Иисус Христос

Иисус Христос (грек: Ἰησοῦς Χριστός; МЭҮ 7-2 — МЭ 30-33) — христосой шажанай һургаалда христианствые үндэһэлэгшэ. Евангелиин мифологиин еһоор, Христос Вифлеемдэ Иосифой һамган Мариятай һууһан «арюун һүнэһэнһөө» түрөө; нярай байхадаа Палестинаһаа Египетдэ ябаһан; Палестинада хэрээһэ зүүлгэгдэбэ. Христос 12 апостол-шабинарые (Петр, Андрей, Иаков, Иоанн, Иуда г.м.) суугларжа гэхэтэй хамта Палестинаар аяншажа ябаад өөрынгөө һургаалые номнобо. Иерусалимдэ Иуда Хрстосто гушан сагаан мүнгэ тула урбаба. Песахай долоон хоногто римэй префект амбан Понтий Пилат Христосые хоер ондоо гэм хэгшэдтэй сугтаа толгойн саазада хүртѳѳбэ. «Хохимой» (еврей хэлээр «Голгофо») гэжэ нэрэтэй газарта Иисусые хэрээһэндэ хадаад, хэрээһыень бодхообо.

Иисус Христос
יֵשׁוּ
Ажал үйлэ:	модошо дархан, номнолшо
Түрэһэн үдэр:	не ранее МЭҮ 6 оной и не позднее МЭҮ 4 оной
Түрэһэн газар:	Вифлеем
Эрхэтэнэй харьяалал:	Иродианская Иудея[d]
Наһа бараһан үдэр:	30 оной 4 һарын 7 или 33 оной 4 һарын 3
Наһа бараһан газар:	Иерусалим

Назаретһээ ерэһэн Иисус

Назаретһээ ерэһэн Иисус Библиин ном болон христосой шажанда гол дүрэ юм. Христосой шажанай этигэлэй үндэһэниинь Абаралда хүрэхэ замые нээдэг Иисус Христосые шүтэжэ, тэрэндэ зүтхэхэд оршодог.

Христосой шажан номой (Евангелиин) Шэнэ Хэлсээндэ багтадаг хамагай эртэниинь Маркай Евангели буюу тэдэгээрынь Назаретһээ ерэһэн Иисус — сүсэгтэнэй ударидагша, гэгээнтэнэй үйлэ ажалалгаае тодорхойлон үгүүлдэг. Христосой һурталынь Иисусые үхэһэнэй дараа, үүдэн буй ниигэмлэгүүдтэ гэгээнтэнүүд тэрэнэй тухай домог, һургаалые дахин дабтан яриха үеһээ шажан болон түлэбшэжэ эхилбэ. Эхилээд Иисусай элгээлтые ама дамжан яридаг байһанаа, дараань суглуулан бэшэжэ тэмдэглэбэ. Эртэнэй христосой зохёогшодой этигэл һургаалиинь Христосой мэндэлһэн, тэрэнэй хүүгэд наһанай тухай хүүрнэлдэ тусгагдаба.

Иисусай эльгээлтэ

Иисусай гол элгээлтэнь бурханай хааншлалтай холбогдуулан иудаизмые сэргээхэд оршожо байба. Иисусай номлолынь хүдөөгэй амидаралай ёгтолол дээрэ бүтээгдэһэн ба тэрээр үбшэтэнүүдые эдгээн элааршуулжа, ниигэмэй гологдол болоһон хүмүүндэ туһалдаг байба. тэрэнэй элгээлтэ энгын хүмүүндэ, үндэһэндээ газар таряаланшадта шэглэгдэһэн байба. тэрэнэй һургаалые Уулын дээрэхи номлолдо нэгэдхэн дүгэнээд Лука, Матвей апостолнууд Евангели номдо бэшэжэ тэмдэглэбэ. Иисусай номлолой үндэһэн сэдэбынь бурханда болон ойро дотоныхондоо дуратай байха ябадал. Энэ элгээлтэнь зан түрэхэд гаргажа болохо хизгаарые тодорхойлжо, буруу үйлэдэлынхээ түлөө хатуу шэтгэл амалдаг Торагай хэрсэгэй хизгаарлагдамал һургаалда харюу болобо. Үүнэй орондо Иисус шэнэ, болбосоронгүй ниигэм байгуулха арга болохо дуран сэдьхэл, энэрэл нигүүлһэлдэ уряалан дуудаба.

Христосой бэе хүн

Христосой рождество үдэрые дүрсэлхэдээ Иисус хүүгын зэргэcээ шара болон элжэгые байнга зурдаг

Иисус өөрөө өөрыгөө бурханай элшэн буюу Мессия гэжэ үзэдэг. Тэрэ бурханда хандахадаа «Эсэгэмни» гэжэ хоорондын харилсаагаа дээдэ зэргээр ойро дотоно элэрхэлдэг. Иудаизм шажанай болон улас түрын түб болоһон Иерусалимда хүрэбэ. Энэ зоримог үйлэдэл Иисус болон Еврейн шажантанай хоорондохо зүршэлэйн эхилэл болобо. Иисусые барабшалан бурхан шүтээн тарааһан хэргээр ялалан саазалба. тэрэнэй үхэлэй талаар Евангели номдо үгүүлһэнээр Хуушан Хэлсээндэ оршохо хүн түрэлхитэные абархын тулада бурханһаа элгээһэн Мессиин талаар уридшалан үгүүлһэн зүйлые бэелүүлһэндэ онсогой ажа холбогдол үгэдэг.

Иисус — энэ боло Иешуа хэмээхэ арамейн нэрын грек хэлбэри. Иисусай амидарал, үйлэ ябадал еврейн уламжалалууд дээрэ үндэһэлэгдэбэ. Евангели ном сүсэглэлынхиинь үндэһэн болодог Иисусай амидарал, һургаалые үгүүлдэг.

Еврейн мүргэлэй ордон

Маркай бэшэһэн Евангели номдо Иисусай тухай хүүрнэлые тэрэниие Иоанн Креститель крестиһэнээр эхилдэг / Господниин Крещени

Иисус түрэжэ, крещени хүртэһэниинь: Иисус ромын эзэн хаан Октавиан Август түрэ барижа байха үедэ (МЭҮ 27 дугаар онһоо МЭ 14 дугаар он) Галилейн хото Назаретдэ түрэбэ. тэрэнэй олон ниигэмдээ зүтгэхэ болоһониинь Галилей дахи Ирод Антипын түрэ бариха үедэ эхилбэ (МЭҮ 20 дугаар онһоо МЭ 39 дугаар он). Иисусые Иордан голдо еврейн номлогшо Иоанн Креститель крестибэ. Хэдэн жэлэй туршада Иисус Галилейгаар аялжа, өөрын һургуули харизмын тэнэмэл номлогшын дүрээр тарааба.

Нүлөөлэлэй хүреэн болон үхэл: Евангели номдо үгүүлһэнээр Иисус үбшэтэнүүдые анагаажа илааршуулан, өөрөө номлогжо байхадаа мүргэлэй ордодо һургааляа айлдажа байба. Тэрэ Израилиин арад түмэные сүсэглэлдэ хандажа, өөрыень дагахые уряалжа байба. тэрэниие дагагсад огсом үсэжэ, тэдэгээрэй олонхинь хүн зоной доодо шатаныханһаа гаралтай байба. Эсэстээ Иисус ромын эрхэтэнүүдтэ баригдан, бурхан шүтээн тарааһан, улас түрын ухуулга хэһэн хэрэгтэ яллагдан МЭ 30 оной оршомдо саазалагдаба.

Ном зохёол

• (2009) The Truth about Islam and Jesus. Harvest House Publishers. ISBN 978-0-7369-3663-7. 
• Blomberg, Craig L. (2009). Jesus and the Gospels: An Introduction and Survey. B&H Publishing Group. ISBN 978-0-8054-4482-7. 
• (2004) The people's New Testament commentary. Westminster John Knox Press. ISBN 978-0-664-22754-8. 
• Brown, Raymond E. (1988). The Gospel and Epistles of John: A Concise Commentary. Liturgical Press. ISBN 978-0-8146-1283-5. 
• Brown, Raymond E. (1997). An Introduction to the New Testament. Doubleday. ISBN 978-0-385-24767-2. 
• Carter, Warren (2003). Pontius Pilate: portraits of a Roman governor. Liturgical Press. ISBN 978-0-8146-5113-1. 
• (1998) Studying the Historical Jesus: Evaluations of the State of Current Research. Brill. ISBN 978-90-04-11142-4. 
• (2007) Harmony of the Gospels. B&H Publishing Group. ISBN 978-0-8054-9444-0. 
• (1999) Who Is Jesus?: Answers to Your Questions About the Historical Jesus. Westminster John Knox Press. ISBN 978-0-664-25842-9. 
• Dickson, John (2008). Jesus: A Short Life. Kregel Publications. ISBN 978-0-8254-7802-4. 
• Dillenberger, John (1999). Images and Relics : Theological Perceptions and Visual Images in Sixteenth-Century Europe: Theological Perceptions and Visual Images in Sixteenth-Century Europe. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-976146-3. 
• (2002) The Gospel of Mark. Liturgical Press. ISBN 978-0-8146-5804-8. 
• Doninger, Wendy (1999). Merriam-Webster's Encyclopedia of World Religions. Merriam-Webster. ISBN 978-0-87779-044-0. 
• Dunn, James D.G. (2003). Jesus Remembered. Wm. B. Eerdmans Publishing. ISBN 978-0-8028-3931-2. 
• (2007) The Jesus legend: a case for the historical reliability of the synoptic Jesus tradition. Baker Academic. ISBN 978-0-8010-3114-4. 
• Ehrman, Bart (1999). Jesus: Apocalyptic Prophet of the New Millennium. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-983943-8. 
• Evans, Craig A. (2003). The Bible Knowledge Background Commentary: Matthew-Luke. David C. Cook. ISBN 978-0-7814-3868-1. 
• Evans, Craig A. (2005). The Bible Knowledge Background Commentary: John's Gospel, Hebrews-Revelation. David C. Cook. ISBN 978-0-7814-4228-2. 
• Evans, Craig A. (2012). Jesus and His World: The Archaeological Evidence. Westminster John Knox Press. ISBN 978-0-664-23413-3. 
• France, R. T. (2007). The Gospel of Matthew. Wm. B. Eerdmans Publishing. ISBN 978-0-8028-2501-8. 
• Freedman, David N. (2000). Eerdmans Dictionary of the Bible. Amsterdam University Press. ISBN 978-0-8028-2400-4. 
• (1992) Dictionary of Jesus and the Gospels. InterVarsity Press. ISBN 978-0-8308-1777-1. 
• Grudem, Wayne (1994). Systematic Theology: An Introduction to Biblical Doctrine. Grand Rapids, MI: Zondervan. ISBN 978-0-310-28670-7. 
• Houlden, J. Leslie (2006). Jesus: the complete guide. Continuum. ISBN 978-0-8264-8011-8. 
• (2009) The Cradle, the Cross, and the Crown: An Introduction to the New Testament. B&H Publishing Group. ISBN 978-0-8054-4365-3. 
• Lee, Dorothy A. (2004). Transfiguration. Continuum. ISBN 978-0-8264-7595-4. 
• Levine, Amy-Jill (2006), "Introduction", The Historical Jesus in Context, Princeton Univ Press, ISBN 978-0-691-00992-6 

• Maier, Paul L. (1989), "The Date of the Nativity and Chronology of Jesus", Chronos, kairos, Christos: nativity and chronological studies, Eisenbrauns, ISBN 978-0-931464-50-8, <http://books.google.com/books?id=UCBBY_O88uYC&pg=PA113#v=onepage&q&f=false> 

• (2005) The Synoptics: Matthew, Mark, Luke. Emmaus Road Publishing. ISBN 978-1-931018-31-9. 
• McGrath, Alister E. (2006). Christianity: An Introduction. John Wiley & Sons, 4–6. ISBN 978-1-4051-0899-7. 
• Meier, John P. (2006), "How do we decide what comes from Jesus", The Historical Jesus in Recent Research, Eisenbrauns, ISBN 978-1-57506-100-9, <http://books.google.com/?id=37uJRUF6btAC&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false> 

• (1998) Mercer dictionary of the Bible. Mercer University Press. ISBN 978-0-86554-373-7. 
• Morris, Leon (1992). The Gospel according to Matthew. Wm. B. Eerdmans Publishing. ISBN 978-0-85111-338-8. 
• Niswonger, Richard L. (1992). New Testament History. Zondervan. ISBN 978-0-310-31201-7. 
• Pannenberg, Wolfhart (1968). Jesus—God and Man. S.C.M. Press. ISBN 978-0-334-00783-8. 
• Powell, Mark A. (1998). Jesus as a Figure in History: How Modern Historians View the Man from Galilee. Westminster John Knox Press. ISBN 978-0-664-25703-3. 
• Rahner, Karl (2004). Encyclopedia of theology: a concise Sacramentum mundi. Continuum. ISBN 978-0-86012-006-3. 
• Rausch, Thomas P. (2003). Who is Jesus?: an introduction to Christology. Liturgical Press. ISBN 978-0-8146-5078-3. 
• Redford, Douglas (2007). The Life and Ministry of Jesus: The Gospels. Standard Publishing. ISBN 978-0-7847-1900-8. 
• Reed, Jonathan L. (2002). Archaeology and the Galilean Jesus: a re-examination of the evidence. Continuum. ISBN 978-1-56338-394-6. 
• Sanders, Ed P. (1993). The Historical Figure of Jesus. Allen Lane Penguin Press. ISBN 978-0-7139-9059-1. 
• Stanton, Graham (2002). The Gospels and Jesus. Oxford University Press. ISBN 978-0-521-00802-0. 
• (1998) The historical Jesus : a comprehensive guide. Fortress Press. ISBN 978-1-4514-0863-8. 
• (2002) The Quest for the Plausible Jesus: The Question of Criteria. Westminster John Knox Press. ISBN 978-0-664-22537-7. 
• Twelftree, Graham H. (1999). Jesus the miracle worker: a historical & theological study. InterVarsity Press. ISBN 978-0-8308-1596-8. 
• Van Voorst, Robert E (2000). Jesus Outside the New Testament: An Introduction to the Ancient Evidence. Eerdmans Publishing. ISBN 978-0-8028-4368-5. 
• Vine, William E. (1940). Expository Dictionary of New Testament Words. Fleming H. Revell Company. ISBN 978-0-916441-31-9. 
• (1983) The Bible Knowledge Commentary: New Testament. David C. Cook. ISBN 978-0-88207-812-0. 
• Witherington, Ben (1997). The Jesus Quest: The Third Search for the Jew of Nazareth. InterVarsity Press. ISBN 978-0-8308-1544-9.