Амитан: хубилбаринуудай хоорондохи илгаа
Зосоохинь усадхагдаа Зосоохинь нэмэгдээ
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы |
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы |
||
12 мүр:
[[Мөөгэ]] шэнги амитад гетеротроф махабадууд, тодолон хэлэбэл автотроф махабадууд ([[фотосинтез]]дэ өөрөө органик бодос бүтээдэг) — [[ургамал|ургамалһаа]] ондоо юумэнь гэхэдэ бэлэн органик бодос эдеэдэг.
Жиирэй яряанай хэлэндэ "Амитан" гэдэгтэ хүные хамааруулдаггүй болобош, [[биологи|биологиин]] нэрэ томьёоной хубида [[Биологиин классификаци|Амитанай аймагай]] бүхэ түрэл, зүйл багтаха ушар [[хүн]] баһа багтана.▼
== Хүгжэлэй түхэл ==
Мүр 22 ⟶ 24 :
[[Мезозой]]да ([[триасай үе|триас]], [[юрын үе|юра]] ба [[шохойн үе|шохой]]; 230—66 сая жэлэй саада тээ) [[мүлхигшэд]] булюу байба. [[Триасай үе]]ын (230— 195 сая жэлэй саада тээ) дунда хэһэгтэ [[үлэг гүрбэл]]үүд бии болоһон, эсэстээ — [[һүн тэжээлтэн|һүн тэжээлтэд]] бии болобо. [[Шубуун|Шубууд]] [[юрын үе|юрын]] эсэсэй (195—136 сая жэлэй саада тээ) үеһээ хойшо мэдэдэг. [[Шохойн үе]]ын (136—66 сая жэлэй саада тээ) эсэстээ [[нюргагүй]] амитадай, [[үлэг гүрбэл]]үүд оруулалсаад газарай болон тэнгисэй [[мүлхигшэд]]эй олон бүлгэмүүд үхэжэ дууһаба.
=== Биологиин классификаци ===
▲Жиирэй яряанай хэлэндэ "Амитан" гэдэгтэ хүные хамааруулдаггүй болобош, [[биологи|биологиин]] нэрэ томьёоной хубида [[Биологиин классификаци|Амитанай аймагай]] бүхэ түрэл, зүйл багтаха ушар [[хүн]] баһа багтана.
{{main|Биологиин классификаци}}
Энэ классификацида амитадай 35 түхэлүүд байна.
* [[Eumetazoa|Эуметазойн дэд аймаг]] ''буюу'' ёһотой олон эстэй, ''Eumetazoa''
** [[Coelenterata|Гэдэһэнэй хүндытэн]] ''буюу'' радиата, ''Coelenterata'' буюу ''Radiata''
*** [[Cnidaria|Книдариа]] ''буюу'' хадхатан, ''Cnidaria'' (11 000 зүйлнүүд бэшэжэ харуулһан)
*** [[Ctenophora|Һамтан]], ''Ctenophora'' (100 — 150 зүйлнүүд мэдэгдэһэн)
** ''[[Bilateria]]''
*** [[Protostomia|Эхин аматан]] (''Protostomia'')
**** ''[[Acoelomorpha]]''
**** [[Ортонектида]], ''Orthonectida'' (30 зүйлнүүд оршом)
**** [[Дициемида]], ''Dicyemida'' буюу ''Rhombozoa''
**** [[Хабтагар хорхой]], ''Plathelmintes'' (25 000 зүйлнүүд оршом)
**** [[Немертина]], ''Nemertina'' буюу ''Nemertini'' (1000 зүйлнүүд оршом)
**** [[Гастротриха|Гүзэн үрхигэр үһэтэй хорхой]] ''буюу'' гастротриха, ''Gastrotricha'' (600 зүйлнүүд оршом)
**** [[Гнатостомулида]], ''Gnathostomulida'' (100 зүйлнүүд оршом)
**** ''[[Micrognathozoa]]'' (ганса зүйлтэй — ''[[Limnognathia maerski]]'')
**** [[Ротифера]], ''Rotatoria'' буюу ''Rotifera'' (1500 зүйлнүүд оршом)
**** [[Акантоцефала|Хюһуурнүүд]] ''буюу'' акантоцефала, ''Acanthocephala'' (750 зүйлнүүд оршом)
**** [[Цефалоринха|Хоншоор толгойтон]], ''Cephalorhyncha''
**** [[Энтопрокта|Дотордо хоргооһотон]], ''Entoprocta'' (150 зүйлнүүд оршом)
**** [[Нематода]] ''буюу'' бодото түхэреэн хорхой, ''Nematoda'' (80 000 зүйлнүүд оршом бэшэгдэһэн, тухайламжаар нэгэ сая зүйлнүүд оршом байна)
**** [[Нематоморфа|Үһэхэтэн]], ''Gordiacea'' буюу ''Nematomorpha'' (320 зүйлнүүд оршом)
**** [[Циклиофора]], ''Cycliophora'' (гурбан зүйлнүүд мэдэгдэһэн)
**** [[Зөөлэн бэетэн]] ''буюу'' моллюска, ''Mollusca'' (150 000 үлүү зүйлнүүд)
**** [[Сипункулиды]], ''Sipunculida'' (144—320 зүйлнүүд оршом)
**** [[Сахариг хорхой]], ''буюу'' сахаригтан, ''буюу'' аннелида, ''Annelida'' (12 000 үлүү зүйлнүүд)
**** [[Эхиура]], ''Echiura'' (150 зүйлнүүд оршом)
**** [[Тардиграда|Аргаар ябагтан]], ''Tardigrada'' (900 үлүү зүйлнүүд)
**** [[Онихофора]] ''буюу'' эхин амин һүбэтэн, ''Onichophora'' (100 зүйлнүүд оршом)
**** [[Хуби бэетэн]], ''Arthropoda'': [[хорхой шумуул]]нууд (тухайламжаар 3 — 30 сая зүйлнүүд), [[аалза хэлбэритэн]] (100 000 зүйлнүүд оршом), [[хабшаахай хэлбэритэн]] (52 000 зүйлнүүд оршом) г. м.
**** [[Форонида]], ''Phoronida'' (12 мэдэгдэһэн)
**** [[Хүбхэтэн]], ''Bryozoa'' буюу ''Ectoprocta'' (5000 зүйлнүүд оршом)
**** [[Брахиопода|Хүл адхаалтан]] ''буюу'' брахиопода, ''Brachiopoda'' (мүнөөнэй 280 зүйлнүүд оршом ба 30 000 үхэлһэн)
*** [[Deuterostomia|Дахин аматан]] (''Deuterostomia'')
**** [[Зүүн арһатан]], ''Echinodermata'' (7000 зүйлнүүд оршом): [[далайн одон]]ууд (1600 зүйлнүүд оршом), [[далайн заряа]]нууд (940 зүйлнүүд оршом) г. м.
**** [[Шэрхэлиг үргэтэн]], ''Chaetognatha'' (120 зүйлнүүд оршом)
**** [[Хахад хүбшэтэн]], ''Hemichordata'' (около 100 видов)
**** [[Хүбшэтэн]], ''Chordata'' (51 000 зүйлнүүд оршом): оролсуугаар [[һээр нюруутан]] (40 000 зүйлнүүд оршом; [[һүн тэжээлтэн]] (5400 зүйлнүүд оршом), [[шубуун|шубууд]] (9800 зүйлнүүд үлүү) г. м.))
* [[Prometazoa|Прометазойн дэд аймаг]] (''Prometazoa'')
** [[Хүбэн бэетэн]], ''Porifera'' буюу ''Spongia'' (8000 зүйлнүүд оршом)
** [[Placozoa|Зуруул бэетэн]], ''Placozoa'' буюу ''Mesenchymia'' (нэгэ зүйлтэй)
== Зурагай сомог ==
| |||