Википеэди:Долоо хоногой шэлэгдэмэл үгүүлэл/2015-1

Сагаан һара (ᠴᠠᠭᠠᠨ ᠰᠠᠷᠠ; түбэдөөр ཟླ་བ་དག་པ།; ལོ་གསར།, монгол: Цагаан сар, хальмагаар Цаһан сар), мүн cагаалган (ᠴᠠᠭᠠᠯᠠᠭ᠎ᠠ) — Монголшуудай уламжалалта шэнэ жэлэй баяр, угай, арадай һайндэр юм. Сагаалган монгол литээр жэлэй эхин болоно. Сагаалганай урдахи, һарын 29-нэй һүни, дасан бүхэндэ Дүгжүүбэ нэрэтэй хурал хурагдадаг. Хуушан жэлэй һүүлшын һүни һара харагдаггүй, бүтүүгэй үдэшэ бурхан дэлгээгдэдэг үдэр «Бүтүү үдэр» гэдэг. Шэнын нэгэнэй үглөөгүүр эртэ, үүрэй сайжа эхилхэдэ, Һама сахюусан дээрэһээ буужа, нюдэ сабшаха зуура алтан дэлхэйе гурба дахин тойродог буряад-монголшууд гэжэ этигэдэг. Хабарай түрүүн һарын шэнын нэгэндэ тэмдэглэдэг. Тиин Сагаан һарын 1 шэнэһээ 15 хүрэтэр Монлам Ченмо нэрэтэй Сагаан һарын хурал болодог юм; 1 һарын 15 үдэрдэ Шойпрүл Дүйсэн тэмдэглэнэ. XIII зуунай үеһээ тэнгэри шүтэлгэ, бөөгэй ёһоор сагаалжа байһан тухай Марко Пологой зохёолдо тодорхой гарадаг. Бүхы хүн сагаан һараар сагаан зүсэмэй морин унажа, сагаан бүдөөр хэһэн хубсаһан үмдэжэ, бэе бэедээ сагаан хадаг үргэжэ, сагаан эдеэн зооглодогынь хэн хэндээ хирэгүй сагаан сэдьхэлээр ябажа байя гэһэн эб найрын бэлэгдэл байжа. Алгаа дэлгэнэ гэдэг надад зэр зэбсэг алга, минии сэдьхэлэй үнгэ энэ гэһэн удха бэлэй. Чингис хаанай аша хүбүүн Хубилай хаан гэгшын 1267 оной зарлигаар намар болодог байһан сагаан һара (сагаалган) хабарай эхин һарын шэнэдэ шэлжүүлэгдэһэн түүхэтэй. Энэ хадаа үбэлэй хүйтэн саг үнгэржэ, дулаан үдэрнүүд ерэбэ гэжэ найр наадаяа хэдэг ёһо заншал. (бүрин эхээр уншаха)