Пи (тоо)

$\pi ~$ («пи» гэжэ дуудадаг) — ойролсоогоор 3.14159-тэй тэнсүү болон эгээн шухала математикын тогтомолнуудай нэгэ юм. Энэ тоонь Евклидэй геометрида алибаа тойрогой утые тэрэнэй диаметрта хубааһан харисаае элирхылдэг. Мүн тойрогой талмайе тэрэнэй радиусай квадратда хубааһан харисаагааршье элирхылжэ болодог. Пинь математика болон байгаалиин шэнжэлхэ ухаанай бусад олон томьёонуудта хэрэглэгдэдэг. Пи тоонь иррационал тоо болоод энэнь таһалалай арын оронууд 3.1415926535897932-нь дабтагдахагүйгээр түгэсхэлгүй үргэлжэлнэ гэһэн үгэ. Математикын түүхын туршада π-иие үндэр нарин нягтатайгаар тодорхойлжо, тэрэнэй шэнжэ шанарые шудалха гэһэн ехэхэн хүсэн шармайлтанууд зарсуулжа ерэһэн.

Тоонуудай жагсаалта – Иррационал тоонууд ζ(3) – √2 – √3 – √5 – φ – α – e – π – δ
Хоёртын тоолол	11.00100100001111110110…
Аравтын тоолол	3.14159265358979323846…
16-тын тоолол	3.243F6A8885A308D31319…
Үргэлжэлһэн хубаагша	$3+{\cfrac {1}{7+{\cfrac {1}{15+{\cfrac {1}{1+{\cfrac {1}{292+\ddots }}}}}}}}$ Энэ үргэлжэлһэн хубаагшань дабтамжагүй гэдэгые анхаараарай.

Тойрогой диаметр 1 үедэ тэрэнэй утань π байна.

Грек үзэг π (ехэбшэлэн пи гэжэ бэшэдэг) периметр гэһэн Грек үгэһөө гаралтай. Магадгүй Уильям Джонс 1706 ондо энэ үзэгээр тэмдэглэһэн болон һүүлдэ хэдэн жэлэй дараа Леонард Эйлер энэниие түгээмэл болгоһон. "π"-иие грекээр пи гэжэ дуудадаг. Энэ тогтомолые мүн хааяа тойрогой тогтомол, Архимедай тогтомол (Архимедай тоотой андууржа болохогүй) гү, али Людольфын тоошье гэжэ дурдадаг.

3,1415926535 8979323846 2643383279 5028841971 6939937510 5820974944 5923078164 0628620899 8628034825 3421170679 8214808651 3282306647 0938446095 5058223172 5359408128 4811174502 8410270193 8521105559 6446229489 5493038196 4428810975 6659334461 2847564823 3786783165 2712019091 4564856692 3460348610 4543266482 1339360726 0249141273 7245870066 0631558817 4881520920 9628292540 9171536436 7892590360 0113305305 4882046652 1384146951 9415116094 3305727036 5759591953 0921861173 8193261179 3105118548 0744623799 6274956735 1885752724 8912279381 8301194912 9833673362 4406566430 8602139494 6395224737 1907021798 6094370277 0539217176 2931767523 8467481846 7669405132 0005681271 4526356082 7785771342 7577896091 7363717872 1468440901 2249534301 4654958537 1050792279 6892589235 4201995611 2129021960 8640344181 5981362977 4771309960 5187072113 4999999837 2978049951 0597317328 1609631859 5024459455 3469083026 4252230825 3344685035 2619311881 7101000313 7838752886 5875332083 8142061717 7669147303 5982534904 2875546873 1159562863 8823537875 9375195778 1857780532 1712268066 1300192787 6611195909 2164201989

---

π тооной таһалал һүүлдэ 1000 дугаарнууд

Шэнжэ шанарнууд

Трансцендент ба иррационал шанарнууд

• $\pi$ — иррационал тоо юм
• $\pi$ — трансцендент тоо.
• $e^{\pi }$ баһал трансцендент тоо юм.
• $\pi$ хугасаанай сахаригай нэгэ элемент юм (тиимэһээ, $\pi$ тоосоологдохо болон арифметикын тоо юм).

Харилсаанууд

$\pi$ тооной олон томьёонууд байдаг:

• Франсуа Виет:

${\frac {2}{\pi }}={\frac {\sqrt {2}}{2}}\cdot {\frac {\sqrt {2+{\sqrt {2}}}}{2}}\cdot {\frac {\sqrt {2+{\sqrt {2+{\sqrt {2}}}}}}{2}}\cdot \ldots$

• Валлисай томьёо:

${\frac {2}{1}}\cdot {\frac {2}{3}}\cdot {\frac {4}{3}}\cdot {\frac {4}{5}}\cdot {\frac {6}{5}}\cdot {\frac {6}{7}}\cdot {\frac {8}{7}}\cdot {\frac {8}{9}}\cdots ={\frac {\pi }{2}}$

• Лейбницай субарал:

${\frac {1}{1}}-{\frac {1}{3}}+{\frac {1}{5}}-{\frac {1}{7}}+{\frac {1}{9}}-\cdots ={\frac {\pi }{4}}$

• Бусад субаралнууд:

${\begin{aligned}\pi &={\tfrac {1}{2}}\sum _{k=0}^{\infty }{\tfrac {1}{16^{k}}}\left({\tfrac {8}{8k+2}}+{\tfrac {4}{8k+3}}+{\tfrac {4}{8k+4}}-{\tfrac {1}{8k+7}}\right)\\&={\tfrac {1}{4}}\sum _{k=0}^{\infty }{\tfrac {1}{16^{k}}}\left({\tfrac {8}{8k+1}}+{\tfrac {8}{8k+2}}+{\tfrac {4}{8k+3}}-{\tfrac {2}{8k+5}}-{\tfrac {2}{8k+6}}-{\tfrac {1}{8k+7}}\right)\\&=\;\;\sum _{k=0}^{\infty }{\tfrac {(-1)^{k}}{4^{k}}}\left({\tfrac {2}{4k+1}}+{\tfrac {2}{4k+2}}+{\tfrac {1}{4k+3}}\right)\end{aligned}}$

$\pi =2{\sqrt {3}}\sum \limits _{k=0}^{\infty }{\frac {(-1)^{k}}{\,3^{k}\,(2k+1)}}$

• Олон тоо:

$\pi =8\sum \limits _{k=1}^{\infty }\sum \limits _{m=1}^{\infty }{\frac {1}{(4m-2)^{2k}}}=4\sum \limits _{k=1}^{\infty }\sum \limits _{m=1}^{\infty }{\frac {m^{2}-k^{2}}{(m^{2}+k^{2})^{2}}}={\sqrt[{4\,\,}]{360\sum \limits _{k=1}^{\infty }\sum \limits _{m=1}^{k}{\frac {1}{m(k+1)^{3}}}}}$

• Хизаарнууд:

$\pi =\lim \limits _{m\rightarrow \infty }{\frac {(m!)^{4}\,{2}^{4m}}{\left[(2m)!\right]^{2}\,m}}$

$\pi ={\sqrt {\frac {6}{\lim \limits _{n\to \infty }\prod \limits _{k=1 \atop p_{k}\in \mathbf {P} }^{n}\,\left(1-{\frac {1}{p_{k}^{2}}}\right)}}}\quad \to$ здесь $p_{k}\,-$ простые числа

• Эйлерэй эжэл байдал:

$e^{i\pi }+1=0\;$

• Бусад тогтомолнуудтай харилсаа:

${\frac {\pi }{e}}=2\prod \limits _{k=1}^{\infty }\left({\frac {2k+1}{2k-1}}\right)^{2k-1}\left({\frac {k}{k+1}}\right)^{2k}$

$\pi \cdot e=6\prod \limits _{k=1}^{\infty }\left({\frac {2k+3}{2k+1}}\right)^{2k+1}\left({\frac {k}{k+1}}\right)^{2k}$

• «Пуассонай интеграл» гү, али «Гауссай интеграл»

$\int \limits _{-\infty }^{+\infty }\ e^{-x^{2}}{dx}={\sqrt {\pi }}$

• Интегралай синус:

$\int \limits _{-\infty }^{+\infty }{{\frac {\sin x}{x}}dx}=\pi$

• Дилогарифмаар элирхылэл:

$\pi ={\sqrt {6\ln ^{2}2+12\ \operatorname {Li} _{2}\left({\frac {1}{2}}\right)}}$

• Зохисгүй интегралаар элирхылэл:

$\int \limits _{0}^{+\infty }{\frac {dx}{(x+1){\sqrt {x}}}}=\pi$