Синьхай хубисхал

Синьхай хубисхал (Хитад: 辛亥革命; пиньинь: xīnhài gémìng, синьхай гэмин) — Манжын Цин гүрэниие унагаажа Хитад Уласые тунхаглаһан хубисхал юм. 1911 оной Уханиин буһалгаанаар эхилжэ, түмэр-гахайн жэлдэ болоһонһоо (Хитад литын 辛亥 «синь-хай» жэл) нэрэе олобо. Синьхай хубисхалай эгээн шухала дэлхэйн улас түрын бодолгын дүн хадаа ара Монгол Уласай тусгаар тогтонол юм.

Синьхай хубисхал
1911 оной Синьхай хубисхалай үеын Шанхай
Жэл он 1911 оной 10 һарын 10 – 1912 оной 2 һарын 12 Байралал Манжын Цин гүрэн Үрэ дагабари Тунмэнхуэйн илалта Манжын Цин гүрэнэй уналга Бүгэдэ Найрамдаха Хитад Уласай саг зуурын засагай газарай байгуулга Монгол Уласай ба Түбэдэй бэеэ даанги байдал
Байлдагша таланууд
Ехэ Цин гүрэн	Тунмэнхуэй
Ударидагшад
Айсиньгёро Цзайфэн Юань Шикай Фэн Гочжан Дуань Цижуй Ма Анлян Ян Цзэнсинь Манжа изагууртан	Сунь Ятсен Хуан Син Сун Цзяожэн Чэнь Цимей Ли Юаньхун
Сэрэгэй хүсэн
200 000 шахуу хүн	100 000 шахуу хүн
Хохирол
170 000 шахуу хүн	50 000 шахуу хүн

Синьхай хубисхал 1911 оной 10 һарада Уханиин буһалгаанаар эхилһэн. Буһалгааниие доктор Сунь Ятсенэй ударидаһан Гоминьдан нам (хилбар Хитад: 國民黨; уламж Хитад: 国民党; пиньинь: Guómíndǎng — «Үндэһэтэнэй арадай нам») толгойлбо. Хубисхал Хитадай урдада дараһан болобошье, хойто хэһэгыень захиржа байһан маршал Юань Шикай өөрөө юрэнхылэгшэ гэжэ хүлеэн зүбшөөрхэгүй бол, хойто Хитад тусгаарлана гэжэ айлгаба. Гоминьдангынхид энэниие зүбшөөржэ Юань Шикай бүхыхитадай юрэнхылэгшэ болобо. 2 һарын 12-да Хэбтэ ёһон хаан хаан шэрээнһээн татагалзаба.

Гэбэш эблэрэл удаан үргэлжэлһэнгүй, Хитад орон хэдэн зуун бэе дааһан генералнуудай мэдэлдэ мүн лэ хэдэн зуу болон хубаагдажа өөр хоорондоо тэмсэлдэжэ эхилбэ. Иигэжэ Хитадай эрхэтэнэй дайн эхилһэн ба 1949 ондо Мао Цзэдун гаража ерэхэ хүрэтэр бараг хахад зуун жэл үргэлжэлһэн юм. Гоминьдан нам бүри хожом 1925 ондо маршал Фэнгэй туһаламжаар Бээжэн эзэлжэ түрын эрхэдэ гараһан, Сунь Ятсен юрэнхылэгшэ болоошье һаа, тэрэ дороо наһа баража түб засагай эрхэ Чан Кайшиин гарта ороһон бэлэй.

Ном зохёол

• 신승하 (2004-04-10). 중국근현대사: 근대중국 개혁과 혁명)(상.하). 대명출판사. ISBN 978-89-5774-109-2.