Японой Буддын шажан

Япондо Буддын шажан хүн зоной диилэнхи хубиин шажан юм. 552 онһоо эхилжэ Буддын шажан Япон Уласта нэбтэрбэ. Бурханай шажан олон зуунай турша Японой соёл уралиг, хүгжэлдэнь ехэ нүлөөе үзүүлһэн юм. Япон хэлээр «Бурханай шажан» гэдэг үгые bukkyō (仏教 (ぶっきょう)) гэдэг болон задалжа үзэбэл butsu 仏 ( ぶつ) («будда») + kyō 教 (きょう) («һургуули») гэһэн удхатай юм байна.

Киотодохи Алтан дуган (Кинкаку-дзи, 金閣寺 ())

Япондо 90 сая хүн Бурханай шажантай болон энэнь ниитэ хүн зоной 70 % юм. Одоо үеын Япондо байдаг эгээн алдар нэрэтэй һургуулинууд бол Сэбэр газарай Буддын шажан (浄土宗 (じょうどしゅう), дзёдо-сю), Нитирэн (日蓮宗 (ほっけしゅう)), Сингон (真言宗 (しんごんしゅう)) болон Дзэн (禅宗 (ぜんしゅう)) юм.

Һургуулинууд

Японой Сото Дзен лама

Мүнөөгэй Япондо арбан гурбан шажанууд болон табин зургаан һургуулинууд илгарна, энэ жагсаалта гүрэнэй дасан хиидэй дараалалай үрэ дүндэ XIX зуунда (Мэйдзи үедэ) хэһэн байна.

Эдэ арбан гурбан шажанууд бол:

1. Хоссо-сю (японоор 法相宗) — Нара үедэ бии болоһон югзэр заншалай һургуули;
2. Кэгон-сю (японоор 華厳宗) — Нара үедэ бии болоһон хитад Хуаянь һургуулитай адли;
3. Риссю (японоор 律宗) — Нара үедэ бии болоһон винайн ёһоной һургуули;
4. Сингон-сю (японоор 真言宗) — нюуса тарниин һургуули;
5. Риндзай-сю (японоор 臨済宗) — самурайн дунда алдартай эгээн хуушан дзэн һургуули;
6. Сото-сю (японоор 曹洞宗) — хара арадай дунда алдартай дзэн һургуули;
7. Обаку-сю (японоор 黄檗宗) — дзэн ба Амида бурханай һургуули;
8. Тэндай-сю (японоор 天台宗) — хаанай ордондо алдартай һургуули;
9. Юдзу-нэмбуцу-сю (японоор 融通念仏宗) — Тэндайһаа үндэһэ абаһан амидаис һургуули;
10. Дзёдо-сю (японоор 浄土宗) — эгээн хушаан амидаис һургуули;
11. Дзёдо-синсю- (японоор 浄土真宗) — эгээн алдартай амидаис һургуули;
12. Дзисю (японоор 時宗) — Дзёдоһоо үндэһэ абаһан амидаис һургуули;
13. Нитирэн-сю (японоор 日蓮宗) — Бадма Сэсэгэй Сударай һургуули, Тэндайһаа үндэһэ абаһан.

Түүхэ

Тодай-дзида Нара үедэ баригдаһан Вайрочана Бурхан (743 он)

Буддын шажан Япон уласта Хитад ба Солонгос уласаар дамжан, Солонгосой нүхэрсэг Пэкче уласай хаан VI зуунда бэлэг хэлбэреэр нэбтэрһэн юм. Хэдыгээр Японой ноёд изгууртад Бурханай шажаниие таатай хүлеэжэ абажа түрын шажан болгоһон болобошье һаа, тэдэнэй нарин ээдэрээтэй ёһо заншалһаа болож хара арадай дунда тарахаагүй байһан юм.

Японой үндэһэнэй шажан болохо синтотой хэдэхэн удаа тэмсэлдэжэ байһан болобошье һаа, эдэ хоёр шажан һүүлдээ хамтаран оршожо бэе бэеынгээ адли тэгшэ нүхэхэ болмжотой болоһон ха юм. Ниислэл Нарада байрладаг Бурханай шажанай эгээн агуу дасан хиид болох Нарын Тодайдзиин үедэ гүрэнэй түрын бодолгодо хүсэтэй нүлөө үзүүлхэ хэмжээдэ хүрэһэн болон засагай газарынь ниислэлээ 784 ондо Нагаокада, 794 онд Киото руу нүүлгэхэ болоһон шалтгаануудай нэгэниинь болоһон юм. Гэбэшье, улас түрын нэрэ хүндэдэ дуратай болон дайнша хиидүүд тухай асуудал бол олон жэлэй турша Японой түүхэдэ засагай газарнуудайнхи гол асуудал болоһоор ерэһэн.

Хэйан эртэ үедэ, Хитадһаа Бурханай шажанай хоёр шэнэ урасхал болохо: Тендай (天台 (てんだい)) урасхал 805 ондо Сайтё лама (最澄 (), Сайтё: 767—822) гэдэг хүн, Сингон урасхалые Кукай лама (空海 (), Ку:кай 774—835) гэдэг хүнүүд тус тус дэлгэрүүлээ һэн. Тендай урасхалһаа һүүлдэ олон урасхалнууд һалбарилан гараһан. Тэдэгээрэй доторһоо эгээн шухалануудыень дооро дурдаа.

1175 ондо Дзёдо (Сэбэр газарай Буддын шажан) урасхалые Хонэн (法然 (), Хо: нэн 1133—1212) гэдэг хүн үүсхэбэ. Энэ урасхалай һургаал номлолынь юрын болон Амида Буддада һайтар этигэжэ һүзэглэхэ юм бол хэншье гэһэн гэгээрэлдэ хүрэжэ болохо боломжотой гэһэн заршамда тулгуурилһан, мүн юрын байдаг ушарһаа ниигэмэй бүхы дабхаргын зүсэгтэнүүдые татажа шадаһан юм. 1224 ондо, Дзёдо Синсю (浄土真宗 ()) урасхалые Хонэнэй угсаа залгамжалагша Синран лама (親鸞 (), 1173—1263) үүсхэбэ. Мүнөөдэр Дзёдо урасхал сая сая һүзээгтэнүүдтэй.

1191 ондо Дзэн урасхалынь Хитадһаа нэбтэрһэн юм. Дзэн Буддын шажанай нарин онол һургаалнууд сэрэгэйнхинэй дунда нилээн түгээмэл тархаһан. Дзэн Буддын шажанай һургаалай ёһоор хүн бисалгал хэжэ, сахилга бататай байһанаар гэгээрэлдэ хүрэжэ болоно гэжэ үзэдэг юм. Мүнөө үедэ, Дзэн Буддын шажан Япон доторһоон үлүү бусад уласуудта ехэ үргэн дэлгэрээд байгаа юм.

Хоккэ (法華宗 (ほっけしゅう)) гү, али Нитирэн урасхалые 1253 ондо Нитирэн лама (1222—1282) үүсхэһэн юм.

Ном зохёол

• Буддизм в Японии / отв. ред. Т. П. Григорьева. — М.: Наука, 1993.
• Игнатович А. Н. Буддизм в Японии. Очерк ранней истории. — М.: Наука, 1991.
• Игнатович А. Н. Буддизм в Японии. Страницы истории. Школа Нитирэн. — М.: Стилсервис, 2002.
• Лепехова Е. С. Буддийская сангха в Японии в VI—IX веках. М., «Восточная литература». 2009 г. 224 стр. ISBN 978-5-02-036405-9
• Трубникова Н. Н. Бачурин А. С. История религий Японии: IX—XII века. М.: «Наталис», 2009. 560 стр. ISBN 978-5-8062-0308-4