Месопотами: хубилбаринуудай хоорондохи илгаа

Зосоохинь усадхагдаа Зосоохинь нэмэгдээ
Elvonudinium (зүбшэн хэлсэлгэ | Хубита)
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы
Elvonudinium (зүбшэн хэлсэлгэ | Хубита)
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы
4 мүр:
 
== Түүхэ ==
[[File:IshtarMusée gatede PergamonPergame Museum(Berlin) (6349358381).JPGjpg|thumb|left|[[Берлин]]эй Пергамон-музейдэхи Вавилоной [[Иштарай хаалга|Иштарай хаалгын]] модель]]
МЭҮ 3200-500 он хүрэтэрхи үенүүдтэ энэ нютагтахи [[Шумер]], [[Лагаш]], [[Ур]], [[Аккад]], [[Урук]], [[Ашшур]], [[Вавилон]] зэргэ хото уласуудаар дамжан эртын соёл эргэншэл оршон тогтоножо байһан байна. Месопотамиин хото уласуудһаа эгээн түрүүшынхиеэ хүсэрхэгжэн гаража ерэһэн хаанта улас хадаа Эртын Шумер МЭҮ 3500-3200 болоно. Шумерэй хаанта улас Месопотамиин доодо хэһэгтэ байрлаһан болоод газар таряалан эрхэлжэ ерэһэн түрүүн нютаг гэдэгые эрдэмтэд тогтооһон байна. Шумерэй оршон тогножо байһан түүхые эд үлгын эхэ һорболжонуудаар тогтооһон болон МЭҮ 2320 ондо Аккадай хаанта уласта эзэлэгдэн мүхэһэн түүхэтэй. Шумерэй хаанта улас [[хүн түрэлхитэн|хүн түрэлтэнэй]] түүхэдэ олон эд үлгын юумэнүүд болон оюунай олон үнэтэ зүйлнүүдые үлэгдэһэн. Тухайлбал, Египет, Аккад, Шумерэй дайнай үедэ тэдэ хүлгэн (''колесница'') торин тэргэтэ армиие анхан үүсхэһэн. Мүн он тоололой һарын литэ Шумерэй хаанта уласай үедэ бии болоһон түүхэтэй. Энэнь сааша Баруун, Зүүн зүгөөр дахинда дэлгэрһэн гэжэ шудалаашад тобшолно. Шумерэй хаанта уласай үедэ мүн бэшэг үзэгэй эгээн эртын хэлбэри дүрсэ үзэг болон үетэ бэшэг бии болобо.
 
[[File:Ishtar gate Pergamon Museum.JPG|thumb|left|[[Берлин]]эй Пергамон-музейдэхи Вавилоной [[Иштарай хаалга]]]]
Шумерэй эргэншэлэй һүүлдэ хүсэрхэгжэн гаража ерэһэн һүүлдын улас бол Вавилон улас. Аккадай улас Шумерые мүхэһэнэй һүүлдэ Месопотамида ноёрхолоо бүрин тогтоожо шадаагүй. Тэдэнтэй Ашшур, Ур, Лагаш зэргэ олон хото-уласууд хоорондоо үрдилдэжэ байгаа. Эдэһээ Вавилон улас тодорон гаража ерэһэн. Вавилон уласай түүхые Хуушан Вавилон (МЭҮ 2000—1600), Шэнэ Вавилон (МЭҮ VII зуун) гэжэ хоёр үедэ хубаадаг. Хуушан Вавилон улас түрэ засаглалай хамагай түрүүшын хэлбэриие бии болгоһон. Хүн түрэлхитэнэй хамагай түрүүшын бэшэгдэмэл хуулиие [[Хаммурапи]] хаан (МЭҮ 1792—1750) бии болгоһон. 282 зүйл бүхы энэ бэшэгдэмэл хуулида түрэ засаг, ниигэм хүнэй харилсаае бүгэдые зохисуулхые оролдоһон байна. Энэ хуули эртын пиктографи болон дүрсэ бэшэгээр хадагалагдан үлэгдэһэн. Вавилоной энэ үеын түүхые Шумерэй түүхэтэй адли эд үлгын ээх һорболжоор шудалдаг. МЭҮ 1600 оной үеһөө нүүдэлшэ Халдей аймагууд Месопотамида добтолон ерэжэ Вавилоной хаанта улас унагааба. Халдей аймагууд Ашшур хотые түшэглэжэ өөрынгөө хаанта уласые байгуулба. Халдейшууд Месопотамиин нилээд түйбээһэн болон энэ хэһэг хугасаае «Месопотамиин хара үе» гэдэг. Энэнь нүүдэлшэдэй түүхэ зүй тогтол юм. Энэ зүй тогтол ёһоор хэһэг хугасаанай дараа Месопотами урид хожом байгаагүйгөөр үндэр хүгжэһэн. Ассириин хаанта улас [[II Саргон]] хаанай үедэ эгээн хүсэрхэг болоһон. Ашшур хото уран барилгын түб болоһон. Удха соёл шэнжэлхэ ухаан үндэр хүгжэһэн улас байгаа.
 
"https://bxr.wikipedia.org/wiki/Месопотами" хуудаһанһаа абтаһан