Дэлхэйн дулааралга

Дэлхэйн дулааралга гэдэг Дэлхэйн хуурай газар, далайн гадаргуу оршомой агаарай дундажа температура ехэдхэхэ үзэгдэлые хэлэнэ. Агаарай дундажа температура һүүлын хэдэн арбан жэлдэ таһаралтагүй нэмэгдэжэ байгаа болоод саашадашье мүн үргэлжэлнэ гэжэ үзэжэ байгаа болоно.

Дэлхэйн (газарай гадаргуугай) дундажа температура, 1850-һаа 2021 он хүрэтэр (1951–1980 оной дундажатай харисуулба).

Агаар мандалай температурын хэмээ алдалга

Агаар мандал дахи нүүрһэтүрэгшын дабхар эсэлэй (CO₂) агуулгын ехэдхэлтэ .
CO₂-ын агуулгань улиралһаа хамааран хэлбэлзэхэ ба Дэлхэйн бүмбэрсэгэй хойто хахадта хабар ехэдхэжэ, намар багаһана (Ургамалай фототсинтезиин үр дүндэ агаар дахи CO₂-ын агуулга буурна).

Һүүлшын 100 жэлын хугасаада Дэлхэйн дундажа температура 0.74 ± 0,18 °C -аар нэмэгдэһэн болоод «Уларил амисхалай хубилалгын талаар засагай газар хоорондын мэргэжэлтэнэй хороон» (Intergovernmental Panel on Climate Change — IPCC гү, али ИПСС), «20-р зуунай дундаһаа эхилһэн, агаарай дундажа температурын ехэдхэлтэнь, агаар мандалдахи антропоген хүлэмжын хиин агуулга нэмэгдэһэнтэй холбоотой байха бүрэн боломжотой юм» гэжээ^[1]. Байгаалиин бусад хүсэн зүйлүүд, тухайлбал наранай энергиин өөршэлэлтэ (наранай эдеэбхэжэлтэ), галта уулын дэлбэрэлтэнь ажа үйлэдэбэрижэлтын үмэнэхэ үеһэ одоо хүрэтэрхи хугасаанда маша бага хэмжээнэй нүлөө үзүүлжэ байһан байна^[2]^[3]. ИПСС-гиин энэ дүгнэлтые Ехэ Найман болон Дэлхэйн үндэр хүгжэлтэй 30 гаруй ороной Шэнжэлхэ ухаанай академи, хүрээлэнгүүд хүлээн зүбшөөрдэг болоно.

ИПСС-гиин уурал амисхалай загбаршалал, 1990—2100 оной хоорондо агаарай дундажа температура 1.1 — 6,4 °C нэмэгдэжэ болзошгүйе харуулжа байгаа^[1] болоод ерээдүйд агаар мандал руу сасагдаха хүлэмжын хиие хэр багадхахаһаа хамааран температурын дээдэ доодо хизгаариинь тодорхойлогдожо байгаа болоно. Хэдыгээр ехэнхи судалгаа, 2100 он хүрэтэр өөршэлэлтые голшолон анхааршье байгаа болобош, ерэхэ мянган жэлдэ, агаар мандал дахи хүлэмжын хиин агуулга одооныхоһоо нэмэгдэхэгүй тогтобортой байхад, дэлхэйн дулааралга, далайн уһанай түбшэн ехэдхээр байна гэжэ таамаглажа байна^[1]. Энэнь далайн уһанай дулаан багтаамжатай холбоотой юм.

Дэлхэйн дулааралгын уламһаа далайн уһанай түбшэн, саг ууралай госо үзэгдэлнүүд ехэдхэжэ^[4], хур тундсын хэмжээ өөршэлэгдэнэ. Мүн түүншлэн хүдөө ажа ахуй, мүльһэн гол, мүнхэ саһанай хэмжээ, амитан, ургамалай түрэл, зүйл зэргэ олон зүйлдэ һөөргөөр нүлөөлхэ болоно.

Түүнһээ гадана ерээдүйд болохо дулааролгын хэмжээ, тэрэнэй һөөргэ нүлөөнь дэлхэйн бүһэ нютагуудта яажа нүлөөхэ бэ гэдэг һайн судалагдаагүй, тодорхой буса байна. Энэ дулааралгые яажа бууруулха, тэрэнэй тулада ямар арга хэмжээ абаха бэ гэдэг талаар олон уласай хэмжээндэ улас түрын болон олон ниитын хэлэсүүлэг, түрэл бүриин үйлэ ажаллагаа ябагдажа байна. Хүлэмжын хиие (илгаруулалтые) багадхаха зорилготой Киотогой протоколдо дэлхэйн ехэнхи улас нэгэдэһэн болоно.

Зүүлтэ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Summary for Policymakers (PDF). Climate Change 2007: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Intergovernmental Panel on Climate Change (2007-02-05). the original on 2007-02-03 үдэрһөө архивлагдаһан. 2007-02-02 үдэртэ хандаһан.
↑ Hegerl, Gabriele C.; et al. (2007-05-07). Understanding and Attributing Climate Change (PDF). Climate Change 2007: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change 690. Intergovernmental Panel on Climate Change. the original on 2018-05-08 үдэрһөө архивлагдаһан. 2007-05-20 үдэртэ хандаһан. “Recent estimates (Figure 9.9) indicate a relatively small combined effect of natural forcings on the global mean temperature evolution of the seconds half of the 20th century, with a small net cooling from the combined effects of solar and volcanic forcings”
↑ Ammann, Caspar; et al. (2007-04-06). «Solar influence on climate during the past millennium: Results from ransient simulations with the NCAR Climate Simulation Model». Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 104 (10): 3713–3718. “However, because of a lack of interactive ozone, the model cannot fully simulate features discussed in (44)." "While the NH temperatures of the high-scaled experiment are often colder than the lower bound from proxy data, the modeled decadal-scale NH surface temperature for the medium-scaled case falls within the uncertainty range of the available temperature reconstructions. The medium-scaled simulation also broadly reproduces the main features seen in the proxy records." "Without anthropogenic forcing, the 20th century warming is small. The simulations with only natural forcing components included yield an early 20th century peak warming of ≈0.2 °C (≈1950 AD), which is reduced to about half by the end of the century because of increased volcanism.”
↑ NASA: Global Warming to Cause More Severe Tornadoes, Storms, Fox News, August 31, 2007.

Холбооһон

What Is Global Warming? Simulation from National Geographic
The EdGCM (Educational Global Climate Modelling) Project Архивировалһан 23 гурба һара 2015 оной. free research-quality simulation for students, educators, and scientists alike, with a user-friendly interface that runs on desktop computers
Daily global temperatures and trends from satellites Архивировалһан 27 таба һара 2007 оной. Interactive graphics from NASA
The Pew Center on global climate change

Порталнууд

Ном зохёол

Изменение климата 2007. Обобщающий доклад Межправительственной группы экспертов по изменению климата, на русском Архивировалһан 30 арба һара 2012 оной.
Кокорин А. О., Кураев С. Н. Обзор доклада Николаса Стерна «Экономика изменения климата». WWF, GOF. — М.: WWF России, 2007
Копенгагенский диагноз 2009. Обзор последних новостей науки о климате, на русском. — UNSW, Sydney, Australia Архивировалһан 20 юһэ һара 2016 оной.
(англ)John E. Walsh, James E. Overland, Pavel Y. Groisman, Bruno Rudolf. Ongoing Climate Change in the Arctic. Royal Swedish Academy of Sciences, 2012 Архивировалһан 21 долоо һара 2012 оной.
Газета.ru Планета Вода
А.Сергеев, Глобальное потепление, или Высокий градус политики // Втойрог света, 2006 № 7
Иващенко О. В., Изменение климата и изменение циклов обращения парниковых газов в системе атмосфера-литосфера-гидросфера — обратниие связи могут значительно усилить парниковый эффект.
А. В. Павлов, Г. Ф. Гравис. Вечная мерзлота и современный климат // GEO.WEB.RU
Таяние вечной мерзлоты ведёт к выбросу в атмосферу метана
Б. Лучков. Годы грядущие (климат и погода XXI века) // Наука и жизнь, 2007 № 10
Бьорн Ломборг. «Охладите! Глобальное потепление. Скептическое руководство», 2007 год, ISBN 978-5-388-00065-1
Бьорн Ломборг. Глупый страх перед глобальным потеплением.
Глаз шторма. Перевод интервью Джеймса Хансена (James Hansen) директора Института Космических Исследований имени Годдарда (НАСА) // Keith Kloor. Nature Reports Climate Change. 26 November 2009
Еще раз о потеплении // Лебедь, № 605, 13 декабря 2009 г.
Огаджанов В. А., Васильев А.Н Аспекты использования земельных ресурсов в условиях катастрофических изменений природной среды. Вестник Саратовского ГАУ им. Н. И Вавилова. 2007. Вып. 2. С. 10-13.

Улас хоорондын хэлсээлнүүд

Бусад

[grida7-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Summary for Policymakers (PDF). Climate Change 2007: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Intergovernmental Panel on Climate Change (2007-02-05). the original on 2007-02-03 үдэрһөө архивлагдаһан. 2007-02-02 үдэртэ хандаһан.

[2] Hegerl, Gabriele C.; et al. (2007-05-07). Understanding and Attributing Climate Change (PDF). Climate Change 2007: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change 690. Intergovernmental Panel on Climate Change. the original on 2018-05-08 үдэрһөө архивлагдаһан. 2007-05-20 үдэртэ хандаһан. “Recent estimates (Figure 9.9) indicate a relatively small combined effect of natural forcings on the global mean temperature evolution of the seconds half of the 20th century, with a small net cooling from the combined effects of solar and volcanic forcings”

[3] Ammann, Caspar; et al. (2007-04-06). «Solar influence on climate during the past millennium: Results from ransient simulations with the NCAR Climate Simulation Model». Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 104 (10): 3713–3718. “However, because of a lack of interactive ozone, the model cannot fully simulate features discussed in (44)." "While the NH temperatures of the high-scaled experiment are often colder than the lower bound from proxy data, the modeled decadal-scale NH surface temperature for the medium-scaled case falls within the uncertainty range of the available temperature reconstructions. The medium-scaled simulation also broadly reproduces the main features seen in the proxy records." "Without anthropogenic forcing, the 20th century warming is small. The simulations with only natural forcing components included yield an early 20th century peak warming of ≈0.2 °C (≈1950 AD), which is reduced to about half by the end of the century because of increased volcanism.”

[4] NASA: Global Warming to Cause More Severe Tornadoes, Storms, Fox News, August 31, 2007.

[1]

[2]

[3]

[4]