ. Уг гормон һэлһэнэй мэшээгдэ нүлөөлһэнөөр тэндэ даралта ехэдхэхэ тэрэ мүсэдэ сагираг булшан һэлһэнэй юрэнхы соргын һүбые нээжэ үгэһэнөөр бага хэмжээнэй һэлһэн һэлһэнэй мэшээгһөө 12 хурган гэдэһэн руу шудхана.

Эльгэнэй үбшэлэл

Эльгэнэй хамагай түгээмэл носотой үбшэлэлынь халдабариин үбшэлэл болоод А вирус, В вирус, С вирусаар дамжан халдабарилдаг. Жэл бүри дэлхэй даяар хэдэн арбан сая хүн эдэ вирусаар халдабарилдаг болоод хүгжэл буурай Ази, Африкын оронууд, илангаяа Хитад уласта үргэн тархасатай байдаг.

Холбооһон

• Энэ хуудаһан Эльгэн гэһэн Викимедиа сангай ангилал холбооһотой.
• Виноградов С. Ю., Диндяев С. В., Криштоп В. В., Торшилова И. Ю. Графологическая структура курса частной гистологии. — Иваново, 2008.