Чанша

Чанша (хилбар Хитад: 长沙; уламж Хитад: 長沙; пиньинь: Chángshā), Түб Хитадай Сянцзян мүрэнэй эрьеэр байрладаг хото. Хунань можын засаг захиргаанай түб мүн. Хүн зониинь 3,617 сая ажаһуугшад (2010).

Чанша хото
Хитад уластахи Чанша хото Хитад уластахи Чанша хото
Улас орон	БНХАУ
Можо	Хунань можо
Можын хото	Чанша хото
Газар нютаг	11,819 км²
Хүн зон (тоол.)	3,617 сая хүн (2010)
Сагай бүһэ	Хитадай саг (НЗНС+8)
Сахим газар	www.changsha.gov.cn (хитадаар)

Тээбэриин уулзабари. Ниидэхэ онгосын буудал. Үнгэтэ түмэрлиг, машина бүтээлгэ, электроникын үйлдэбэри. Нэхэмэлэй (хүбэн саарһанай), хүнэһэнэй үйлэдбэрилгэ. Хүгжөөһэн хүдөө ажахын аймагай түб. Томохон тутаргын заха зээли. Дээдэ һургуули. Мао Цзэдунай музей (Чаншын ойродо түрэһэн), Хунань можын музей. Чаншын ойродо Мао Цзэдунай түрүүшын һамган байһан Ян Кайхойн бунхан болон гэр-музей байна.

Түүхын найруулан бэшэлгэ

Хитадай эгээн эртын хотонуудай нэгэн. МЭҮ V зуун жэлһээ Чаншын байрада һууринууд эртын хитад Чу хаанта уласай хүгжэлэй түбүүдэй нэгэн (тэрэ үедэ Цинъян гэжэ нэрэтэй байгаа), Байлдаанта уласуудай үедэ (Чжаньго) шухала улас түрын үүргые гүйсэдхэбэ (МЭҮ V—III зуун жэл). Тус үеын бунханай малталга Чу соёлой гол шэнжэ шанарые тогтоохо боломжотой хэбэ (модон, зэд бүтээлнүүд). Чаншын хажуугаар хулһанай панзада бэшэгдэһэн эгээн эртын бэшэгүүдые олобо. Хань уласай үедэ (МЭҮ III — МЭ III зуун жэл) Чаншада будагтай бүтээлнүүдэй болон зэд толиин үйлдэбэри байгаа.

Цинь уласай үедэ (МЭҮ 221—207) Чанша аймагай засаг захиргаанай түб болобо. Һүүлдэнь аймагай, можын гү, али хушуунай засаг захиргаанай түб байгаа. Табан уласай үедэ (907—960) Хоу Чжоу (Һүүлшын Чжоу, 951—960) уласай ниислэл. Сун уласай үедэ (960—1279) Чанша хадаа томохон наймаанай болон соёлой түб байгаа. Цин уласай үедэ (1644—1911) болон энэнэй һүүлдэ Хунань можын гол хото болобо. 1904 ондо Чанша гадаада наймаанай түлөө нээгдэбэ. 1904 ондо Чаншада Хитадай эгээн түрүүшын буржуа-хубисхалай байгуулга болохо Хуасинхой бии болобо; 1910 ондо арадай буһалгаан («тутаргын буһалгаан») болоо. 1941 болон 1944—45 ондо Чанша япон сэрэгүүдэй эзэмдэһэн байгаа. 1949 оной 8 һарада Гоминьданай засагһаа гараа.

Уран барилга, суурхаһан юумэнүүд

Чаншын уран барилгын суурхаһан юумэнүүдэй дунда — хотын хуушан ханын үлэгдэл болохо Тяньсинь; Лушаньсы дасан хиид, Юньлу ордон болон Юэлушань хададахи Айвань танхим (Боро хараанда дуранай танхим). Чаншын хажууда были раскопаны олон Чуньцю ба Байлдаанта уласуудай үеын бунхануудые малтаһан; Мавандуйда — Баруун Хань уласай бунханууд болон Ма Инь нэрэтэй Чу уласай ванай бүлын бунхан (Табан уласуудай үе). Чаншын ойродо Мао Цзэдунай түрүүшын һамган байһан Ян Кайхойн бунхан болон гэр-музей байна.