Олимпиин наадан (Грек: Ολυμπιακοί Αγώνες; Olympiakoi Agones, Франци: Jeux olympiques, Англи: Olympic Games[1]) — зун ба үбэлэй спортуудта зорюулж зохёон байгуулагдадаг олон уласай спортай ехэ наадан юм. Түүхэндэ хоёр түрэлэй олимпиада байга. Эхиниинь Грекын Олимпида хэгдэжэ байһан эртын олимпиин наадам. Хоёрдахинь 1896 ондо Афиныда анха зохёон байгуулагдаһан Оршон үеын олимпиада юм.

Олимпиин табан сахаригай загбарые 1913 ондо гаргажа, дараагай жэлһээнь хэрэглэжэ эхилбэ. Олимпиин нааданай хэрэглээнэй хубида анха 1920 оной Антверпенай олимпиадаһаа хэрэглэбэ.

Олон Уласай Олимпиин Хороо (ОУОХ, International Olympic Committee, IOC) — Пьер де Кубертен гэгэжэ Франциин һурбалжата хүнэй һанаашлагаар байгуулагдаба. Тэрээр дэлхэй даяархи һонирхогшо тамиршадые суглуулжа олон түрэлэй спортоор үрһэлдүүлхэ мүрөөдэлтэй байһан ажа. Тэрэ Хороонь одоо «Олимпиин хүдэлөөн» гү, али нааданые зохёон байгуулхад оролсодог спорт тамирай холбоонуудай эрхэ бариха байгуулалга болобо. Олимпиин хүдэлөөн томрохо тусам Олимпиин наадамай һүр хүсэн ехэдһэн байна. Мүнөө үедэ корпорацинуудай эбээн тэтгэлэг, спортай «династи» үүдхэхэ зорилготой улас түрын дэглэмүүдай доорохи дарамтанда хүгжэһэн Кубертенэй «сэбэр һонирхогшо тамиршанай идеал» — алдагдаһан хэмээн үзэхэньшье бии.

Мүнөө үедэ олимпиадада оролсогһодиинь дэлхэйн бараг бүхы ороные түлөөлдэг хэмжээндэ хүрэбэ. Үүнэй үрэ дүндэ улас түрэй бойкот, допинг, шүүгдэдэ хахуули үгэхэ, алан хядаха ажалалгаа зэрэг олон сүрэг нүлөө гаража байна. Хэдыгээр Олимпиин хүдэлөөниинь Кубертенэй бодожошье үзээгүй асуудалуудтай тулгаржа байгаа хэдышье үүнтэй уялдуулжа хүгжэн өөршэлэгдэж байгаа. Эдэгээрһээ гадана 19-р зуунай һүүлшэ, 20-р зуунай эхиндэ хэрэглэгдэжэ байһан зан үйлэ, бэлэг тэмдэгүүдые олимпиадада оролсуулдаг. Эдэгээрэй ехэнхинь нээлтын ба хаалтын ёһолол, медаль гардуулха ёһололуудта хэрэглэгдэдэг. Мүнөөнэй оршон үеын олимпиадань хэдыгээр ехэд өөршэлэгдэжэ ерэһэншье гэһэн одоошье Citius Altius Fortius — Хурданһаа хурдан, Мүнөөдэрһээ үндэр, Хүсэтэйһээ хүсэтэй гү, али Олимпиин уряа дээрэ түблэржэ байна.

.

Bandar tuan rumah Sukan Olimpik
Sukan Olimpik Musim Panas Sukan Olimpik Musim Sejuk
Tahun Olimpiad ke- Bandar Tuan Rumah Negara Bandar Tuan Rumah Negara
1896 I Athens (1) Yunani (1)
1900 II Paris (1) Perancis (1)
1904 III St. Louis, Missouri(1) (1) Amerika Syarikat (1)
1906 Intercalated Athens Yunani
1908 IV London (1) United Kingdom (1)
1912 V Stockholm (1) Sweden (1)
1916 VI (2) Berlin Empayar Jerman
1920 VII Antwerp (1) Belgium (1)
1924 VIII Paris (2) Perancis (2) I Chamonix (1)  Perancis (1)
1928 IX Amsterdam (1) Belanda (1) II St Moritz (1)  Switzerland (1)
1932 X Los Angeles, California(1) Amerika Syarikat (2) III Lake Placid, New York (1)  Amerika Syarikat (1)
1936 XI Berlin (1) Jerman (1) IV Garmisch-Partenkirchen (1)  Jerman (1)
1940 XII (3) Tokyo→Helsinki Jepun

Finland

V (2) Sapporo→St Moritz→Garmisch-Partenkirchen  Jepun

 Switzerland Jerman

1944 XIII (3) London United Kingdom V (3) Cortina d'Ampezzo  Itali
1948 XIV London (2) United Kingdom (2) V St Moritz (2)  Switzerland (2)
1952 XV Helsinki (1) Finland (1) VI Oslo (1)  Norway (1)
1956 XVI Melbourne (1) +

Stockholm (2)(4)

Australia (1) +

Sweden (2)

VII Cortina d'Ampezzo (1)  Itali (1)
1960 XVII Rome (1) Itali (1) VIII Squaw Valley, California (1)  Amerika Syarikat (2)
1964 XVIII Tokyo (1) Jepun (1) IX Innsbruck (1)  Austria (1)
1968 XIX Mexico City (1) Mexico (1) X Grenoble (1)  Perancis (2)
1972 XX Munich (1) Jerman Barat (2) XI Sapporo (1)  Jepun (1)
1976 XXI Montreal, Quebec (1) Kanada (1) XII Innsbruck (2)  Austria (2)
1980 XXII Moscow (1) Kesatuan Soviet (1) XIII Lake Placid, New York (2)  Amerika Syarikat (3)
1984 XXIII Los Angeles, California (2) Amerika Syarikat (3) XIV Sarajevo (1)  Yugoslavia (1)
1988 XXIV Seoul (1) Korea Selatan (1) XV Calgary, Alberta (1)  Kanada (1)
1992 XXV Barcelona (1) Sepanyol (1) XVI Albertville (1)  Perancis (3)
1994 XVII Lillehammer (1)  Norway (2)
1996 XXVI Atlanta, Georgia (1) Amerika Syarikat (4)
1998 XVIII Nagano (1)  Jepun (2)
2000 XXVII Sydney (1) Australia (2)
2002 XIX Salt Lake City, Utah (1)  Amerika Syarikat (4)
2004 XXVIII Athens (2) Yunani (2)
2006 XX Turin (Torino) (1)  Itali (2)
2008 XXIX Beijing (1) (5) China (1)
2010 XXI Vancouver, British Columbia (1)  Kanada (2)
2012 XXX London (3) United Kingdom (3)
2014 XXII Sochi (1) Rusia (1)
2016 XXXI Rio de Janeiro (1) Brazil (1)
2018 XXIII Pyeongchang (1) Korea Selatan (1)
2021(6) XXXII Tokyo (2) Jepun (2)
2022 XXIV Beijing (2) China (2)

Олимпиадын шэнэ эрэ Заһаха

 
Барон Пьер де Кубертен

эртын олимпиадын үзэл һанаае һэргээжэ, уламжалан хүгжүүлһэн габьяата хүнэй нэгэниинь Франциин нэрэтэ һурган хүмүүжүүлэгшэ, соён гэгээрүүлэгшэ ниигэмэй зүтгэлтэн Пьер де Кубертен юм.

П. Кубертенэй һанаашалгаар 1894 ондо Париста олон уласай тамиршадай ехэ хурал хуралдажа, «Олимпиадын тоглолтын һэргэлтэ» һэдэб хэлэлсэн олимпиин хартын үндэһэн заршамые болбосоруулжа, 6 һарын 23-нда ОУОХ байгуулан оршон үеын анханай олимпиин нааданые 1896 ондо Афины хотодо (Грек) зохёон байгуулхаар шэдэбэрлэбэ.

П. Кубертен өөрын һанаашалай байгуулһан ОУОХ-ые 1896—1925 ондо 29 жэл толгойлоходоо Швейцариин Лозанна хотодо 1915 ондо нүүлгэн түблэрүүлһэн болоод 1937 ондо 74 наһандаа Женева хотодо таалал түгэсхэһэн юм.

Олимпиин хүдэлөөн Заһаха

 
Нэгэдүгээр Олимпиин нааданай плакат

П.Кубертен эртын олимпиин энэрэнгүй үзэл һанаае баяжуулан хүгжүүлжэ «Олимпиин хүдэлөөниинь хүн түрэлхэтэнэй эрхэ сүлөөнэй үзэл һанаа, найрамдалта тэмсээн, бэеын бүхы талын хүгжэлые олгожо арад түмэнэй найрамдал, соёл хамтын ажалалгаанда тусална» гэһэн үзэл бодолые ударидалга болгожо байба.

Олимпиин хүдэлөөнэй уугуул, удха ушар, зорилгонь арадшалал, найрамдал хамтын ажалалгаанай үрэ дүн юм. Олимпиин үзэл һанаае хамгаалан дэлгэрүүлхэнь эсэсэй эсэстэ хүн түрэлхэтэнэй хүгжэл дэбжэлтэ, хүнлиг энэрэнгүй заршам, хүнэй эрхые амидаралда хэрэгжүүлхын түлөө тэмсэл юм.

Олимпиин хүдэлөөниинь олон уласай спортын хамтын ажалалгаанай үзэл һанаае тайбан амгалан нүхэсэлдэ улас түрэ, зохёон байгуулалта, ёһо һуртахуунай бүхы лэ хүсэн шармайлтые, найрамдал хамтын ажалалгаанай ашаг һонирхолдо ниисүүлэн, түүниин уламжалалые хадгалжа үргэжэн хүгжүүлһэнээр мүнөөнэй түбшэндэ хүрэбэ.

Олимпиин хүдэлөөндэ баяжаха, хубиа хэшээхэ, үндэһэрхэхэ, арьһан үнгэ, шажан шүтэлгээр ялгабарилха халдабарм абаагүй, бэеын болон ёһо һуртахуунай үндэр соёлтой залууһан нэгэдэхэ эрхэтэй бэлэй. Олимпиин хүдэлөөнэй үүргые зүбхэн түүндэ оролсогһодой сар хүрээ, спортын үндэр амжалта түдыхэнөөр бус, үзэл һанаа, ёһо һуртахуунай дабуу талаарынь үнэлхэ ёһотой.

Олимпиин спортой янза Заһаха

Олон Уласай Олимпиин Хороо зүбшөөһэн Олимпиин спортой янзууд:

Зунай Олимпиин спорт янзууд Заһаха

Үбэлэй Олимпиин спорт янзууд Заһаха

Зүүлтэ Заһаха

  1. «French and English are the official languages for the Olympic Games.», [1].(..)

Холбооһон Заһаха

[[Категори:]]