Мяхан

Мяхан — хүн, амитанай яһан, арһанай забһардахи хүндэлэн һудалта балсангай бүд ба эрьен тойроной өөхэнэй эд юм. Мүн заримдаа дайбари баһа мяхан гэжэ нэрлэдэг: хэлэн, эльгэн, бөөрэ, тархи, зүрхэн, үрсэ, улаан хоолой, гэхэ мэтэ. Мяхан голдуу хүнэһэнэй бүтээгдэхүүнөөр болгон ашаглажа байна.

Түрэл бүри мяхан

Хүн түрэлхитэн анха бии болоходоол алибаа амитанай мяхые эдижэ ерэһэн. Гэхыдээ газар зүйн байрашал, уларил, улас үндэһэтэнэй ёһо заншалһаан шалтагаалан түрэл бүриин амитанай мяхые эдижэ ерэбэ. Амитан бүриин мяхан янза бүриин найралга, шэм тэжээлтэй байдаг. Мяхые дотор ангиин, малай, гэрэй тэжээмэл амитанай, далайн амитанай гэхэ мэтээр ангилдаг. Малай мяхые монголшууд тураг мяхан, дотор мяхан гэжэ ангилдаг. Дотор мяханда табан сула эрхэтэн, гэдэһэн доторой мяхан орохо болоод яһан дээрэ тулгуурилһан балсанлиг мяхые тураг мяха гэжэ нэрлэдэг. Далайн оронойхи голдуу загаһан, хабшаахайн мяхые хэрэглэдэг байхада эрэс тэс уларилтай, дүрбэн уларил хосолһон, нүүдэлшэдэй соёл эргэншэлтэй монголшууд өөхэн тоһон, уураг ехэтэй ан амитан, малай мяхые янза бүреэр болбосоруулан хэрэглэжэ ерэбэ. Монголшуудай хүнэһэндээ хэрэглэдэг мяханиинь ехэбшэлэн түмэр, уһан, шороо, уурагай бүтэсэтэй болоод түрэл бүриин амин дэмээр баялиг. Монголшууд зун, намарай уларилда халуун ушар мяханай хэрэгсээгээ багадхажа, сагаан эдеэниие ехэбшэлэн хэрэглэжэ ямаан, тэмээнэй борсо голдуу эдидэг. Харин үбэл, хабар хүйтэн шэрүүн ушар элшэлиг, өөхэн тоһон ехэтэй хонин, үхэр, адууһанай мяхые хэрэглэдэг. Адууһанай мяханиинь халуун шанартай ушар янза бүриин ханяада томуу зэргэ үбшэнһөө уридшалан һэргылхэ, анагааха шадалтай. Хониной мяхан хүсэн тамир оруулжа, дархалааниие һайжаруулдаг ушар амаржажа түрэһэн хүндэ хониной мяхаар шүлэ хэжэ үгэдэг. Монголшуудай мяхые болбосоруулан хэрэглэжэ ерэһэн нэгэ шухала арга бол ямаан, тэмээн, үхэрэй мяхые борсолжо (хатаажа) удаан хугасаагаар эдидэг, энэнь баһа халуун дулаанай уларилда амта шанараа алдажа муудахагүй, нүүдэллэн ябахада ашаа тээшэндэ хүнгэн абһаар аргые олоһон хэрэг. Харин адууһанай мяхые борсолдоггүй.

Ном зохёол

1. Загбар:ВТ-ЭСБЕ
2. ГОСТ Р 52427-2005 «Мясная промышленность. Продукты пищевые. Термины и определения».
3. Кулинария / Под ред. О. Н. Боголюбовой. — М.: «Дабахов, Ткачёв, Димов», 1994. — 336 с. — ISBN 5-8438-0011-3
4. Головков А. Э. Разносолы деревенской кухни. — М.: Росагропромиздат, 1990. — С. 149—150. — ISBN 5-260-00194-X
5. Разуваев А. Н., Ключников А. Б. Основы современных технологий переработки мяса. Краткие курсы фирмы «Протеин Технолоджиз Интернэшнл».
6. Бараников А. И., Приступа В. Н., Колосов Ю. А. и др. Технология интенсивного животноводства: учебник / Под ред. В. Н. Приступы. — Загбар:Ростов н/Д: Феникс, 2008. — ISBN 978-5-222-12679-0
7. Жолондз М.Я. Вегетарианство. Загадки и уроки, польза и вред. — ИГ "Весь", 1999. — ISBN 5-266-00009-0
8. Ayyıldız, Esat. “Klasik Arap Edebiyatında Et Motifi”. International Malatya Gastronomy Culture and Tourism Conference. ed. Aynur Ismayilova – Gunay Rzayeva. 19-24. Malatya: IKSAD Publishing House, 2022.

Холбооһон

• Мяхан — статья из Большой советской энциклопедии
• Мясные блюда (ород)
• Торговля мясными товарами в СССР (ород)