Үлэг гүрбэл: хубилбаринуудай хоорондохи илгаа
Зосоохинь усадхагдаа Зосоохинь нэмэгдээ
Новая страница: «{{Таксон |name = Үлэг гүрбэл (''Dinosauria'') |fossil_range = |image = field_dinos_2.jpg |image_width = 260px |image_caption = Америкын…» |
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы |
||
1 мүр:
{{Таксон
|name = † Үлэг гүрбэл (''Dinosauria'')
|fossil_range =
|image = field_dinos_2.jpg
15 мүр:
}}
'''Үлэг гүрбэл''' ({{mongolUnicode|ᠦᠯᠦᠭ ᠭᠦᠷᠪᠡᠯ|h}}, '''динозаврнууд''': {{lang-el|δεινός}} — аймшагтай ба {{lang-el2|σαῦρος}} — [[гүрбэл]]) — [[Триасай галаб]]да (230 сая жэлэй үмэнэ) [[мүлхигшэд|мүлхигшэдэй ангиһаа]] һалбарилһан, [[Мезозойн эрэ]]дэ хүгжэлынхөө дээдэ сэгтэ хүрэһэн [[амитад]]ай юрэнхы нэрэ болоно. Үлэг гүрбэлнүүдэй ехэнхинь [[Шохойн галаб]]ай (65 сая жэлэй үмэнэ) һүүлшөөр мүхэһэн болобош үлэг гүрбэлһөө һалбарилжа хүгжэһэн [[шубууд|шубуунай ангиин]] амитад одоо болотор бии. Үлэг гүрбэл гэдэг ангилалда газар дээрэ амидардаг амитадыел оруулдаг болоод [[уһан|уһада]], [[агаар]]та амидардаг амитадыень өөр ангилалда оруулдаг.
Үлэг гүрбэл шудалдаг [[шэнжэлхэ ухаан|эрдэм ухааные]] [[палеонтологи]] гэдэг.
== Нэрэ ==
[[1842 он]]до Сэр Ричард Оуэн [[грек хэлэн]]эй үлэг гүрбэл гэһэн удха бүхы {{lang-el2|δεινός + σαῦρος}} гэһэн үгэөө динозавр гэдэг нэрэшэлые бии болгожо анха ашаглаһан байна.
Теэд үлэг гүрбэл «аймшагтай гүрбэл» гэһэн удхатай болобошье һаа, үлэг гүрбэлнүүд гүрбэл бэшэл. Анха Англиин палеонтолог Ричард Оуэн 1842 ондо үлэг гүрбэлнүүдэй аймшагтай түрэхые бэшэ харин абарга томо бэеэ элирхылжэ иигэжэ нэрэлжэ байгаа.
== Эволюци ==
Үлэг гүрбэлнүүдынь 160 сая жэлэй үмэнэ [[Дэлхэй]]е эзэгнэн амидардаг байһан ба 230 сая жэлэй үмэнэхи [[Мезозойн галаб]]ай үеһөө 65 сая жэлэй үмэнэхи [[Юрын галаб]]ай үе, [[Шохойн галаб]]ай үе хүрэтэр амидаржа байба. 250-65 сая жэлэй үмэнэхи үе Мезозойн галабай үе гэхэ ба ехэбшэлэн «Үлэг гүрбэлнүүдэй үе» гэдэг. Ушарынь олон үлэг гүрбэл Мезозойн үедэ шэнээр бии боложо мүн олоноороо мүхэжэ байба. Үлэг гүрбэлнүүд 65 сая жэлэй үмэнэхи хүрэтэр амидаржа байгаад мүхэһэн гэгдэдэг. Үлэг гүрбэлнүүд мүхэхэ болоһон шалтагааные эрдэмтэд [[солир]] гү, али [[галта уула|галта уулын]] дэлбэрэлтэтэй холбон тайлбарилдаг. Иимэ зүйлнүүд тохёолдоходо дэлхэйн экологи маша ехээр андалдажа байна.
{{1000 үгүүлэл}}
| |||