Ажаүйлэдбэриин хубисхал: хубилбаринуудай хоорондохи илгаа
Зосоохинь усадхагдаа Зосоохинь нэмэгдээ
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы |
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы |
||
1 мүр:
[[File:William Bell Scott - Iron and Coal.jpg|thumb|thumb|[[Уильям Белл Скотт]] ''Түмэр ба нүүрһэн'', 1855–1860]]
'''Ажаүйлэдбэриин хубисхал''' ({{lang-en|''[[:en:Industrial Revolution|Industrial Revolution]]''}}) гэжэ [[18 зуун|18-р зуунһаа]] [[19 зуун|19-р зуунай]] хоорондо [[автоматизаци|автоматизацилһан үйлэдбэринүүд]] амидаралда нэбтэржэ [[ажаүйлэдбэри]]да гараһан томоохон дэбшэл, түүнтэй холбогдон гараһан ниигэмэй бүридэлэй хубилалта хэлэнэ. [[Оршон үе]]ын хөшгийг нээһэн үйлэ ябадал гэгдэдэг. Һүүлшын жэлнүүдтэ "[[ажаүйлэдбэрижэлгэ]]" (индустриализацилга) гэдэг нэрэ томьёое ашаглахань олон болоһон.
== Юрэнхы ойлголто ==
13 мүр:
|image1=Waterframe.jpg
|alt1=refer to caption
|caption1=<center>Уһаар ажалладаг ээрэмэлэй машина ''"[[:en:Water frame|Waterframe]]"''</center>
|image2=Maquina vapor Watt ETSIIM.jpg
|alt2=
|caption2=<center>Ваттай шэнэжэлэн һайжаруулһан [[ууралай хүдэлгүүр]]</center>
|image3=
|alt3=
34 мүр:
=== Хүдэлгүүрэй нээлтэ ===
Шулуун нүүрһэн олборлолто нэмэгдэхын хэрээр [[нүүрһэнэй уурхай]]да [[гүнэй уһан|гүнэй уһые]] зайлуулха асуудал бодожо ерэбэ. Үүные шэдэхын тулада [[1712 он]]до [[Томас Ньюкомен]] [[ууралай хүдэлгүүр]] ашаглаһан [[шахуурга]] бүтээбэ.
=== Тээбэриин хэрэгсэлэй хүгжэл ===
[[1807]] ондо [[Роберт Фултон]] [[ууралай хүдэлгүүр|ууралай хүдэлгүүртэй онгосо]] зохёон бүтээжэ, [[1804 он]]до [[Ричард Тревитик]] [[ууралай хүдэлгүүртэй зүтгүүр]] нээһэные [[Джорж Стефенсон]] һайжаруулба.
1830-аад онһоо [[түмэр зам]]ай һүлжээ хүгжэжэ, 1850 он гэхэдэ 6000 [[миль]] зам табигдаад байба.
== Ниигэмдэ үзүүлһэн нүлөө ==
=== Ниигэм улас түрэ ===
[[Файл:ChartistRiot.jpg|thumb|250px|Чартистуудай эсэргүүсэл]]
Бараа бүтээгдэхүүные олоноор үйлэдбэрилхэ болоһонтой холбогдуулан амижиргаанай үнэ сэн химдарһан юм.
Үйлэдбэринүүд олоноор баригдажа, [[ажалшан анги]] гэхэ ойлголто бүрилдэн тогтоһон бүгөөд тэдэ тоогоор олон боломогсо һунгуулиин [[хүнэй эрхэ|эрхэ]] олгохые шаардажа [[Чартизм|чартис хүдэлөөн]] үрэтэй байгаа.
Мүн [[капитализм|хүрэнгэтэнэй ниигэмые]] муу муухайн үүр гэжэ үзэдэг [[социализм]]ай онолшье тэрэ үедэ үүдэжэ бии болоо. Чартизм тэрэ үедээ амжалта олоогүйшье ута удаан тэмсэлэй үрэ дүндэ 1867 ондо ажалшад һунгуулиин эрхэтэй болоһон юм.
=== Хотожилго (урбанизацилга) ===
Үйлэдбэрижэлтын уламһаа хүн зоной концетраци, [[хотожилго]] хурдадһан юм.
=== Эдэй засагай бүридэл ===
Маша ехэ хэмжээнэй үйлэдбэрилэлынь эргээд маша ехэ хэрэглээ, заха зээлые шаардажа ерэһэн тула [[колонизаци]]лгые дахин сэргээжэ, ехэ гүрэнүүд зэбсэг барин тулаха болобо. [[Империализм]]ай үүдэлынь үүнтэй холбоотой гэжэ хэлэжэ болохо бүгөөд энэнь даамжарһаар дэлхэйн шанартай дайнууд 20-р зуунда 2-шье удаа гараһан бэлэй.
{{1000 үгүүлэл}}
| |||