Энэдхэгэй шажан: хубилбаринуудай хоорондохи илгаа
Зосоохинь усадхагдаа Зосоохинь нэмэгдээ
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы |
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы |
||
31 мүр:
Энэдхэгэй шажаниинь маша олон талатай хэдышье, энэдхэгэй шажаные даган баримталагшадай хубаан үзэдэг хэд хэдэн түһэтэй этигэл үнэмшэлнүүд байдаг. Энэ һуури этигэл үнэмшэлнүүдынь абаралаар дамжаһан сэдьхэл һанаа бэеһээ бэедэ шэлжэхэ, сэдьхэл һанаа өөр бэеын бүрхэбшэнд шэлжэхэ һууха байдалһаа сүлөөлэгдэхэ, [[карма|кармын]] болон [[дхарма|дхармын]] хуулинуудые багтаадаг. Амидаралай Энэдхэг хэб маягынь эдэгээр ойлголтонуудай үндэһэн дээрэ бүрилдэдэг.
Юртэмсые энэдхэгэй шажанай үүдэнһээ үзэхэнь дахин түрэхэ тойрог, [[сансара|сансарын]] (сэдьхэл һанаа өөр бэеын бүрхэбшэндэ шэлжэхэ - орожл) ойлголто дээрэ үндэһэлэгдэдэг. Сансарын хуулиин дагуу хүн бүритэ бурханлиг дотоодо үнэн буюу сэдьхэл гэгшэ [[атман]] (энэдхэгэй философи дахи юртэмсын оюун һанаанай эхилэл - орожо) байдаг. Тэрээр юртэмсэ дэхи бүхы лэ зүйлые хамарһан сансрын оюуной эхилэл болохо Брахмантай түһэтэй. Атман боло майагай (санскритһээ оршуулбал “хии үзэгдэл”, “далдын хүсэн” гэһэн удхатай) бүхы лэ оршолон, юртэмсые хүнэй хүртэхые уридшалан тодорхойлогшо хии үзэгдэлэй хүсэндэ захирагдадаг. Хии үзэгдэлдэ абтагдаһан атман сансарын байдалһаа гараха боломжогүйгээр оршон амидархын янза бүриин шатуудые тууладаг. Тэрэ үедэ лэ атман зүн билгынхээ туһаламжатайгаар үнэн мүн шанарые ойлгожо, шухамдаа үхэшэгүй Брахмантай нэгэдэн ниилһэнээр сая абаралда ([[мокша]]) хүрэдэг. Үүгээр атманай дахин түрэлтын тойрогһоо гаража, кармын хуулиһаа сүлөөлэгдэһэные тэмдэглэдэг. [[
=== Карма болон дхарма ===
40 мүр:
[[Брахманизм]]ынь энэдхэгэй шажанай эртэнэй хэлбэри агаад үндэһэ изагуураараа МЭҮ 2000 жэлэй тэртээ Энэдхэгтэ [[Түб Ази]]ин нүүдэлшэдһээ орожо ерэһэн, [[арьяшууд]]ай Ведын шажантай холбогдодог. Арьяшуудай соёлые олон тооной ёһололнууд, санскрит бэшэг үдхын ашаглалта, Брахманые болон Индра, Агни, Вайя зэрэг бурхадые хүндэлэн дээдэлдэг байһанаар тодорхойлдог.
== Удха зохёол ба бурхад ==
[[Файл:Kali Statue 01 .jpg|мини|Кали дангина бурханай һүйтгэл тариг уурал хилэн үхэлынхэндэ шэглэгдээгүй: тэрээр шулмаста шэглэгдээ. Энэдхэгэй шажанда түүные [[хүн түрэлхитэн]]ые эбээгшэ – эхэ хэмээн нэрэлдэг]]
Энэдхэгэй шажанай гол шэнжэнь олон зуунай туршад хүгжэһэн бурхадай абарга томо сүмэтэй, тэрээр өөртөө ведын бурхад, янза бүриин газарай болон түгээмэл бурхадые багтааһан байдаг.
Энэдхэгэй шажанда йога, санкхья, ньяя, вайшешина, пурва миманса болон веданта гэһэн 6 һургуули байдаг. Энэдхэгэй шажанай бурхадай мүн шанарые тайлбарлаха хэд хэдэн арга байдаг. Зарим энэдхэгшүүд бурхадые юртэмсын һанаа болохо Брахманай бэелэл гэжэ үзэдэг. Заримынь [[Шива]] болон [[Кришна]] бэелэл гэдэг. Эдэгээр бүхы һалаалалуудта ниитэлгэ шүтэлгэ оршодог. Орон нютагай уламжалалта түгээмэл бурхад энэдхэгэй шажанда орожо, олон бэшэрэгшэдые олобо. Эдэгээр бурхадай гурбань болохо Вишна – үгөөмэр сэдьхэлтэй хамгаалагша, Шива – һүйтгэгшэ хүсэн, харин Брахма – бүтээгшэ, гурбуулаа ниилээд [[Тримурта|Тримуртын]] гурбалые бүрилдүүлнэ. Хэрэб Брахма мүнөөдэр сөөхэн бэшэрэгшэдтэй боло, Шива эсэргээр олон дүрүүдтэ бэелэлээ олоо, жэшээнь, Катаража (Бүжгын хаан), бар унаһан, нүүрээ хөөдһэн даяанша. Энэдхэгэй олон бурхадые хүдэлгөөнэй хэрэгһэлэй бэлэг тэмдэгэй журамаар амитанаар түлөөлүүлдэг, иимэ ушарһаа Шивые гурбан шүдтэйгээр Нанди зэрлиг үхэр унаһан байдалаар дүрсэлдэг. Юртэмсын хамгаалагша Вишные хүмүүнтэ янза бүриин дүрээр, амитанайшье, хүнэйшье дүрээр харуулдаг. Вишные дагагсад болохо Вишнуидууд Будда болон Кришнань удалгүй өөр дүрэдэ бэелхэ Вишнагай хубилал гэдэгтэ этигэдэг. Нага хэмээхэ могойн дэргэд хэбтэжэ байгаа амгалан Вишнагай дүр маша ехэ тархаба. Түүные ехэбшэлэн дун, зээрэнсэг, [[бадма сэсэг|бадма лянхуа]], [[ошор]]той холбон дүрсэлдэг. Тэрээр домогой баатар болохо хахад хүн, хахад бүргэд [[Гаруда|Гарудые]] унан ниидэжэ ябадаг.
== Зүүлтэ ==
| |||