Энэдхэгэй шажан: хубилбаринуудай хоорондохи илгаа
Зосоохинь усадхагдаа Зосоохинь нэмэгдээ
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы |
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы |
||
12 мүр:
'''Индуизм''', '''энэдхэгэй шажан''' гү, али '''хиндү шажан''' [[Энэдхэг]]тэ зонхилхо шажан юм<ref name = trad>Hinduism is variously defined as a «religion», «set of religious beliefs and practices», «religious tradition» etc. For a discussion on the topic, see: «Establishing the boundaries» in Gavin Flood (2003), pp. 1-17. [[René Guénon]] in his'' Introduction to the Study of the Hindu Doctrines'' (1921 ed.), Sophia Perennis, ISBN 0-900588-74-8, proposes a definition of the term «religion» and a discussion of its relevance (or lack of) to Hindu doctrines (part II, chapter 4, p. 58).</ref>. Хиндү шажаные шүтэгшэдынь '''Санатана Дарма''' ([[санскрит]] хэлээр «мүнхын хуули» гэһэн үгэ) гэдэг.<ref name = san>The Concise Oxford Dictionary of World Religions. Ed. John Bowker. Oxford University Press, 2000; The modern use of the term can be traced to late 19th century [[Hindu reform movements]] (J. Zavos, ''Defending Hindu Tradition: Sanatana Dharma as a Symbol of Orthodoxy in Colonial India'', Religion (Academic Press), Volume 31, Number 2, April 2001, pp. 109—123; see also R. D. Baird, «[[Swami Bhaktivedant]]a and the Encounter with Religions», ''Modern Indian Responses to Religious Pluralism'', edited by Harold Coward, State University of New York Press, 1987); less literally also rendered «eternal way» (so {{cite book |author=Harvey, Andrew |title=Teachings of the Hindu Mystics |publisher=Shambhala |location=Boulder |year=2001 |pages=xiii |isbn=1-57062-449-6 |nopp=true}}). See also [[René Guénon]], ''Introduction to the Study of the Hindu Doctrines'' (1921 ed.), Sophia Perennis, ISBN 0-900588-74-8, part III, chapter 5 «The Law of Manu», p. 146. On the meaning of the word «Dharma», see also [[René Guénon]], ''Studies in Hinduism'', Sophia Perennis, ISBN 0-900588-69-3, chapter 5, p. 45</ref>
3000 тухай жэлэй үмэнэ үүдэһэн Энэдхэгэй шажан мүнөөдэр дэлхэй даяар тархаһан гурбадагша шажан,
Персүүд [[Инд мүрэн|Инд]] «хиндү» (индус) мүрэнэй эргын оршон һуугшадые энэ нэрлэбэ.
24 мүр:
[[Брахманизм]]да гэгээнтэн ламанарые бурхад болон хүмүүнэй хоорондын зуушалаггшад гэжэ үзэдэг.
Ведын галын бурхан Агни брахманизмын гол бурхан.
== Сэсэн мэргэнэй тухай энэдхэгэй шажанай һургаал ==
34 мүр:
=== Карма болон дхарма ===
Энэдхэгшүүд кармын «үйлын үрын» сансарын хуулида этигэдэг. Зан суртахуунай үйлэдэлнүүдэй үрэ дагабаринууд үхэһэнэйхинь дараа дараагай оршохыдо шэлжэн тухайн хүнэй дараагай түрэлтын хэлбэритэ эерэгээр юм уу һүрэгөөр нүлөө үзүүлдэг. Атманай хубиа бодоһон үйлэдэл бүритэ
=== Энэдхэгэй шажанай гаралга ===
42 мүр:
== Удха зохёол ба бурхад ==
[[Файл:Shiva as the Lord of Dance LACMA edit.jpg|мини|Катараджа (Бүжэгэй хаан) — Шива бурханай нэгэн нэрэ. Энэ галын тойрог дахи сансарын бүжэг
Энэдхэгэй шажанай гол шэнжэнь олон зуунай туршад хүгжэһэн бурхадай абарга томо сүмэтэй, тэрээр өөртөө ведын бурхад, янза бүриин газарай болон түгээмэл бурхадые багтааһан байдаг.
Энэдхэгэй шажанда йога, санкхья, ньяя, вайшешина, пурва миманса болон веданта гэһэн 6 һургуули байдаг. Энэдхэгэй шажанай бурхадай мүн шанарые тайлбарлаха хэд хэдэн арга байдаг. Зарим энэдхэгшүүд бурхадые юртэмсын һанаа болохо Брахманай бэелэл гэжэ үзэдэг. Заримынь [[Шива]] болон [[Кришна]] бэелэл гэдэг. Эдэгээр бүхы һалаалалуудта ниитэлгэ шүтэлгэ оршодог. Орон нютагай уламжалалта түгээмэл бурхад энэдхэгэй шажанда орожо, олон бэшэрэгшэдые олобо. Эдэгээр бурхадай гурбань болохо Вишна — үгөөмэр сэдьхэлтэй хамгаалагша, Шива — һүйтгэгшэ хүсэн, харин Брахма — бүтээгшэ, гурбуулаа ниилээд [[Тримурта|Тримуртын]] гурбалые бүрилдүүлнэ. Хэрэб Брахма мүнөөдэр сөөхэн бэшэрэгшэдтэй боло, Шива эсэргээр олон дүрүүдтэ бэелэлээ олоо, жэшээнь, Катаража (Бүжгын хаан), бар унаһан, нүүрээ хөөдһэн даяанша. Энэдхэгэй олон бурхадые хүдэлгөөнэй хэрэгһэлэй бэлэг тэмдэгэй журамаар амитанаар түлөөлүүлдэг, иимэ ушарһаа Шивые гурбан шүдтэйгээр Нанди зэрлиг үхэр унаһан байдалаар дүрсэлдэг. Юртэмсын хамгаалагша Вишные хүмүүнтэ янза бүриин дүрээр, амитанайшье, хүнэйшье дүрээр харуулдаг. Вишные дагагсад болохо Вишнуидууд Будда болон Кришнань удалгүй өөр дүрэдэ бэелхэ Вишнагай хубилал гэдэгтэ этигэдэг. Нага хэмээхэ могойн дэргэд хэбтэжэ байгаа амгалан Вишнагай дүр маша ехэ тархаба.
=== Шажанай бэшэбэринүүд ===
52 мүр:
=== Дангина бурхад ===
[[Файл:Kali_Statue_01.jpg|мини|Кали дангина бурханай һүйтгэл тариг уурал хилэн үхэлынхэндэ шэглэгдээгүй: тэрээр шулмаста шэглэгдээ. Энэдхэгэй шажанда
[[Шактизм]]ынь [[Бенгали]], [[Ассам]], [[Кашгар]]та үндэр ажа холбогдолоо хадгалһаар байна. Энэ уламжалал бүхыл жэнхэни, ёһотой юмые эмэгтэй хүнэй бүтээн согсолуулагша эхилэл болохо Шактида хамааруулдаг. Шактиие хүндэлэн дээдэлхэнь онгоной бэшэрэл шүтэлгээр дүрсэлэгдэдэг; шактизмай янза бүриин түрэлүүдые [[Лакшми]], [[Дурга]], [[Кали]] зэргэ дангина бурхадые шүтэлгээр үзүүлдэг. Оршон үеын энэдхэгэй шажанда Калинь олон тооной бэшрэгһэдтэй.
=== Ганеша ===
[[Файл:Ganesh statue, Ahmedabad, Gujarat, India.jpg|мини|[[Ганеша]]нь ехэбшэлэн өөрынгөө амитан болохо харахан дээрэ һууһан, сэсэгэй ваар, [[бадма сэсэг|бадма лянхуа]] сэсэгтэйгээр дүрсэлэгдэдэг. Тэрэ бүхыл [[Энэдхэг]] даяар шүтэгдэдэг, гэхыдээ түүниин шүтэлгэ [[Мумбай]]да (Бомбей) онсогой ажа холбогдолтой]]
Заан түрэхтэй бурханиинь, магадшье үгы, энэдхэгэй хамагай түгээмэл бурхадай нэгэн болодог. Домогой ехэд дэлгэрһэн хубилбариһаа үзэхэд Ганешын заанай толгойнь түүниин эсэгэ Шивагай уурал хилэнтэй холбоотой ажа. Шива өөрын эхэнэр Парватиие хаяһанай дараа даяншалалай гоё һайханые эрэн бэдэржэ ябахадаа бурханай хүсээр Ганешые бүтээһэн гэлсэдэг. Хожомынь Шива
== Зүүлтэ ==
| |||