Гастроэнтерит
| Үбшэнүүдэй уласхоорондын бүлэглэһэн xубаарилга (МКБ-10; ICD-10) | ||
|---|---|---|
| A02.0 | Сальмоноллёзой энтерит | |
| A08.0 | Ротавирусай энтерит | |
| A09 | Халдабарита гастроэнтерит ба колит | |
| J10.8 | Ондоо элирхылэлтэй хэжэг, вирус тодорхойлһон | |
| J11.8 | Ондоо элирхылэлтэй хэжэг, вирус тодорхойлһонгүй | |
| K52 | Халдабаригүй гастроэнтерит ба колит | |
| ICD-10 онлайн (2019 оной ДБЭЭЗ-ын хубилбари) | ||
Гастроэнтерит гү, али халдабарита һуулгалта гээшэ хотые ба нарин гэдэһые нүлөөлдэг гэдэһэ доторой үрбисэл юм.[1] Шэнжэ тэмдэгүүдынь диарей (һуулгаха), бөөжэхэ ба хэбэлэй хэһэгээр үбдэхэ юм.[2] Баһал халууржа, эршэм хүсэгүйдэжэ ба шэнгэн алдажа болоно.[3][4] Энэнь хоёр һараһаа бага хугасаа үргэлжэнэ.[1] «Хотодын хэжэг» ходо нэрлэдэгшье һаа, тус үбшэн хэжэгтэй ямаршье холбоогүй .[5]
Вирусай, нянгай, паразит ба мөөгэнсэрэй халдабари гастроэнтеритые ушаруулжа болоно.[3][6] Эгээн ходонь вирусаар ушаруулагдана.[6] Хүүгэдтэ ротавирус хадаа эгээн хүнды үбшэнэй ушар мүн.[7] Наһаа хүсэһэн хүнүүдтэ, норовирус ба Campylobacter түгээмэл ушар байна.[8][9] Зохидгүй бэлдэгдэһэн хоолые эдеэһэнэй, бузарааһан уһа ууһанай гү, али халдабари абаһан хүнтэй холбоо бариһанай ушар бии боложо байна.[3] Диагнозые баталхын тулада шэнжэлэлгэ хэхэ хэрэггүй.[3]
Үбшэниие һэргылхын тулада мылэтэйгээр гар угааха, сэбэр уһан ууха, хүнэй хог хаяагдалые зүб аргаар усадхаха ба һүнэй холисооор хүхүүлхэ хэрэгтэй.[3] Хүүгэдтэ ротавирус вакцина үгэхэ зүблэжэ байна.[3][7] Эмнэлхэдэ нилээн уһа ууха хэрэгтэй.[3] Бага болон дунда зэргын тохёолдолдо реһидрациин шээдэл уужа болоно (уһа, дабһан, саахарай холимог).[3] Хүнды тохёолдолдо, һудаһаар шэнгэн ундалуулна.[3] Хотодо зонидровани хэжэ болоно.[10] Цинк нэмэлтые хүүгэдтэ зүблэжэ байна.[3] Антибиотик юрэнхыдөө хэрэггүй байна.[11]
2015 ондо гастроэнтеритэй хоёр миллиард тохёолдолнууд 1,3 сая үхэлнүүдтэ хүргэбэ.[12][13] Хүүгэд ба хүгжэдэг дэлхэйн арад зон олоор үбдэбэ.[14] 2011 ондо, 5-һаа багатайшуулда 1,7 миллиард тохёолдолнууд 700 000 үхэлнүүдтэ хүргэбэ.[15] Хүгжэдэг дэлхэйдэ хоёрһоо багатай хүүгэд жэл бүри зургаан удаа дээшэ үбдэнэ.[16] Наһаа хүсэһэн хүнүүдтэ зариманиинь иммунитет бии болоно.[17]
Шэнжэ шанар ба шэнжэ тэмдэгүүд
ЗаһахаГастроэнтеридэй шэнжэ шанар ба шэнжэ тэмдэгүүд иимэ.[18]
Бактериин ба вирусай этиологитой
Заһаха- Ротавирус гастроэнтерит (хүүгэд): эхин үедэ хүйтэ абалгын шэнжэ тэмдэгтэй, һүүлдэнь 2-3 хоног бөөжэхэ, 3-5 хоног диарей абаха.
- Норовирус гастроэнтерит (наһаа хүсэһэн зон): 1-3 хоног бөөжэхэ, диарей абаха, хэбэл үбдэхын һүүлээр өөр һайжаруулха.
- Сальмоноллёз: 6-72 саг инкубациин хугасаанай һүүлдэ бөөжэхэ, диарей абаха, халуурхын дараа һайжаруулха.
- Vibrio-энтерит хүнэһэнэй хорлолго: бузарааһан уһа ууһаар 2-48 сагай һүүлдэ диарей. Диилэнхидээ эмнэхэгүйгөөр эдэгэхэ.
- Стафилококк хүнэһэнэй хорлолго: 1-8 сагай инкубациин хугасаа үнгэрһэн һүүлдэ хүнды бөөжэхэ, дотор муудаха, диарей. 1-3 хоног һүүлдэ өөр һайжаруулха.
Халдабарита этиологитой
Заһаха- Гэдэһэнэй хүнэһэнэй хорлолго: 1-3 үдэрэй инкубациин хугасаа үнгэрһэн һүүлдэ уһа мэтээр бааха. Диилэнхидээ халууралтай, 3-7 хоног һүүлэ һайжаруулха.
- Шигеллёз: 1-7 үдэрэй инкубациин хугасаа үнгэрһэн һүүлдэ шуһатай залхагаар бааха, халуурха, бөөжэхэ, хэбэл үбдэхэ шэнжэтэй.
- Балнад: халдабари абахын һүүлдэ 1-2 долоо хоногой үнгэрһээр халуурха, хэбэл үбдэхэ, дэлюун ехэдхэхэ, дэмырхэ, делирий.
Экологиин ба генетикын этиологитой
Заһаха- Үрбисэлтэ гэдэһэнэй үбшэн: Кроной үбшэн (үе үе болоод үзэгдэдэг диарей, халууралта), НЯК (дабтадаг шуһатай бааһан, диарей, гэдэһэ үбдэхэ).
Зүүлтэ
Заһаха- ↑ 1,0 1,1 (2015) Clinical infectious disease, Second. ISBN 9781107038912.
- ↑ Singh, Amandeep (July 2010). «Pediatric Emergency Medicine Practice Acute Gastroenteritis — An Update». Pediatric Emergency Medicine Practice 7 (7).
- ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 (29 October 2013) «Management strategies in the treatment of neonatal and pediatric gastroenteritis.». Infection and Drug Resistance 6: 133–61. doi:10.2147/IDR.S12718. PMID 24194646.
- ↑ (2014) Ferri's Clinical Advisor 2015: 5 Books in 1. Elsevier Health Sciences. ISBN 9780323084307.
- ↑ (2013) The microbial challenge : a public health perspective, 3rd, Burlington, Mass.: Jones & Bartlett Learning. ISBN 9781449673338.
- ↑ 6,0 6,1 (2006) Textbook of therapeutics : drug and disease management, 8., Philadelphia, Pa. [u.a.]: Lippincott Williams & Wilkins. ISBN 9780781757348.
- ↑ 7,0 7,1 (February 2012) «2008 estimate of worldwide rotavirus-associated mortality in children younger than 5 years before the introduction of universal rotavirus vaccination programmes: a systematic review and meta-analysis». The Lancet Infectious Diseases 12 (2): 136–41. doi:10.1016/S1473-3099(11)70253-5. PMID 22030330.
- ↑ (April 2011) «The dynamics of norovirus outbreak epidemics: recent insights». International Journal of Environmental Research and Public Health 8 (4): 1141–9. doi:10.3390/ijerph8041141. PMID 21695033.
- ↑ Man SM (December 2011). «The clinical importance of emerging Campylobacter species». Nature Reviews Gastroenterology & Hepatology 8 (12): 669–85. doi:10.1038/nrgastro.2011.191. PMID 22025030.
- ↑ Webb, A (April 2005). «Acute gastroenteritis in children.». Australian Family Physician 34 (4): 227–31. PMID 15861741.
- ↑ (August 2015) «Therapy of acute gastroenteritis: role of antibiotics.». Clinical Microbiology and Infection 21 (8): 744–9. doi:10.1016/j.cmi.2015.03.002. PMID 25769427.
- ↑ (8 October 2016) «Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015.». Lancet 388 (10053): 1545–1602. PMID 27733282.
- ↑ (8 October 2016) «Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015.». Lancet 388 (10053): 1459–1544. PMID 27733281.
- ↑ Webber, Roger (2009). Communicable disease epidemiology and control : a global perspective, 3rd, Wallingford, Oxfordshire: Cabi. ISBN 978-1-84593-504-7.
- ↑ Walker, CL (Apr 20, 2013). «Global burden of childhood pneumonia and diarrhoea.». Lancet 381 (9875): 1405–16. doi:10.1016/S0140-6736(13)60222-6. PMID 23582727.
- ↑ (2010) “Chapter 93”, Mandell, Douglas, and Bennett's principles and practice of infectious diseases, 7th, Philadelphia, PA: Churchill Livingstone/Elsevier. ISBN 0-443-06839-9.
- ↑ (January 2011) «Viral gastroenteritis in adults». Recent Patents on Anti-infective Drug Discovery 6 (1): 54–63. doi:10.2174/157489111794407877. PMID 21210762.
- ↑ Archive copy. the original on 2016-03-04 үдэрһөө архивлагдаһан. 2018-01-06 үдэртэ хандаһан.
Ном зохёол
Заһаха- Гастроэнтерит — статья из Большой медицинской энциклопедии
- Лорие И. Ф., Болезни кишечника, М., 1957.
- Стандарт медицинской помощи больным хроническим гастритом, дуоденитом, диспепсией. Утвержден Приказом Минздравсоцразвития от 22.11.2004 N 248 Архивировалһан 15 долоо һара 2019 оной.
- Singh, Amandeep (July 2010). «Pediatric Emergency Medicine Practice Acute Gastroenteritis — An Update». Emergency Medicine Practice 7 (7).
- Dolin, [edited by] Gerald L. Mandell, John E. Bennett, Raphael (2010). Mandell, Douglas, and Bennett's principles and practice of infectious diseases, 7th, Philadelphia, PA: Churchill Livingstone/Elsevier. ISBN 0-443-06839-9.