Номгон далай: хубилбаринуудай хоорондохи илгаа

Зосоохинь усадхагдаа Зосоохинь нэмэгдээ
Elvonudinium (зүбшэн хэлсэлгэ | Хубита)
м clean up using AWB
Elvonudinium (зүбшэн хэлсэлгэ | Хубита)
м clean up using AWB
12 мүр:
'''Номгон далай''' — талмайгаараа ба гүнзэгыгөөрөө [[Дэлхэй]]н эгээн ехэ далай. Гурбан бусад ехэ далайнуудтай (Энэдхэг, Атлантик, Хүйтэн далай гурбантай) хамтаа уһаяа ниилүүлдэг. Номгон далай 5 континентнуудай (Африкаһаа бэшэ) эрьенүүды өөрэнгөө уһаар зайладаг. Евразиин Австраалиин хоёрой зүүн эрьенүүды норгодог, Хоёр Америкэнүүдэй (Хойто ба Урда) баруундаһаань норгодог. Антарктикын мүльһэтэй эрьеын хойто талаһаань угаадаг.
 
Номгон далай [[Дэлхэй]]н хамагай томо [[далай]] юм. Уг далайн нэрые [[Португал]]иин [[далайда ябагша]], шудлааша [[Фердинанд Магеллан]] үгэһэн байна. Номгон далайнь хойто талаараа [[Арктик далай]], урда талаараа [[Антарктида]], баруун талаараа [[Ази]], [[Австрали]], зүүн талаараа [[Америкэ]] [[газар түби]]гээр хүрээлэгдэнэ. 169.2 сая хабтагай дүрбэлжэн км буюугү, али Дэлхэйн уһан гадаргуугай 46%, ниитэ гадаргуугай 32%-иие эзэлнэ<ref name=ebc>"[http://concise.britannica.com/ebc/article-9374340/Pacific-Ocean Pacific Ocean]". ''[[Encyclopædia Britannica|Britannica Concise]].'' 2006. Chicago: Encyclopædia Britannica, Inc.</ref>. Экваторые дахаад ''Хойто Номгон далай'', ''Урда Номгон далай'' гэжэ хубаагдана. [[Мариан хонхор]] хамагай гүн сэгэнь болоод 10,911 метр болоно<ref>{{cite web|url=http://web-japan.org/atlas/technology/tec03.html|title=Japan Atlas: Japan Marine Science and Technology Center|accessdate=2007-07-04}}</ref>.
 
== Хадамал ==
[[Файл:Iss007e10807.jpg|250px|thumb|left|Номгон далай дээрэ нара жаргажа буй байдал ([[Олон уласай сансарын станци]]һаа абаһан зураг)]]
 
Номгон далайнь Дэлхэйн ниитэ гадаргуугай 1/3-иие буюугү, али 179.7 сая кв.км талбай эзэлнэ. Энэнь Дэлхэйн бүхы хуурай газарһаа элүү гарадаг байна. Хойноһоо урагша 15,500 км, баруунһаа зүүн тиишэ 19,800 км үргэн болоно. Хамагай гүн сэгэнь Мариана хонхор, 10,911 м гүн. Далайн дундажа гүн 4,280 метр байдаг байна<ref name=ebc />.
 
Номгон далайда ниитэдээ 25,000 аралтай. Энэнь Дэлхэйн бусад бүхы далайн аралуудһаа тооной хубида элүү гарана. Уг аралуудай ехэнхинь экваторһоо урда зүгтэ байрлана.
 
Номгон далайн хэмжээ [[тектоник хабтан|хабтагай хүдэлгөөнһөө]] хамааран жэлдэ 2-3 сантиметрээр буюугү, али ойролсоогоор 0.5 квадрат километраар багадажа байгаа ба Атлантын далайн хэмжээ эсэргээр нэмэгдэжэ байгаа болоно.
 
Номгон далайн баруун эргын зүб бэшэ хэлбэриһээ үүдэн олон тооной [[тэнгис]]үүд байрлаха үүндэ: [[Сулавесиин тэнгис]], [[Шүрэн тэнгис]], [[Дурнада Хитадай тэнгис]], [[Филиппиниин тэнгис]], [[Япон тэнгис]], [[Урда Хитадай тэнгис]], Сулу тэнгис, [[Тасманай тэнгис]], [[Шара тэнгис]] зэрэгзэргэ багтана. Номгон далайнь Малаккын хоолойгоор [[Энэдхэгэй далай]]тай, [[Магеллан хоолой]]гоор [[Атлантик далай]]тай, [[Берингай хоолой]]гоор [[Арктик далай]]тай холбогдоно.
 
Номгон далайе 180-р голдчын дагуу Баруун ба Зүүн Номгон далай гэжэ хубаана. Баруун Номгон далайнь [[Дэлхэй|Дэлхэйн бүмбэрсэгэй]] зүүн хэһэгтэ буюугү, али Ази тибиин оршом, харин Зүүн Номгон далайнь Америкэ тибиин оршом, Дэлхэйн бүмбэрсэгэй баруун хахадта байрлана.
 
== Уһанай шэнжэ шанар ==
"https://bxr.wikipedia.org/wiki/Номгон_далай" хуудаһанһаа абтаһан