Мадрид

Мадрид (испан: Madrid) — Испаниин ниислэл хото юм.

Мадрид хото
—  Хото  —
исп. Villa de Madrid
Skyline of Мадрид хото
Файл:Bandera de Madrid.svg Һүлдэ туг Һүлдэ тэмдэг
Мадрид хотын Испани дахи байрашал Мадрид хотын Испани дахи байрашал
Улас орон	Испани
Орон	Мадрид
Аймаг	Ехэ Мадрид
Тойрогууд	25 тойрогууд
Газар нютаг	607 км²
Газарай байса	655 м
Хүн зон	3 041 579 хүн (2013)
Нягтарал	8653,5 хүн/км²
Түрүүшын дурадхалга	Х зуун
Хотын дарга	Manuela Carmena Castrillo
Сахим газар	http://www.munimadrid.es/ (исп.)

Юрэнхы мэдээсэл

Тус хотонь Испани уласай засаг захиргаанай түб гү, али ниислэл хото болоод Ибериин хахад аралай эдэй засагай гол түбүүдэй нэгэ юм. Түүншэлэн Мадрид можо улас, түүниие бүридүүлхэ сорын ганса можо болохо Мадрид можын түб болоно.

Европын холбооной гишүүн уласуудай ниислэлнүүд дунда хүн зоноороо Лондон, Берлин хоёр дараа орохо томо хото юм.

Түүхэ

Дундада зуун

Мадрид дахи хаанай ордон

Мадрид хотын нэрэ түүхын һорболжо бэшэгтэ анха 9-р зуунда бэшэгдэһэн байдаг болоод Кордовын халифта уласай хаан I Мухаммед одоогой хаанай ордон байрлажа бай газарта бишыхан шэлтэгэн бариха тушаал гаргажа байгаа. Уг шэлтэгэнтэй хамта сайза баригдаһан байна. Тэрэнэй хажуугаар урдаха Мансанарес голые араб хэлээр "Ал Мажурид" (Араб: المجريط, "уһанай эхэ" гэһэн удха) гэдэг байһанһаа хотын нэрэ үүсэбэ.

1085 ондо Кастилиин ван VI Альфонсо Толедо руу ябаха замдаа сайзые эзэлжэ, мечетиие христосой шажанай церковёор һолижо баряа. 1329 ондо IV Фернандо зүблэхэ үүргэтэй парламент Юрэнхы Кортууд тус хотодо байгуулһан байна. Мадридһаа иудей, исламай мүргэлтэнүүдые 15-р зуунай һүүл үедэ хөөн зайлуулһан ажа.

Ренессанс үе

Алкала хаалга. Худалдаашад Ням гарагай заха дээрэ бараагаа борлуулахаар Мадридта орожо ерэдэг байба.

Толедодо ниислэлтэй Кастилиин хаанта улас, Сарагосада түблэрхэ Арагоной хаанта улас нэгэдһэнэй дараа 16-р зуунда Арюун Римэй эзэнтэ гүрэнэй хаан I Карлосой ударидалгаар Испаниин хаанта улас бии болоо. 1561 ондо II Фелипе өөрын ордониие Мадридта шэлжүүлһэн юм. 1601-1606 онуудта III Фелипе Вальядолидто ниислэллэжэ байһаниие эс тоособол Испаниин алтан үеһээ эхилэн Мадридынь шэнэ түбиһээ шудхаха баялгын үрээр хүгжэн сэсэглэбэ.

Оршон үе

Майорын талмай

18-р зуунда V Фелипе Европын ниислэл болгохын тулада Мадрид дахи хаанай ордониие шэнжэлэн барюулһаншье тус хото оршон үеын хото болон хүгжэжэ эхилһэниинь III Карлосын үе юм.

1808 ондо Наполеоной сэрэгүүд Мадридые эзэлжэ, хотын эргэд эсэргүүсэһэншье бодолго дарагдаба. 1814 ондо Мадрид бусажа Испаниин мэдэлдэ ороһоншье 19-р зуун бүхэлдээ либерал ба консерватив үзэлтэнүүдэй тэмсэлэй талбари байгаа.

20-р зуун

Испаниин эргэнэй дайнай үе гү, али 1936-1939 ондо Мадрид хотын гудамжанаа тулаан боложо байгаа. Хотые Арадай Фронтын засагай газар мэдэлдээ байлгажа байһан болобошье 1936 оной 11 һарада хотын баруун талаһаа Франкогой армиин дабшалта эхилжэ, 3 жэл бүһэлэлтэдэ байһанай эсэстэ буужа үгэбэ. Тус тулалдаанай үеээр Мадридта хүн түрэлхитэнэй түүхэдэ анха удаа жирэй эргэдые агаарһаа бүмбэгдэһэн гэдэг.

Франкогой дэглэмэй үедэ Мадрид хотын урда хэһэг ажа үйлэдбэрижэжэ, хүдөөнһөө эргэд ехээр шэлжэн һуурижаһан байна. Франкое наһа бараһанай дараа I Хуан Карлос хаан шэрээндэ һуужа, арадшалһан улас болохо замдаа ороһоноор Мадрид хото Ибериин хахад арал улас түрэ, эдэй засагай түб болохо байра һууряа бэхэжүүлбэ.

21-р зуун

2004 оной 3 һарын 11-нда Мадрид хотын 3 үртөөндэ галта тэрэг дэлбэрһэн алан хидалга гаража, 200 үлүү хүнэй ами үрэгдэһэниинь 3 хоногой дараа болоһон бүхы ниитын һунгуулида томохон нүлөө үзүүлһэн юм.

Тус хото 2012, 2016 оной олимпиин наадамые зохёон ябуулхаар нэрээ дэбшүүлһэншье илагдаба.

Аялал жуулшалал

Де сол Мадрид

Мадридынь Испанидаа хамагай ехэ жуулшад ошодог газар юм.