Wikipedia

Истанбул: хубилбаринуудай хоорондохи илгаа

Интерактивная навигация по истории
← Урид хэгдэһэн заһабариУдаадахи заһабари →
Зосоохинь усадхагдаа Зосоохинь нэмэгдээ
ВизуальныйВики-текст
Elvonudinium (зүбшэн хэлсэлгэ | Хубита)
15 315 заһабаринуудай
м clean up, replaced: МЭҮ → {{МЭҮ}} (2), МЭ → {{МЭ}} (2) using AWB
Elvonudinium (зүбшэн хэлсэлгэ | Хубита)
15 315 заһабаринуудай
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы
47 мүр:
|website =[http://english.istanbul.gov.tr/ Истанбулай сахим портал]
}}
'''Истанбул''' ({{lang-tr|İstanbul}}, түүхынхээтүүхынгээ ябасадябасада '''[[Византи]]''' болон '''[[Константинополь]]''' зэргээр нэрлэгдэжэ байһан) — [[Европо|Европын]] хоёрдохи хамагай ехэ хүн зонтой хото ([[Дэлхэйн ехэ хотонууд|дэлхэйдэ хотонуудай дотор 3-т]], хотын нютаг дэбисхэрүүдһээ 21-т) болоод [[Турк]]ын [[соёл уралиг]], [[санхүү]]гай түб юм. Хотонь Стамбул можын 27 дүүрэгэй өөртөө багтаадаг. Истанбулиинь [[Босфорой хахад арал]] дээрэ оршохо болоод Туркын баруун хойто хэһэгэй [[Алтан Эбэр]] хэмээхэ үбэр газарые эзэлдэг. Босфорой Ази дахи болон Европо дахи талуудай али алин дээрэнь оршохо болоод хоср тиб дээрэ оршодог дэлхэйн сорын ганса [[метрополи]] хото юм. Ута удаан түүхынхээ ябасад [[Римэй эзэнтэ гүрэн]] (330—395), зүүн Рома гү, али [[Византиин эзэнтэ гүрэн]] (395—1204 ба 1261—1453), [[Латинайа эзэнтэ гүрэн]] (1204—1261), [[Оттоманай эзэнтэ гүрэн]] (1453—1922) зэргэ гүрэнүүдэй [[ниислэл]] байгаа. 2010 оной Европын соёл уралигай ниислэл боложо һунгогдоһон болоод 1985 ондо түүхын газаруудиинь [[ЮНЕСКО]]-гай Дэлхэйн үбын жагсаалтада ороһон байна.
 
== Газар зүй ==
59 мүр:
 
== Түүхэ ==
[[Файл:Hagia Eirene Constantinople July 2007 001.jpg|thumb|left|АрюунГэгээн Иринын церковь]]
{{МЭҮ}} 660 ондо оршом Византи нэрээр байгуулагдаһан. {{МЭ}} 330 он хойшо [[Римэй эзэнтэ гүрэн|Римэй]] эзэн хаанай Константинай нэрэмжэтэ Константинополь (дундада зуунай ородой удха зохёолдо Царьград — «Хаанай хото» нэрэтэй) нэрэтэй байгаа.
 
395 он хүрэтэр [[Римэй эзэнтэ гүрэн]]эй ниислэл, 395—1453 ондо — [[Византи]]ин ниислэл (1204—1261 ондо забһарда [[загалмайтад|загалмайтануудай]] [[Латин эзэнтэ гүрэн]]эй ниислэл).
 
1453 ондо [[туркууд]]һаа эзэлһэн тиигэд Истанбулда ондоо нэрэ үгэгдэһэн. 1453—1918 ондо [[Османай эзэнтэ гүрэн]]эй ниислэл, 1923 оной [[10 һара]] хүрэтэр — [[Турк]] уласай ниислэл. [[Византи]]ин сагай эзэн хаашуулай ордонуудай, Валента акведугай, хотын хэрэмэй, газар доорохи цистернууд болон шүтэлгын байрануудай һандархай барилгууд бүтэн үлэнэ. [[Византи]]ин үеын шүтэлгын байранууд лалын сүмээр шэнэлжэ хэгдэһэн байна: [[АрюунГэгээн Иринын церковь]] (6 зуун, 6 ба 8 зуунда һандаргаһан, һэргээн бодхооһон), [[Айя София|АрюунГэгээн Софиин томо церковь]], [[АрюунГэгээн Феодорой церковь]] (Килисе-Джами, 11 зуунай 2 хахад, 14 зуунай [[дойбод зураг]]ууд), Хора монастыриин церковь (Кахрие-джами, 13 зуунай эсэс — 14 зуунай эхин, 14 зуунай эхинэй [[дойбод зураг]]ууд), гэхэ мэтэ.
 
[[Османай эзэнтэ гүрэн]]эй ниислэл болоод, газарзүйн ашагтай байрашал ашаар Истанбул ехэ худалдаа наймаанай ажаүйлэдбэриин түб болоһон. [[Хара тэнгис]]эй хоолойн шухала удхань хотын шангадхалгада ба хүгжэлдэ туһа болобо. [[Османай эзэнтэ гүрэн]]эй унал үедэ (17 зуунһаа хойшо) [[Хара тэнгис]]эй хоолойтой Истанбул Европын хүсэнэй тэмсэлэй зүйл болоһон; энэ проблемэ [[Зүүн асуудал]]ай шухала хэһэг оробо, 1914—18 онуудай [[Нэгэдүгээр дэлхэйн дайн]]ай шалтагаануудай нэгэн.
75 мүр:
[[Алтан Эбэр (Истанбул)]] тохой хотын Европын зоные 2 хэһэгдэ хубаагдадаг: хахад аралда (тохойн урдада) оршодог дундада зуунай дүрсые (уйтан гудамжууд, олон лалын сүмэнүүд) бүтэн байлгагдадаг Эминёню ({{lang-tr|Eminönü}}, «Хуушан хото»), ба Бейоглу ({{lang-tr| Beyoğlu}}, «Шэнэ хото», Алтан Эбэр тохойн оролгоһоо хойно). Бейоглуда Каракёй ({{lang-tr|Karaköy}}, хуушанай Галата) — худалдаа наймаанай портын нютаг, тиигэд өөрөө Бейоглу нютаг (хуушанай Пера) — албанай ба соёлой түб ороно. [[Ази]]ин түби газарда — хотын гурбанай нэгэ хуби — [[Гантиг тэнгис]]эй эрьедэ (Мода нютаг) виллатай, томо сэрэгэй казарматай Ускюдар ({{lang-tr|Üsküdar}}) нютаг.
 
Гурба үеын байра барилгууд мүнөөнэй хотын уран барилгын дүрсые бэлдхэнэ. [[Византи]]ин үеын эзэн хаашуулай ордонуудай, ипподромай, Валента акведугай, хотын хэрэмэй, газар доорохи цистернууд болон шүтэлгын байрануудай һандархай барилгууд бүтэн үлэнэ. [[Византи]]ин үеын шүтэлгын байранууд лалын сүмээр шэнэлжэ хэгдэһэн байна: АрюунГэгээн Иоанн Студитай базилика (Эмир Ахор-джамиси; 5 зуун), [[АрюунГэгээн Иринын церковь]] (6 зуун, 6 ба 8 зуунда һандаргаһан, һэргээн бодхооһон), АрюунГэгээн Феодосиин церковь (Гюль-джами; 9 зуунай 2 хахад), Мирелейон (Будрум-джами; 10 зуунай 1 хахад), АрюунГэгээн Сергиин ба Вакхын церковь (Кючюк Айя-София, 6 зуун), АрюунГэгээн Андрейн церковь (Ходжа Мустафа-джами; 7 зуун), АрюунГэгээн Федорай церковь (Килисе-джами; 11 зуунай 2 хахад — 14 зуун), Пантократорай сүмын комплекс (Зейрек-джами; 12 зуун), [[Айя -София|АрюунГэгээн Софиин томо церковь]], [[АрюунГэгээн Феодорой церковь]] (Килисе-Джами, 11 зуунай 2 хахад, 14 зуунай [[дойбод зураг]]ууд), Хора монастыриин церковь (Кахрие-джами, 13 зуунай эсэс — 14 зуунай эхин, 14 зуунай эхинэй [[дойбод зураг]]ууд), гэхэ мэтэ.
 
[[Файл:Aya sofya.jpg|мини|Айя София томо церковь]]
"https://bxr.wikipedia.org/wiki/Истанбул" хуудаһанһаа абтаһан