Гэлүгбэ: хубилбаринуудай хоорондохи илгаа
Зосоохинь усадхагдаа Зосоохинь нэмэгдээ
м clean up, replaced: жээ. → нхэй. (7), Энэтхэг → Энэдхэг, Иинхүү → Иимэ, энэхүү → тус (2) using AWB |
|||
8 мүр:
== Түүхэ ==
Түбэд бурханай шажаниинь [[Сажаба]] ёһо, [[Гаржүдба]] ёһо, [[Гаадамба]] ёһо, [[Нинмаба]] ёһо, Ошор хүлэгэтнэй ёһо гэхэ зэргэ хэдэ хэдэн урсагал хэлбэряар дэлгэрһэн юм. Эдгээрһээ Гаадамбын һалбариинь ХI зуунай хоёр хахад [[Түбэд]] орондо үүһэһэн болоод тэрэниие дэлгэрүүлхэ, хэлбэрижүүлхэд Энэдхэгһээ залагдажа ерэһэн лама [[Адиша|Зова Адиша]] [982-1054] зохихо нүлөө
Адиша, бурханай шажанай нэрэ хүндые Түбэдтэ сэргээн босгоход шэглүүлэн хубараг лама нарын сахил санбаар хүртэхэ ёһо болон заабал бэелүүлбэл зохихо шажанай ёһоной хэм
Зонховын намтар түүхэ болон һорболжо эхэ бэшэг, шудалһан эрдэмтэн мэргэдэй һаналые үндэһэн болгон үзэхэдэ тэрэ Түбэдтэхи ниигэм түүхын тодорхой нүхэсэлэй дотор дэлгэржэ байһан бурханай шажанай ёһо номлолые гүнзэгырүүлхэдэ хүсэтэй нүлөө үзүүлһэншье һаа, бурханай шажанай номлолые Түбэд орон тухайн нүхэсэлдэ тохируулан хэрэглэһэниинь тэрэнэй нэрын шүтэлгэтэн олоной дотор алдаршуулхада хүргэбэ. Мүн саашалан шажанай ажаябуулагшанарай бэшэһэн түүхэ шастирта хэтэ үргэмжэлхэ, тэнгэри бурханай хубилгаан дүрэ болгон магтан, сайшааха зэргээр һурталшалһаар эсэсэй эсэстэ үльгэр домогой «гайхамшагта» эди шэдитэн мэтэ боложо уламаар хоёрдогшо бурхан багша гэһэн сүсэгтэнэй дотор үргэмжэлэгдэһэн байгаа.
Бурхны шашинд шинэчлэлт хийж шар малгайтны гү, али Шарын шашныг үндэслэгч нь Төвд лам Зонхав [1357-1419] болно. Тиймээс шарын шашныг Зонхавын шашин ч гэдэг.
20 мүр:
Монгол оронд буддын шашин нийт гурван удаа нэвтэрсний гуравдах тохиолдол нь үлүү их амжилтыг олон дэлгэрчээ.
Өмнө нь хоёр ч удаа нэвтрээд төрийн шашин болж Их хаадын дэмжлэгийг олж байсан ч хаад язгууртны орд өргөөнөөс төдий л хальж чадаагүй байна. ХYI зууны хоёрдугаар хагасаас Монголд бурханы шашны шарын урсгал хүчтэй нэвтрэн дэлгэрлийг
=== Монгол улас ===
26 мүр:
=== Түбэд улас ===
Төвдийн эрх баригчид Хятадаас өөрийн улс орон тусгаар тогтнолоо хамгаалахад Монголоос цэрэг улс төрийн дэмжлэг авах зорилгоор өөрсдийн шашныг дэлгэрүүлж Монголчуудтай холбоо тогтоох сонирхолтой байсан байна. Төвд дэх бурханы шашны улаан ба шарын урсгалын эрх баригчдын аль аль нь монголчуудаас цэрэг зэвсгийн дэмжлэгэ авч төвд дахь ноёрхох байр сууриа бэхжүүлэхийг хүсэмжилж
== Шарын шажанай ехэ хүлгэн сударнууд ==
36 мүр:
Бурханай шажаниинь 2500 гаруй жэлын турша өөрын үзэл һургаалые багтааһан номын эхэ соморлиг үб сан үлдээһэн болоод иинхүү номой эхэ сан хүмрэг анха [[Энэдхэг]] орондо «Гурбан аймаг һабай ном» гэһэн нэрээр алдаршаба.
Гурбан аймаг һабай номой сомирлогой доторһоо хамагай эртын номготголой аймаг һаб гэгшье болоод
Гурбан аймаг һабай номой хамагай һүүлшын гудхаар соморлиг «Илта номой аймаг сан» мүн болоно.
Бурханай шажан [[Түбэд]] орондо дэлгэршэ эхилхэ саг мүшһөө эхилэн Түбэдэй шажанай олон урсгалынхан Бурханай шажанай номлол һургаалые өөр өөрынхөөрөө олон түмэн инзаар хэсэгшэлэн оршуулжа байһан болоод тэрэнь саашадаа бурханай шажанай номлолой үндэһэ һанаа, агуулга, үгэ үзэгые ойлгомжо согсо, нэгэдмэл хэбээр үлдээхэдэ бэрхэшээлтэй болгожоо. Шухам энэ үедэ [[Түбэд хэлэн]]ээ оршуулһан бурханай шажанай зохёолуудые схемшлэн ангилха оролдологые хэжэ эхилһэн байна. Түбэд хэлэндэ оршуулһан бурханай шажанай бүхэ ном зохёолые түбэдэй эрдэмтэн [[Будом Ринчендүбэ]] (1290—1364) тэргүүн ХIY зуунай үедэ эмхэтгэн суглуулжа [[Ганжуур]], [[Данжуур]] гэжэ хоёр эхэ соморлиг болгоһон байдаг.
|