Аршаан булагууд
Гансал манай Буряад Республика дотор олоной дунда суутай болоhон, шанарынь шалгаран тодорhон 120 гаран аршаан алдартай булагууд бии, тэдэнэй 30 гараниинь 20-hоо 75 градус хүрэтэр халуун уhатай, 7-иинь гашуун уhатай, тэрэ тоодо «Аршаан» курорттой булта адлирхуу шанартай, зариманиинь эхүүн, бэшэниинь элдэб эмтэ зүйлнүүдтэй холисолдоhон байдаг, тэрээгүүр нютагай хүн зон зунай hайхан сагта амардаг, сэнгэдэг.
Жэшээлхэдэ, Түнхэнэй Шумаагай аршаан Саяан уулын арада хүн зоной ошохонь бэрхэтэй газарта байдаг тула элиржэ хүсэд шадаагүй юм. Энэ аршаан заахан түхэреэн газарта наян найман эхитэй булагууд, булта ондо ондоо шанартай (гашуун, халуун, бүлеэн, эхүүн, охитой, тунгалаг), зүйл бүриин уhатай, элдэб үбшэн бүхэндэ туhатай гэдэг. Шумааг гээшэ гушан гурбан Мундаргын арын хормойдо, үбэлэй хүйтэндэ хүрэдэггүй, түхэреэн жэлдээ үнгын hайхан сэсэгүүдэй ургажа байдаг, элдэб ан гүрөөл ба зэрлиг ямаад бэлшэжэ, үнгын шубууд донгодон жэргэжэ байдаг ба зүhэн бүриин модоной дунда оршон байдаг. Иимэ олоороо нэгэ газар сугларhан, ная гаран эхитэй аршаанууд Шумаагhаа ондоо тээ бии гэжэ дуулдаагүй юм.
Эндэхи нютагай хүнүүд зуу гаран жэлэй туршада энэ аршаанда ошожо бэеэ заhадаг, эрдэмтэд hонирхон шэнжэлдэг, булаг бүриин эхиндэ түбэдөөр, монголоор, ородоор ямар үбшэндэ туhатайень заажа бэшэhэн байгша.
Холбооһон
Заһаха- Г.Л.Ленхобоев "Буряад нютагайм баялиг" Буряадай номой хэблэл Улаан-Үдэ 1966, х.9.