I Пётр
Агуу I Пётр (30.5.1672 — 28.1.1725) — Романовойнхи удамай 1682 онһоо Ородой хаан (1689 хааншалаа), 1721 онһоо — түрүүшын Бүхэроссиин эзэн хаан, Алексей Михайловичэй отхон хүбүүн. Тэрэ түрын захиргаанай шэнэшлэлые зохёоһон: Сенадые, коллегинуудые (зүблэл), дээдэ түрын хиналтын ба улас түрын мүрдэн байсааха эмхи зургааниие байгуулба; улас түрэ сүмые мэдэлдээ абаа; улас орониие шэнээр можодо хубаажархиһан; шэнэ ниислэл хото Санкт-Петербургые байгуулһан. Баруун Европынхи гүрэнүүдэй ажаүйлэдбэри, худалдаа, соёл уралигай талаар дүй дүршэлые хэрэглэгдэһэн, меркантилизмын эсэргүүсэн бодолго баримталаа (мануфактура, түмэрлигэй, хадын ба бусад үйлэдбэри, уһан онгосо хэхэ газар, онгосын зогсоохо док, һубагуудые байгуулба). I Пётр 1695—1696 оной Азовай аян дайн, 1700-21 оной Хойто дайн, 1711 оной Прутай аян дайн, 1722-23 оной Персиин аян дайнда армиие толгойлһон; Нотебургын бүһэлэлгэ (1702), Лесная голой байлдаан (1708), Полтавын байлдаанда (1709) сэрэгээ тушааба. Тэрэ флодой барилгые ба байнгын сэрэгые байгуулгые хинаба. Изагууртадай эдэй засагдахи ба улас түрэдэхи байдалые бэхэжүүлбэ. Пётрын тушааха һанаашалгаар маша олон һургуули, Шэнжэлхэй Ухаанай Академи нээбэ, «эргэн бэшэгые» хүлеэн абаба. Пётрын шэнэшлэлнүүдые хархис аргаар гүйсэдхэжэ, ехэ материаллиг болон хүнэй хүсэн шангадхаад арад ниитые дарлаа бэлэй ушар гамгүйгөөр дарагдаһан олон буһалгаан эсэргүүсэн бодолгонууд (1698 оной Стрелецүүдэй буһалгаан, 1705-06 оной Астраханиин буһалгаан, 1701-09 оной Булавинай буһалгаан) гараба. Тэрэ хүсэрхэг абсолютис улас гүрэниие байгуулһанай ашаар Баруун Европынхи гүрэнүүдһөө Ород гүрэнэй мэдэрэлтые хүрөө.
| I Пётр | |
|---|---|
| Ородой эзэн хаан | |
 Поль Деларошын зураһан зураг. | |
| Хааншалал | 1682 оной 4 һарын 28 – 1725 оной 1 һарын 28 |
| Бүтэн нэрэ | Пётр Алексеевич Романов |
| Хэргэм, сол | Бүхэроссиин хаан, ехэ гүн |
| Түрэһэн | 30 5 һарын (9 6 һарын) 1672 оной[1][2] |
| Түрэһэн газар | Москва, Хаанта Ород Улас |
| Наһа бараһан | 28 1 һарын (8 2 һарын) 1725 оной[1][2] (52 наһатай) |
| Наһа бараһан газар | Санкт-Петербург, Ородой эзэнтэ гүрэн |
| Хүдөөлэгдэһэн | Петропавловскын оршуулгын газар, Санкт-Петербург |
| Дараахи хаан | I Екатерина |
| Ехэ хатан |
Евдокия Лопухина I Екатерина |
| Хаанай удам |
II Александр Мария Ольга Александра Константин Николай Михаил |
| Хаанай обог | Романовойнхид |
| Эсэгэ | Алексей Михайлович |
| Эхэ | Наталья Нарышкина |
|
«I Пётр» үгүүлэл хадаа Википедидэ заатагүй байха 1000 эгээн шухала үгүүлэлнүүдэй нэгэн юм. Энэниие дэлгэрэнгы болгожо туһалалсажа хайрлыт! |
- ↑ 1,0 1,1 Nikiforov L. A. Peter I. Emperor of Russia
- ↑ 2,0 2,1 Исаев Ю. Н. Чувашская энциклопедия — Чувашское книжное издательство, 2006. — 2567 с. — ISBN 978-5-7670-1471-2