Кызыл

Кызыл («улаан» гэһэн удхатай уряанхай үгээр 1926 онһоо нэрлэһэн, [кезийл] гэжэ дуудана, энэһээ гадна Кизил [кизийл]) гээшэ Оросой холбоото уласай Тыва Уласай ниислэл, Тыва Уласай дотор ямар нэгэн хошуунда харьяалагдадаггүй арбан нэгэн түмэн хүнэтэй хото юм.

Кызыл хото
—  хотын тойрог  —
Skyline of Кызыл хото
Һүлдэ туг Һүлдэ тэмдэг
Улас орон	ОХУ
Можо нютаг	Уряанхай Улас
Хотын тойрог	Кызыл
Газар нютаг	97,41 км²
Газарай байса	д.н.д. 630 м
Хүн зон	2010 ондо 114 181 хүн
Нютагай олон	Кызылэйхид
Дарга	Владислав Товарищтайевич Ховалыг
Телефоной_код	+7 39422
Сахим газар	mkyzyl.ru (ородоор)

Түүхэ, нэрэ

Хаанта Орос 1914 ондо Таганын Уряанхайе эбээн эзэрхэжэ Белоцарск («сагаан хаанай хото» гэһэн удхатай ород үгэ) нэрээрээ тулгуури һуурин үүсхэһэн. Оросто хаанта засаг унаһанай дараа 1918 ондо Хем-Бэлдэр («голой бэлшээри» гэхэ удхатай уряанхай үгэ) нэрэтэй болобо. Дараань сагаан армиие улаан арми илаһанай дараа 1922 оной нэгэн хуралда ородууд «Красный городок» гэжэ байгаа. Эсэстээ 1926 ондо «улаан» гү, али Кызыл гэхэ уряанхай түрэг үгээр нэрлэһэниинь ерээд жэлэе туулажа ябана. 1921 онһоо энэ хото Тыва ороной гол хото, ниислэл болонхой. Монгол уласта «Кызыл», «Кизил» гэжэ хоёр янзаар бэшэжэ болоно.