Сагаан һара: хубилбаринуудай хоорондохи илгаа

Зосоохинь усадхагдаа Зосоохинь нэмэгдээ
Frhdkazan (зүбшэн хэлсэлгэ | Хубита)
→‎Зүүлтэ: {{Featured article}}
Elvonudinium (зүбшэн хэлсэлгэ | Хубита)
м clean up using AWB
64 мүр:
Хэндэшье мэдээжэ [[Доржо Банзаров]]ай бэшэһэн «Белый месяц. Празднование нового года у монголов» гэһэн хүдэлмэри дээрэ үндэһэлэн харахада, монгол арад ород арадта ороходоо оройдоол гансахан һайндэр тэмдэглэдэг — тэрэнь Сагаан һара, ондоогоор хэлэбэл — Шэнэ жэл гээд бэшэнэ, теэд мүнөө сагта зунай наадан «[[Сур харбаан]]» онсо һууряа баһал эзэлээд байдаг ха юм даа.
 
Энэ хүдэлмэри соо Шэнэ жэлэй һайндэрые 9 һарын 22-23-най үдэрнүүдэй хугасаа соо, үдэр һүниин тэнсээд байһан үедэ болодог сагаан эдеэнэй һайндэр гэжэ нэрлэдэг байгаа. Юундэ энэ һайндэр Цагаан сар гү, али Сагаалган гэжэ нэрлээбнэрлэб гэхэдэ, энэ үедэ зунай баян бэлшээридэ мал таргалжа, сагаан эдеэн элбэг баян байдаг. Намарай сагта [[һүн|һү]] [[тоһон]]ой, [[сагаан эдеэн]]эй элбэг дэлбэг боложо, энэ һайндэрэй эрхим хүндын нэгэн болгодог дээрэһээнь Сагаан һара, Сагаалган гэжэ нэрлэжэ болоо гэһэн баримта оруулна. Энэ үдэрнүүдтэ хүн зон нэгэ наһа нэмэжэ, адуу малаа тоолодог байгаа. Малдаа баһашье нэгэ наһа нэмэжэ, тугал — буруун, хурьган — түлгэ, унаган — дааган болоно. Энэ еһо заншал мүнөөшье болотор бии юм. Цагаан Сар гү, али Сагаалган [[монголшууд]]ай нүүдэл байдалтай нягта холбоотой байһан гээшэ.
 
1216 ондо, гал хулгана жэлдэ, дүрбэдэхи рабжуунда Сагаалганай үедэ Чингис хаан иимэ захиралтагаргаһан юм: «Үбгэрһэн хүгшэрһэн зондо гүрэнэй һанһаа 1000 алтан пан (хитадай мүнгөөр) 10000 алдан бүд (1 алда 1м 50 см бүд болоно). 60 наһатай зон бүхы бэлэгүүдэй 1 % -дэ хүртэхэ, 70 дабаһан зон 2 % -дэ, 80 жэлэй дабаһан зон 5 % -дэ хүртэжэ, үшөө ондоо бэлэгүүдээр шагнагдаха баатай. 110 наһатайшуул „Ехэ Үлтэс“ гэһэн үндэр нэрэдэ хүртэхэ…».Энэ захиралта 200 жэл соо заатагүй гүйсэдхэгдэдэг байгаа. [[Монгол Улас|Халха Монголдо]] 1911 ондо [[Богдо гэгээн]]эй захиралтаар үндэр наһатайшуулые хүндэлжэ бэлэгүүдые баридаг болоһон. Мүнөөшье үедэ энэ һайн ёһо буряад зомнай сахидаг. XIII-дугаар зуун жэлдэ [[Португали]]ин аяншан [[Марко Поло]] [[Хубилай хаан]]ай ордондо ерэжэ монгол зоной Сагаан сар найлахыень ехэ һонирхожо бэшэһэн юм. Хаанай элдэб түшэмэлнүүд болон элдэб баяд ноёдойнь Сагаан һарада хаандаа яажа, бэлэг үгэдэг, энэ найраа үнгэргэдэг тухайнь бэшэнэ. Энэ аянша баһал миин үгытэй зоной Сагаан һараяа хүлеэжэ ядан байдагые тэмдэглэнэ. Бэлэдхэлээ нэгэ һара урид эхилдэг байгаа: һайндэртэ үмдэхэ гутал, хубсаһаа оёхо, морёо һорихо, таргалуулха, тогоонойнгоо архи нэрэхэ, эдеэ холоо бэлдэхэ гэхэ мэтэ Монголнууд һайндэрэй үедэ эрэшүүлдээ утаатай гааһаяа барюулха, эхэнэр зондо [[пулаад]], айлшан бүхэндэ хадаг барюулха баатай байгаа. Энэ үедэ хадаг хэрэглэлгэ хадаг болоно. Тэрэ үедэшье, мүнөөшье сагта хадаг гээшэ үндэр хүндэлэлэй ба эб найрамдалай тэмдэг юм.
129 мүр:
{{зүүлтэ}}
 
[[Категори:Монгол]]
{{Featured article}}
 
[[Категори:Монгол]]
"https://bxr.wikipedia.org/wiki/Сагаан_һара" хуудаһанһаа абтаһан