Византиин эзэнтэ гүрэн
Византиин эзэнтэ гүрэн гү, али Зүүн Римэй эзэнтэ гүрэн — Дундада зуунай үедэ оршожо байһан, Константинополь хотодо ниислэлээ байгуулһан, эзэн хаанта түрэтэй Римэй эзэнтэ гүрэн. Оршон һуурин хүнүүд болон хүршэнүүд энэ уласые Римэй эзэнтэ гүрэн гэжэ нэрэдэдэг байһан болоод мүн Romania (грекээр: Ῥωμανία, Rhōmanía) гэдэг байгаа. «Римэй эзэнтэ гүрэн», «Византын эзэнтэ улас»-ай хоорондохо илгаань сэбэр оршон үеын ойлголто болоод хэзээнһээ эхилэн Византиин эзэнтэ гүрэн гэхэнь тодорхой бус байдаг болобош Эзэн хаан I Константин ниислэлээ Никодемиаһаа (Анатолиин хахад арал дахи) Босфорой хоолой дахи Византий руу шэлжүүлжэ Константинополь (өөрөөр "Шэнэ Рома"шье гэдэг) болгоһон хугасаае шухалда тоосодог[4].
| Византиин эзэнтэ гүрэн грек: Βασιλεία Ῥωμαίων лата: Imperium Romanum | |||||||
| Эзэнтэ гүрэн | |||||||
| |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
 I Юстиниан үеын Византиин эзэнтэ гүрэнэй эгээ ехэ эзэмдэлгэ | |||||||
| Ниислэл | Константинополь | ||||||
| Ехэ хотонууд | Константинополь, Рома, Иерусалим | ||||||
| Хэлэн(үүд) | Грек хэлэн, Латин хэлэн | ||||||
| Шажан | Православна христосой шажан | ||||||
| Мүнгэн тэмдэгтэ | Солид | ||||||
| Газар нютаг | 3 500 000 | ||||||
| Хүн зон | 35 000 000 (6 зуун), 5 000 000 (1281 он) | ||||||
| Засаглалай хэлбэри | Хаанта засаг | ||||||
| Обог удам | 2 дохи Флавинууд, Палеологууд, г.м. | ||||||
| Хаан | |||||||
| - 330–337 | I Константин (түрүүшын хаан) | ||||||
| - 1449–1453 | XI Константин (һүүлшын хаан) | ||||||
Эзэнтэ гүрэн илангаяа Рома-Персиин болон Византи-Арабын дайнай үеэр нютаг дэбисхэрһээ алдажа, доройтоһон болобошье Европо дахи эдэй засаг, соёл, сэрэгэй хүсэнэй хубида хамагай нүлөөтэй гүрэн хэбээр байһан. Эзэнтэ гүрэн Македониин династиин үедэ һэргэжэ, X зуунай һүүл гэхэд Газар Дундын Тэнгисиин зүүн бүһэ нютагта хамагай хүсэрхэг гүрэн боложо дахин һэргээ. Гэбэшье 1071 онһоо хойшо Эзэнтэ гүрэнэй гол нютаг Бага Азиин ехэхэн хэһэгэй сельджук турк үүдэдэ алдаа. XII зуунда Комнэнийн һэргэлтын үеэр бага зэргэ һэргэжэ, ноёрхолоо хэһэг зуур дахин тогтооһон болобош тэрэнэй залгамжалагшадай үедэ дахин доройтоһон. 1204 ондо Хэрээһэтэнэй дүрбэдүгээр аян дайнаар Эзэнтэ гүрэн үхэлэй сохилто амсажа, задаршье бутран, хоорондоо үрсэлдэгшэ Византын Грек болон Латин уласуудта хубаагдаа. Константинополь ябаандаа һэргэжэ, Палеологой удамай эзэн хаашуул эзэнтэ гүрэнэйе 1261 ондо дахин байгуулһан болобош XIV зуунда дараалһан олон эрхэтэнэй дайн боложо, эзэнтэ гүрэнэй хүсэниие улам бүри һулруулһан. Үлэһэн нютаг дэбисхэрэй ехэнхиие Византи–Османай дайнаар алдажа, уламаар XV зуунда Константинополь хото, үлэһэн нютаг дэбисхэрэй хамта Османай туркуудтэ эзэлэгдэжэ мүхэбэ.
Зүүлтэ
ЗаһахаХолбооһон
Заһаха
Энэ хуудаһан Византиин эзэнтэ гүрэн гэһэн Викимедиа сангай ангилал холбооһотой.
Гадна холбооһон
Заһаха- Энэ хуудаһан Византиин эзэнтэ гүрэн гэһэн Викимедиа сангай ангилал холбооһотой.
Визант судлалын эх сурвалж
Заһаха- Ciesniewski, C. The Byzantine Achievement Архивировалһан 13 дүрбэ һара 2020 оной., Clio History Journal, 2006.
- Adena, L. The Enduring Legacy of Byzantium Архивировалһан 13 дүрбэ һара 2020 оной., Clio History Journal, 2008.
- WHAT, IF ANYTHING, IS A BYZANTINE? By Clifton R. Fox.
- The Cambridge Medieval History (IV) The Eastern Roman Empire (717—1453) Архивировалһан 27 арбан нэгэ һара 2010 оной..
- Byzantine studies homepage at Dumbarton Oaks. Includes links to numerous electronic texts.
- Byzantium: Byzantine studies on the Internet Архивировалһан 8 арба һара 2014 оной.. Links to various online resources.
- Translations from Byzantine Sources: The Imperial Centuries, c. 700—1204. Online sourcebook, maintained by Paul Stephenson.
- De Re Militari. Resources for medieval history, including numerous translated sources on the Byzantine wars.
- Medieval sourcebook: Byzantium Архивировалһан 14 найма һара 2014 оной.. Numerous primary sources on Byzantine history.
- Bibliography on Byzantine Material Culture and Daily Life. Hosted by the University of Vienna; in English.
- Constantinople Home Page. Links to texts, images and videos on Byzantium.
- Byzantium in Crimea: political history, art and culture.
Бусад
Заһаха- De Imperatoribus Romanis. Scholarly biographies of many Byzantine emperors.
- The Fall of the Empire. Byzantine Lesson (2007). (Russian: Гибель империи. Византийский урок) The movie explicating the political and economical reasons for the fall of the Byzantine Empire, filmed by Russian Orthodox Church.
- 12 Byzantine Rulers Архивировалһан 18 долоо һара 2016 оной. by Lars Brownworth of The Stony Brook School; audio lectures. NYTimes review.
- 18 centuries of Roman Empire by Howard Wiseman (Maps of the Roman/Byzantine Empire throughout its lifetime)
