Коммунизм

Коммунизм (< лата: commūnis, баһал хуушарһан эб хамта) болбол ниигэмэй улас түрын болон эдэй засагай нэгэн зорилготой ангигүй ба ямаршье уласта харьяалагдадагүй коммунис ниигэмлигэй үзэл юм. Энэ үзэл XX зуунай түүхэдэ гол нүлөө үзүүлһэн (коммунис уласууд болон капиталис уласуудай хоорондохи шэрүүн тэмсэл, зүүнтэнэй бүлэг болон сүлөөтэ дэлхэйн хоорондохи хүйтэн дайнай үе).

Марксис онолоор, коммунизм гээшэ тодорхой түүхын үе шатадахи нээлтэнүүдтэ зайлашагүй гаража ерэхэ, өөртэ ашагтай хүсэн болон материалис хүрэнгэгөөр түрүүлхэ мүн сүлөөтэ харилсаа холбоондо һуурилхые зүбшөөрдэг. Коммунизмын нарин тодорхойлолтонуудынь хоорондоо илгаатай байдаг ба энэ голдуу ниитэлиг улас түрын бодолгын алдаа байдаг. Марксис онолой түлөө тэмсэл: социализм бол юрэдөөл коммунизмын шэлжэлтын замай үе шата юм. Ленинис пролетариин ударидаһан манлай бүлэгэй үзэл һанаае энэ онолдо шэнээр нэбтэрүүлһэн болон эрьелмын дараахи улас түрын бүхы эрхэ мэдэлые бариха, «Ажалшад» ба ажалшадай оролсоо, капитализм ба социализмын хоорондохи шэлжэлтын үе шата гэжэ тодорхойлһон.

Коммунис зүблэл, марксис буса хуби хүнэй эрхэ сүлөөнэй түлөө тэмсэгшэ коммунистууд, замбараагүй коммунистууд гэхэ мэтэ коммунистууд шэлжэлтын манлай намай эсэргүүсэдэг ба коммунизмын байгуулалдахи капитализмын эхилэлые дэмжэдэг. Үргэн сар хүреэнэй онолнуудтахи тэдэ коммунистуудай бодолоор илгаатай эдэй засагай хүдэлхүүрнүүд (жэшээнь хоол хүнэһэнэй хэрэглээ, болбосорол, эмнэлгэ гэхэ мэтэ) байдаг гэжэ үзэдэг. Зарим коммунистууд үйлэдбэрилэлэй үндэһэн хүсэн зүйлые эзэмдэлхэ хубин үмсэ ноёрхоһон капиталис ниигэмдэ үйлэдбэрилэлэй ниигэмэй шэнжэ хүгжэлэй ябасада улам бүри хүгжэжэ, энэнь ниигэмэй үйлэдбэрилэлэй үрэ дүн эзэмшэхэ хубиин эзэмшэл, хубиин үмсэтэй эблэршэгүй зүржэлтэй боложо эсэстээ социалис хубисхал хэжэ ажалшан ангиин засаглалые тогтоон капитализмые усадхаха замаар социализмые тогтоон коммунизмые байгуулхада хүргэнэ. Капитализмын бүтээгдэхүүн болохо пролетари анги зүбхэн өөрынгөө хүсөөр өөрыһөө сүлөөлжэ шадаха тула энэ анги улас түрын засагай эрхые байлдан абахань түүхэ зайлашагүй шэнжэтэй гэжэ. Капитализм болбол хубиин үмсэ, мүлжэлтэ үндэһэлдэг тула шударга бэшэ ниигэм мүн коммунистууд гэжэ. Харин коммунизм бол түгэс энэрэнгүй ниигэм байха болоно гэжэ коммунистууд үзэдэг.

Нэрэ томьёо

Балта хадуур — коммунизмын бэлгэ тэмдэг

Түүхын материалын схемэдэ коммунизмын һүнөөнь дарангылалгүй ба хомсодомол байдалда орохогүй байха ябадал юм.

Марксис онолоор пролетаринуудай дарангылалынь капитализм болон коммунизмын хоорондохи забһарай системэ тогтолсоо ба үмсые гансаар эзэмшэхэһээ засаглалай процесс хубилагдажа эхилдэг. Улас түрын шэнжэлхэ ухаанда коммунизм заримандаа коммунис уласууд, нэгэ намай тогтолсоотой улас марксизм-ленинизмдэ үнэнжэ байхые тунхагладаг ба тэрэниие һажаадаг.

Коммунизм гэдэг үгын оршон үеын хэрэглээнь социалис засагай газарнууд улас түрын бодолгоороо өөрыһөө тунхаглаһан нэгэ намта уласууд, хүрэнгэтэ улас гү, али үйлэдбэрилэл, ажалшан ангинуудай түлөөлһэн байдалаар ходо хэлэгдэдэг. Эдэ засаглалнуудай ехэнхинь марксизм-ленинизмдэ һуурилһан байдаг гэбэшье тэдэ энэниие коммунизм гэжэ нэрлэдэггүй болон үзэл һуртал тэдэнэй улас түрын бодолгонуудай хүдэлгэгшэ хүч баһан. Мао Цзедун: жэшээнь шэнэ арадшалал ба Ленинэй коммунизм 1920 оной үмэнэ гү, али дайнай үеын коммунизм. Энэнэй дараа вьетнамшууд «Đổi Mới» хуулишалһан ба хитадууд социализмаа татан буулгаһан байна. Засагай газарнууд өөр бусад засагай газарнуудаараа шэлжэлтын социалис системэ байгуулан тодорхойлжо байһан. Энэ системэ заримдаа уласай социализм гү, али эжэл адли нэрээ дурдагдадаг.

Сэбэр коммунизм ходо социализмын дараа үе шатын талаар хэлэгдэнэ гэһэн хэдышье коммунистууд коммунизмын үе гэжэ дурдадаг. Ангигүй харьяалалгүй ниигэмынь коммунизмаар тайлбарилагдана. Энэ коммунизм бодито улас түрын ба эдэй засагай оршондохи шиидбэри гаргадаг. Карл Маркс, бусад коммунист филисофнар коммунизмһаа капитализм руу шэлжэхэ үедэ коммунизмые хэрхэн бүтээһэн, ажалшан ангиин бодолго хэрхэн гараһаниие тайлбарилдаг. Коммунис тунхаглалда, Маркс газарай дахин хубаарилалта, коммунизмда шэлжэхэ үеын үйлэдбэрилэлэй түлэблигөө танилсуулһан.

Онол

Коммунис онолой хажуугаар, тэгшэ буса капиталис байдалые эсэхэ гансахан зам пролетари (ажалшан анги) тэдэ ниигэмдэ хамтаараа баялигай түб болгохые хэшээдэг. Томохон хэмжээнэй хубисхалта сугларалтанууд капиталис тогтолсоое түлхэн унагахадаа хүрэнгэтэнэй ангиие ашаглаһан. Хубисхалта онолой ехэнхи ба коммунис хубисхалда зорюулагдаһан хэһэг зэбсэг ашаглан оролсожо байһан. Онолшод хубисхалые бэеэ дааһан олон арга замаар ехэбшэлэн коммунизмые ехэбшэлэн бии болоһон оршонһоон хамааруулан тайлбарилһан байдаг. Жэшээнь Хитадай хубисхалта сэрэгэй арми болон улаан хитадые хамаруулһан ба энэ үедэ вьетнамшуудай арми болон баруунай арминуудай хоорондо Вьетнамай дайн дэлгэржэ байһан ба 1975 ондо дүүргэһэн. Энэ үедэ Кубадахи хубисхал гү, али бодито түрын эрьелтэ болоһон. Эхилээд Кастро Кубын хэрэгтэ манлай нам зайлашагүй хэрэгтэй гэдэгтэ этигээгүй. 2 талын зэбсэглэһэн тэмсэлдэ Батистынхидай түлхисэ үгөө һэн. Коммунис хубисхал юу байбашье зорилго ажалшан ангиие бусаан ниигэмэй анги дабхарга болгохо, анги дабхаргагүй ниигэмые үүсхэжэ байнуулха юм.

Түүхэ

Дэлхэйн газарай зураг дээрэхи (улаан) коммунис ба (шара) үмэнэхи коммунис оронууд

Үйлэдбэрилэлэй эртын харилсаанай үндэһэн һууриие түлихэн унагаһан. Үндэһэтэн хоорондын харилсаа тэдэнэй байгаалиин зан ааша ба захиргаадалта гэхэ мэтэ зүйлнүүдые хамааралгүйгээр нэгэ анги болгохо юм.

Саашада мэдээсэл эртын коммунизм, шажанай коммунизм ба үлэ гүйсэлдэхэ социализмын тухай байха болоно.

Коммунизмын бии бололго арсалдаатай байдаг. Элдэб түүхын бүлэг онолшод коммунистые олон янзаар тайлбарилдаг. Германиин филисоф Карл Маркс эхин үеын коммунизмые жэнхэни гэжэ үзэдэг. Марксын хубида хүн түрэлхитэн үлүү ехые хэжэ бүтээһэнээр хубиин үмсые хүгжүүлһэн. Ангигүй ниигэм анха Эртын Грецидэ бии болоһон. Платон өөрын «Улас түрэдэ» хүнүүд өөһэдөө ноогдоһон хүрэнгэ, эхэнэр болон хүүгэдүүдтэй газар гэжэ тайлбарилһан.

Баруун түүхэдэ үмсэ хүрэнгын ниитэлиг эзэмшэлдэ һуурилһан байха ёһотой гэжэ үзэдэг. Жэшээнь, Ромада Спартак богоолой зэбсэгтэ бодолгодо нэгдэһэн байдаг. V зуунда Маздакай хүдэлөөндэ одоогой Иран һурбалжатанууд, санбаартанууд коммунистда хүсэ һориһон тухай тодорхойлон үгүүлһэн ба эгалитари үзэлтэнэй ниигэм хубиин үмсэтэ байгуулгые шүүмжэлдэг байһан.

Өөр нэгэ жэшээ коммунистын бишыхан ниитэлиг оршожо байдаг. Жэшээнь зарим даяаншын ниитэлиг бусад шүтэлгэтэнүүдтэ газар болон бусад хүрэнгые ноогдуулһан байдаг. Эдэ хэһэгүүд ходо хубиин үмсэ бол бурханһаа эльгээгдэһэн гэжэ этигэдэг.

XVI зуунда Англиин зохёолшо коммунсизм тухай бодолоо саарьһанда буулгаһан. Тэрэнэй эрдэм шэнжэлгын бүтээл «Утопи» 1516 ондо захирагшадай ударидаһан олон ниитын хүрэнгэдэ һуурилһан ниигэм гэһэн арай үлүү тайлбарилһан байдаг. XVII зуунда коммунистуудай бодол Англи уласые дахин нүмэрһэн. Франциин хубиин үмсын шүүмжэлгые XVIII зуунай Гэгээрэлэй үедэшье үргэлжэлүүлһэн. Хожом Франциин хубисхал, коммунизмын эрьелтэ улас түрын хооһон номлолой үедэ элирхы болоһон.

XIX зуунай эхин үеын олониитэдэ элдэб янзын ниигэмые хубилгажа байгуулагшад ниитэлиг эзэмшэлдэ һуурилһан байдаг гэбэшье уридын коммунис олон ниитэ тэдэ буянай ба шажанай онсогой ажа холбогдолтойгоор хүрэнгын һууриие бусаан табижа эхилһэн. Тэдэнэй дунда Роберт Оуэн нэрэтэй алдартай нэгэн байһан ба тэрэ индейцүүдтэхи шэнэ зохисолые олоһон B горхиной A фирмэдэ тоосоо хэхые зохёон байгуулһан. Дараань XIX зуунда Маркс эдэ ниигэмые хубилгажа байгуулагшадые утопи социалис гэжэ шэнээр оруулһан. Марксын тодорхйлһоноор утопи социалистда Сен-Симоные багтаана.

Тэрэнэй оршон үеын түрэл коммунизмын үһэлтэ Европодохи XIX зуунай социалис хүдэлөөн юм. Үйлэдбэриин хубисхалай үедэ дүндөө осолтой нүхэсэлдэ ажаллуулдаг гэһэн социалис шүүмжэлэгшэд кадитализмые буруудхаһан. Эдэ шүүмжэлэгшэдэй дунда Маркс ба тэрэнэй найза нүхэр Фридрих Энгельс хоёр байһан юм. 1848 ондо Маркс болон Энгельс хоёр коммунизмда шэнэ тайлбари бии болгоһон ба «Коммунис тунхаг» номоо олоной хүрэтэр болгоһон.

Марксизмын мүшэр салаа болоһон троцкизмые Лев Троцкий хүгжүүлһэн байна. Дэлхэйн эрьелтэ онолой орондонь Байнгын эрьелтын онол ба нэгэн хотын социализм мүн 2 үе шататай онол дэмжэһэн.