Хүнэй эрхэ: хубилбаринуудай хоорондохи илгаа

Хүнэй эрхые тодорхойлжо, түүныетүүниие хамгаалха тухай һаналые ябаандаа хуулишалаһан хэм хэмжээ болгоһон юм. Үүные хэрэгжүүлхэд Англиин ''[[Магна Карта]]'' ({{lang-en|[[:en:Magna Carta|''Magna Carta'']]}}, 1215), ''[[Эрхын тухай айлтагал]]'' ({{lang-en|[[:en:Petition of Right|''Petition of Right'']]}}, 1628), ''[[Эрхын тухай хуулишалаһан акт]]'' ({{lang-en|[[:en:Bill of Rights 1689|''Bill of Rights'']]}}, 1689) зэрэгые баталһан олон шухала үйлэ ябадал эхилэлыень табиһан болоно. XVIII зуунда байгаалиин хуулиин талаархи анханай һанаанууд, хүнэй эдэлхи зам ёһоной эрхые хуулишалаһан эрхэ бологон хүлээн зүбшөөржэ, хүгжүүлһэн бүгөөд эдэгээр эрхые анха удаагаа уласай үндэһэн хуулида тусгаһан юм. Энэнь түрэ болон хуби хүнэй хоорондын хуулишалаһан харилсаанай элэрхэлэл боложо Түрын эрхэ мэдэлынь сүлөөтэ хуби хүнэй зүбшөөрһэнөөр бии болодог гэдэгые нотолһон болоно. Хүн ба эргэдэй эрхын тухай [[Франциин хубисхал|Франциин тунхаглал]] ({{lang-fr|[[:fr:Déclaration des droits de l'homme et du citoyen de 1789|''Déclaration des droits de l'homme et du citoyen'']]}}, 1789), [[Америкын эрхын тухай хуули]] ({{lang-en|[[:en:United States Bill of Rights|''Bill of Rights'']]}}, 1791)-ые энэ заршамые баримталан гаргаһан юм.

XIX зуунда хэд хэдэн тусгаар тогтоноһон улас орон энэ заршамые баталһан ба [[ниигэм]], [[эдэй засаг]]ай эрхые мүн аажамдаа хүлээн зүбшөөржэ эхилһэн юм. Улас оронуудай Үндэһэн хуулинда хүнэй эрхые баталгаажуулһан байдаг болобошье хуули тогтоомжооршье юм гү, албадалгаар, магадгүй ниигэмэй албан буса арга хэрэгһэлээр, түүныетүүниие хизгаарлаха буюу үгыдхэхэ ябадал зарим үедэ гаража байна. Үүгээршье зогсохогүй улас оронууд өөрһэдөөшье хуулишалаһан эрхынхинь байдалые үлэ харгалзан хүнэй эрхые зүршэхэ ябадал олонтоо гарадаг.