Унгар хэлэн
Унгар хэлэн (Мажар хэлэн magyar nyelv) финн-угор хэлэнүүдэй нэгэ (угор бүлэг). Унгар Уласай албан ёһоной хэлэн. Мүн Румынида, Сербида (Воеводинодо), Словакида баһа тарааһан. Хэлэгшэдэй тоо — 14 сая хүн үлүү. Манси ба ханты хэлэнүүдтэ эгээн дүтэ. МЭҮ III‑дугаар мянган жэлэй элинсэг угор хэлэнһээ эхин абана. Мүнөө үеын унгар хэлэн 8 аялгуутай: дунай санаахи, баруун, мезёшег (закирай-хаг), палоц (баруун-хойто), зүүн-хойто, секей, тиса (дунай-тиса), урда (альфёльд). Уран зохёолой унгар хэлэн XVI—XIX зуун жэлдэ зүүн-хойто аялгуугай һуурида бии болобо.
| Унгар хэлэн | |
|---|---|
| Өөрын нэрэ | magyar nyelv |
| Тараалга | Унгар, энэ гадна Австри, Хорвати, Румыни, Серби, Словаки, Словени, Украина |
| Арад түмэн | Унгарнууд |
| Түрэлхи хэлэтнэй тоо | 14-15 сая (2005)[1] |
| Хэлэнэй ангилал |
Ураал
|
| Үзэг бэшэг | Лата үзэг (Унгар хубилбари) |
| Албан ёһоной хэрэглээ | |
| Улас |
 УнгарОлон уласай байгуулга: Загбар:Country data Европын Холбоо |
| Орон нютаг | Воеводино (Серби) |
| Тохируулагша байгууллага |
Унгарай Эрдэм Ухаанай Академиин Хэлэ шэнжэлгын хүреэлэн |
| Томьёолбори | |
| ISO 639-1 | hu |
| ISO 639-2 | hun |
| ISO 639-3 | hun |
 Унгар хэлэнэй тархалта | |
Унгар хэлэнэй фонетикэнь ута ба богони фонемэнүүдэй зүршэлдүүлэн жэшэхэ, үгын эхиндэ хашалгануудай тааруулга үгы байха, түрүүшын үедэ даралта табиха гэхэ мэтэ онсолигтой. Унгар хэлэнэй үндэһэндээ залгамал (агглютинативна) маягтай байдагшье һаа, ниилэмэл (флективнэ) элементнүүдтэй байна. Морфологиин дуримынь хүйһэн ангилалай үгы байдал, олон падежнүүдэй тоо (20‑һаа үлүү) онсолигтой. Тодорхой (а/аz) ба тодорхойгүй (еgу) артикльнүүд тодорхой ба тодорхойгүй категориие найруулхын тула байдаг. Суффикс нэмэхэ ба үгэ нэмэлгэ хоёр үгэ үүсхэхэ аргатай.
Синтаксиста янза бүриин хэсүү мэдүүлэлнүүд үргэн тарааһан. Мэдүүлэлдэ элирхэйлэгшэ элирхэйлдэг үгынгөө урдада байгаад, элирхэйлдэг үгэ тэмдэгэй нэрэ бол тэрэтэй тааралданагүй аад, элирхэйлдэг үгэнь түлөөнэй нэрэ бол, хүйһэнээр ба падежээр тааралдана.
Үзэг бэшэгынь лата үзэгэй дээрэ ажаллана. Үзэг бэшэгынь 39 үзэгүүдһээ бүридэнэ.
Лексикын талаар, тюрк, славян ба германи хэлэнүүдһээ олон хари үгэнүүд байдаг.
Эртын унгар хэлэн тюрк хэлэнүүдтэ холбоотой байгаа.
Хэлэгшэдэй тоо
Заһаха| Улас орон | Унгар хэлэгшэд |
|---|---|
| Унгар | 10,177,223[2] |
| Румыни (гол түлэб Трансильвани) | 1,443,970[3] |
| Словаки | 520,528[4] |
| Серби (гол түлэб Воеводино) | 293,299[5] |
| Украина (үндэһэндээ Закарпатиин можодо) | 149,400[6] |
| АНУ | 117,973[7] |
| Канада | 75,555[8] |
| Израиль | 70,000 |
| Ниитэдэ | 12-13 сая |
Зүүлтэ
Заһаха- ↑ Anna Fenyvesi: Hungarian Language Contact Outside Hungary, John Benjamins Publishing, Amsterdam, 2005, pp. 11 [1]
- ↑ 2001 оной тоололгын дүн[permanent dead link]
- ↑ 2002 оной тоололгын дүн
- ↑ census 2001 оной тоололгын дүн. the original on 2007-05-16 үдэрһөө архивлагдаһан. 2016-12-03 үдэртэ хандаһан.
- ↑ 2002 оной тоололгын дүн[permanent dead link]
- ↑ http://www.ukrcensus.gov.ua/eng/results/general/language/ Архивировалһан 1 арбан нэгэ һара 2004 оной. 2001 оной тоололгын дүн
- ↑ 2000 оной тоололгын дүн. the original on 2020-02-12 үдэрһөө архивлагдаһан. 2016-12-03 үдэртэ хандаһан.
- ↑ 2001 оной тоололгын дүн. the original on 2008-02-13 үдэрһөө архивлагдаһан. 2016-12-03 үдэртэ хандаһан.