Эрдэм ухаан

Шэнжэлэхэ ухаан ("Эрдэм ухаан", scientia гэһэн латин үгэнһээ угтай) гэдэг шэнжэлэхэ ухаанай һудалгаанай арга дээрэ тулгуурлаһан мэдэлэгэй согсо, өөрөөр хэлэбэл һудалгаанай үрэ дүнгээрэ гараган абаһан, зохёон байгуулалтанда оруулаһан мэдэлэг юм. Шинжлэх ухаан гэдэгт, зарим тохиолдолд хэрэглээний шинжлэх ухааныг (applied science) оруулдаггүй байна.

Шэнжэлэхэ ухааные 2 үндэһэн томо бүлэгтэ хубаажа болоно.

• Байгаалиин шэнжэлэхэ ухаан - энэни байгаалиин алишьеһа үзэгдэлые һудаладаг (Биологи багтана) бүхэ түрэлэй шэнжэлэхэ ухаанууд,
• Ниигэмэй шэнжэлэхэ ухаан - энэни хүн болон ниигэмэй юмһэ үзэгдэлүүдые һудаладаг шэнжэлэхэ ухаанууд юм.

Зарим тохёолдолдо тоогой ухааные 3 дахи бүлэг буюу хиисбэр шэнжэлэхэ ухаан (formal science) бологон ялгаха байдаг. Ушэр тоогой ухаан дэээр дуридаһан байгаалиин болон ниигэмэй шэнжэлэхэ ухаануудын али алинтай түһэтэй болон ялгаатай талуудые агуулаһан байдаг байна. Хиисбэр шэнжэлэхэ ухаанда статистика, логикын шэнжэлэхэ ухаанууд эблүүлнэ. Хиисбэр шэнжэлэхэ ухаанда гараһан томоохон ололтууд физика болон биологиин, химиин шэнжэлэхэ ухаанд мүн томоохон дэбэшэл гарахада нүлөөлэнэ. Хиисбэр шэнжэлэхэ ухаан таамаглал, онол, физикын хуулинуудай үндэһэ болохо ба улмаар тэдэгээр байгаалиин болон ниигэмэй алишье үзэгдэлэй мүн шанарые нээхэ, илрүүлэхэ һуури болоно.

XVIII-XIX-р зуунһаа үмэнэхэ үедэ шэнжэлэхэ ухаанай ухаан бодолгое гансахүү оюун ухаанай һэдэлтэ, дедуктив логикын захирамжаар тодорхойлдог байба.

Гадаад холбооһо

• Math and e-Science
• NewScientist.com
• Science and Technology Information
• "GSCE Science textbook". Wikibooks.org
• Bookshelf National Center for Biotechnology Information

*