Фредерик Шопен

Фредерик Францишек Шопен (польшоор Fryderyk Franciszek Chopin, польшоор Frédéric François Chopin; 1810, Желязова-Воля — 1849 оной 10 һарын 27, Парис), Польшын ба Франциин хүгжэмэй зохёолшо ба суу бэлигтэй пианист.

Фредерик Шопен
Frédéric Chopin
1849 оной фотохүрэг
Ажал үйлэ:	хүгжэмэй зохёолшо
Түрэһэн үдэр:	1810 оной 3 һарын 1(1810-03-01)
Түрэһэн газар:	Желязова-Воля, Варшавын хажууда
Эрхэтэнэй харьяалал:	Франци  Ородой эзэнтэ улас  Варшавское герцогство[d] Царство Польское[d]  Вторая французская республика[d]
Наһа бараһан үдэр:	1849 оной 10 һарын 17(1849-10-17) (39 наһатай)
Наһа бараһан газар:	Парис
Гарай үзэг:

Польшын алдарта хүгжэмэй зохёолшо Фридерик Шопенэй эсэгэ эхэ хоюулаа хүгжэмдэ абьяаслиг хүнүүд байгаа. Шопен бүри бага наһанһаа пианино тогложо һураа. Түрүүшынгээ багша Адальберт Живни нэрэтэй чех хүнэй ашаар хүбүүн улам һайн һуралсажа, 7 наһандаа полонез гү, али эрхимсэг аята фортепианын түрүүшын бүтээлөө зохёоо һэн.

1829 ондо Варшавын Хүгжэмэй дээдэ һургуулиие амжалтатай түгэсхээд, шалгалтын хуудаһан дээрэ «Фредерик Шопен хадаа хүгжэмэй суу бэлигтэн» гэжэ нэгэ багша тусгаарлан тэмдэглэһэн байна. Энэ үедэ Шопен фортепиано, найрал хүгжэмэй 2 концертоо бэшэһэн юм. Уг бүтээлдэ Польшын арадай аялгуу эхэ булаг боложо үгэбэ. Тэрэ жэлнүүдтэ суута хүгжэмшэн Йоһанн Себастьян Бах, Вольфганг Амадей Моцарт, Людвиг ван Бетховенэй һунгадаг хүгжэмһөө шамдан һуралсажа, өөрынгөө үеын хүгжэмэй зохёолшод, тухайлбал ехэ виолончелист Паганиниһаа үльгэр дуурайл абажа байгаа. 20 наһатайдаа Фредерик Шопен өөрын концертые тоглон, дараань Париста ошон һуурижан, амидаралайнгаа тэн хахадые тэндэ үнгэрөө. Фредерик Шопен Париста байхадаа Лист, Берлиоз зэргэ хүгжэмшэд, зурааша Эжен Делакруа, ирагуу найрагшад, уран зохёолшод Адам Мицкевич, Һенрих Һейне, Оноре де Бальзак, Жорж Сандтай танилсажа нүхэрлөө.

Фредерик Шопенэй зохёол доторһоо 2 концерт (1829, 1830), 3 соната (1828—1844), фантази (1842), 4 баллада (1835—1842), 4 скерцо (1832—1842), экспромт, ноктюрн, этюд, вальс, мазурка, полонез болон бусад фортепианын зохёомжонуудые нэрлэжэ болоно. Тэрэнэй зохёолнууд гүнзэгы үнэн сэдьхэл, тансаг уран, үндэр техникэ нэгэдхэһэн байдаг. Хүгжэм аялгуунь түрэлхи Польшын арад түмэндэ эрхэ сүлөө һайн һайханиие асархада туһална гэжэ Фредерик Шопен этигэдэг байһан. «Польшо эрхэ сүлөөтэй, жабхалан, хүсэрхэг болоно!» — гэжэ тэмдэглэлэй дэбтэртээ бэшэһэн байна. Фредерик Шопенэй олоной үмэнэ табиһан концерт 1848 оной 11 һарын 16-нда Лондондо болоо.

Хүнды үбшэндэ нэрбэгдэһэн Фредерик Шопен Англида хоёр дахин ошожо эмшэлүүлһэн болобошье, операци абалгүй 39-тэйдээ наһа бараа һэн. Тэрэниие түрэһэн нютагайнхинь газар хүрьһэнэй хамта Парисай Пер-Лашез хүдөөлүүлхэ газарта хүдөөлүүлжэ, амиды байгаа сагтаа хүсэжэ байһанаар хожом эхэ орондонь зүрхыень хүргүүлэн Варшавын Арюун Хэрээһэнэй церковь сүмэдэ байрлуулаа. Польшын хүгжэмын агуу ехэ зохёолшын амидарал эди наһандаа иигэжэ дууһаһаншье һаа, тэрэ уран бүтээлэй гандашагүй баялиг үбые хүн түрэлхитэндэ үлээбэ.

Намтар

Эсэгэ Николя Шопен (1771—1844) юрын гаралтай хүн байгаа. Бага наһандаа Франциһаа Польшодо шэлжэн ерээ. 1802 онһоо Скарбека Желязова-Воля изагууртанай эдлэндэ амидаржа, тэрэнэй хүүгэдүүдэй хүмүүжүүлэгшэ байгаа. Николя Шопен 1806 ондо Текле Юстина Кшижановскатай (1782—1861) гэрлэһэн. Агуу хүгжэмэй зохёолшын эхэнь үндэр болбосоролтой, франци хэлтэй, фортепиано дээрэ һайн тоглодог, уянгалиг һайхан хоолойтой басаган байһан гэдэг баримта түүхэдэ үлээбэ. Энэ оршондо бишыхан хүбүүн Фредерик түрүүшын хүгжэмэй талаар сэдьхэгдэл, ойлголто, хүмүүжэлгэ бии боложо багаһаа арадай хүгжэмдэ һонирхолтой болоһон байна.

1810 оной намар Фрицек Шопен түрөөд хэдэхэн һаратай байхадань Николя Шопенэй гэр бүлын хамта Варшавада шэлжэн нүүбэ. Варшавын лицейдэ тэрэ франци, герман хэлэнэй багшаар ажаллаһан. Сэхээтэн эсэгэ эхын дуран, тэдэнэй бүридүүлжэ шадаһан оршон абьяаслиг хүүгэдүүдэй хүгжэлдэ һайнаар нүлөөлһэниинь ойлгомжотой. Фредерик, томо эгэшэ Людвига (1807–1855), дүү басаган Изабелла (1811–1881), Эмилиятэй (1812–1827) сугтаа ургажа хүмүүжэһэн болоод тэдэндээ ехэ дура хайратай байгаа.

Фредерик багаһаан хойшо Моцартын адли хүгжэмэй ехэ абьяастай хүбүүн байһан. Тэрэ хүгжэмэй үндэр мэдэрэмжэтэй, хүгжэм шагнажа байгаад уйладаг, ехэ сэдьхэлэй хүдэлэлтэй, ургуулан бододог үхибүүн байгаа. 1818 ондо, Шопен 8 наһатайдаа түрүүшын хүгжэмэй зохёолоо бэшэһэн тухай Варшавын нэгэн сониндо бэшэһэн түүхэ үлээбэ. Залуухан Фредерик Шопендэ ехэ найдабари табижа хүгжэмдэ эсэлтэгүй һургадаг байгаа. Войцех Живны (1756—1842) гэдэг чех гаралтай пианист 7 наһатай хүбүүтэй хэшээллэдэг байһан гэдэг. 8 наһатайдаа Польшын изагууртадай баярта уригдан тогложо, 9 наһатайдаа концертдо оролсожо байһан, һүүлдээ хүгжэмэй лицей болон консерваториие дүүргэбэ. Хүбүүнэй хүгжэм тоглохо абьяас ехэ хурдан урдажа 12 наһатайдаа Польшын томо пианистуудай зэргэдэ зүй ёһоор багтаһан. Һүүлдэ Живны Шопендэ зааха юумэн дууһаһан гээд хэшээл орохоһоо арсаһан байна.

Дунда һургуули түгэсөөд, 7 жэл Живнытэй хэшээлжэ дууһаһанай дараа Фредерик Шопен хүгжэмэй зохёолшо Йозеф Эльснертэй хүгжэмэй онол заалгажа эхилһэн. Тэрэ Антон Радзивилл болон Четвертинский гүнүүдэй тэдхэбэридэ орожо дээдэшүүлэй таалалые хүртэжэ тэдэнэй хүреэндэ ороһон. Уламаар Берлин, Дрезден, Прагада ошожо алдарта хүгжэмшэдэй концерт үзэһэниинь тэрэндэ ехэ түлхисэ болоһон.

1829 онһоо Шопен Венэ, Краков хотонуудта өөрын зохёолнуудаар концерт табин тогложо эхилээ. 1830 оной 11 һарын 5-нда Варшава хотые орхижо дахин ерээгүй. 1830-аад оной һүүлшээр Жорж Сандта дурлаһан түүхэ эхилдэг. Венэ, Варшава болон Париста ээлжэлэн һуурижадаг байһан тэрэ Польшодо Оросой эзэрхэйлэлтэ эсэргүү тэмсэл гараһанай дээрэһээ 1931 ондо тэрэ Париста удаан хугасаагаар амидархаар шиидэһэн болон ушарынь Польшын буһалгаалагшад илагдал хүлеэһэндэ ехэ гутарһан ба энэнээ алдарта «Хубисхалай этюд» зохёолоо бэшэн элирхэйлһэн байна. 22 наһандаа түрүүшын концертоо Парис хотоо үгэһэн. Энэ концерт бүрин амжалта асарһан. Шопеной бусад томо хүгжэмшэд болон хүгжэмэй зохёолшодһоо илгарха илгаань тэрэ хүгжэм болон фортепианые бусадта зааха тун дуратай байһан. 1837 ондо тэрэнэй уушхан түрүүшынхиеэ үбдэһэн (сүрье үбшэн байһан гэжэ түүхэшэд үзэдэг). Энэ үеэр Жорж Сандтай (Аврора Дюпен) ниилэжэ амидарһан үе юм. Испаниин Майорка арал дээрэ өөрын эгээн алдарта зохёолнуудые бэшэһэн байна.

1847 ондо Жорж Сандһаа һалажа ехэ сэдьхэлээр унажа, дарамта эдэлһэн зэргэнь үбшэндэнь муугаар нүлөөлһэн гэжэ үзэхэ үндэһэтэй. 1848 ондо тэрэ оршон тойроноо һолихо зорилгоор Лондон орожо концерт тоглон, багшлһан. Энэнь тэрэнэй һүүлшын аялал байба. 2 жэлэй һүүлдэ бусажа Париста ерээд, 1849 оной 10 һарын 5-нда наһа бараа. Ф. Шопениие наһа барахада хүгжэмэй юртэмсэ эмэгнэжэ тэрэнэй зохёолой мянга мянган шүтэн баримталагша хүдөөлэлгэдэ ерээ һэн.

Тэрэниие түрэһэн нютагайхинь шорооной хамта Парисай Пьер Лашезтэ хүдөөлүүлжэ, амиды һэрюун ажабайдалдаа хүсэжэ байһанаар хожом эхэ орондо зүрхыень хүргүүлэн Варшавын Арюун Хэрээһэнэй сүмэдэ байрлуулаа. Тэрэнэй хүдөөлэлгэдэ дээрэ өөрынгөө бэшэһэн фортепианын II. Соната эгшэглэжэ байгаа. Польшын хүгжэмэй ехэ зохёолшын амидарал ид насандаа дууһаһан болобошье, тэрэ уран бүтээлэй гандашагүй баялиг үбые хүн түрэлхитэндэ үлэгдөө һэн.

Бүтээлнүүд

Ансамбльтай гү, али оркестртэй фортепианодо зорюулһан хүгжэм

• Фортепиано, скрипкэ ба виолончельтэ зорюулһан трио Op. 8 g-moll (1829)
• «Дон-Жуан» опера тухай вариацинууд Op. 2 B-dur (1827)
• Rondo a la Krakowiak Op. 14 (1828)
• «Польшынхи һэдэб тухай ехэ фантази» Op. 13 (1829—1830)
• Оркестртэй фортепианын концерт Oр. 11 e-moll (1830)
• Оркестртэй фортепианын концерт Oр. 21 f-moll (1829)
• «Andante spianato» ба һүүлшын «Ехэ ялагар полонез» Ор. 22 (1830—1834)
• Виолончельтэй соната Op. 65 g-moll (1845—1846)
• Виолончельтэй полонез Op. 3

Мазурканууд (58)

• Op. 6 — 4 мазурканууд: fis-moll, cis-moll, E-dur, es-moll (1830)
• Op. 7 — 5 мазурканууд: B-dur, a-moll, f-moll, As-dur, C-dur (1830—1831)
• Op. 17 — 4 мазурканууд: B-dur, e-moll, As-dur, a-moll (1832—1833)
• Op. 24 — 4 мазурканууд: g-moll, C-dur, A-dur, b-moll
• Op. 30 — 4 мазурканууд: c-moll, h-moll, Des-dur, cis-moll (1836—1837)
• Op. 33 — 4 мазурканууд: gis-moll, D-dur, C-dur, h-moll (1837—1838)
• Op. 41 — 4 мазурканууд: cis-moll, e-moll, H-dur, As-dur
• Op. 50 — 3 мазурканууд: G-dur, As-dur, cis-moll (1841—1842)
• Op. 56 — 3 мазурканууд: H-dur, C-dur, c-moll (1843)
• Op. 59 — 3 мазурканууд: a-moll, As-dur, fis-moll (1845)
• Op. 63 — 3 мазурканууд: H-dur, f-moll, cis-moll (1846)
• Op. 67 — 4 мазурканууд: G-dur, g-moll, C-dur, № 4 a-moll 1846 (1848?)
• Op. 68 — 4 мазурканууд: C-dur, a-moll, F-dur, № 4 f-moll (1849)

Полонезүүд (16)

• Op. 22 Ехэ ялагар полонез Es-dur(1830-1832)
• Op. 26 № 1 cis-moll; № 2 es-moll(1833—1835)
• Op. 40 № 1 A-dur (1838); № 2 c-moll (1836—1839)
• Op. 44 fis-moll (1840—1841)
• Op. 53 As-dur (Баатарлиг) (1842)
• Op. 61 As-dur, «Полонез-фантази» (1845—1846)
• WoO. № 1 d-moll (1827); № 2 B-dur (1828); № 3 f-moll (1829)

Ноктюрнууд (ниитэдэ 21)

Шопенэй № 18 «Ноктюрнай» эхин Ми мажор, Op.62 № 2. MIDI формадаар: Түрүүшын тактууд.

• Op. 9 b-moll, Es-dur, H-dur (1829—1830)
• Op. 15 F-dur, Fis-dur (1830—1831), g-moll (1833)
• Op. 27 cis-moll, Des-dur (1834—1835)
• Op. 32 H-dur, As-dur (1836—1837)
• Op. 37 g-moll, G-dur (1839)
• Op. 48 c-moll, fis-moll (1841)
• Op. 55 f-moll, Es-dur (1843)
• Op. 62 № 1 H-dur,№ 2 E-dur (1846)
• Op. 72 e-moll (1827)
• Op. posth. cis-moll (1830), c-moll

Вальсууд (17)

• Op. 18 «Ехэ ялагар вальс» Es-dur (1831)
• Op. 34 № 1 «Ялагар вальс» As-dur (1835)
• Op. 34 № 2 a-moll (1831)
• Op. 34 № 3 «Ялагар вальс» F-dur
• Op. 42 «Ехэ вальс» As-dur
• Op. 64 № 1 Des-dur (1847)
• Op. 64 № 2 cis-moll (1846—1847)
• Op. 64 № 3 As-dur
• Op. 69 № 1 As-dur
• Op. 69 № 10 B-moll
• Op. 70 № 1 Ges-dur
• Op. 70 № 2 f-moll
• Op. 70 № 2 Des-dur
• Op. posth. e-moll, E-dur, a-moll

Фортепианын сонатанууд (ниитэдэ 3)

Хүдөөлэлэй марш. Брейткопф ба Гертель, Лейпциг, 1854 (Breitkopf & Härtel №8728)

• Op. 4 № 1, c-moll (1828)
• Op. 35 № 2 b-moll (1837—1839), Хүдөөлэлэй марш агуулдаг (3-дахи хубилбари: Marche Funèbre)
• Oр. 58 № 3 h-moll (1844)

Прелюдинүүд (ниитэдэ 25)

• 24 прелюдии Op. 28 (1836—1839)
• Прелюдия cis-moll op','45 (1841)

Экспромтууд (ниитэдэ 4)

• Op. 29 As-dur (около 1837)
• Op, 36 Fis-dur (1839)
• Op. 51 Ges-dur (1842)
• Op. 66 «Фантази-экспромт» cis-moll (1834)

Этюдүүд (ниитэдэ 27)

• Op. 10 C-dur, a-moll, E-dur, cis-moll, Ges-dur, es-moll, C-dur, F-dur, f-moll, As-dur, Es-dur, c-moll (1828—1832)
• Op. 25 As-dur, f-moll, F-dur, a-moll, e-moll, gis-moll, cis-moll, Des-dur, Ges-dur, h-moll, a-moll, c-moll (1831—1836)
• WoO f-moll, Des-dur, As-dur(1839)

Скерцонууд (ниитэдэ 4)

• Op. 20 h-moll (1831—1832)
• Op. 31 b-moll (1837)
• Op. 39 cis-moll (1838—1839)
• Op. 54 E-dur (1841—1842)

Балладанууд (ниитэдэ 4)

(аудио)
	[[:Файл:{{{Имя_файла}}}|{{{Название}}}]]
	[[Файл:{{{Имя_файла}}}|left|180px|noicon]]
Туһа

• Ор. 23 g-moll (1831—1834)
• Op. 38 F-dur (1836—1839)
• Op. 47 As-dur (1840—1841)
• Op. 52 f-moll (1842)

Бусад

(аудио)
	[[:Файл:{{{Имя_файла}}}|{{{Название}}}]]
	[[Файл:{{{Имя_файла}}}|left|180px|noicon]]
Туһа

• Фантази Op. 49 f-moll (1840—1841)
• Баркарола Op. 60 Fis-dur (1845—1846)
• Үлгын бүүбэй дуун Op. 57 Des-dur (1843)
• Концертын Allegro Op. 46 A-dur
• Тарантелла Op. 43 As-dur
• Болеро Op. 19 C-dur
• Op. 65 g-moll