Октавиан Август: хубилбаринуудай хоорондохи илгаа

Зосоохинь усадхагдаа Зосоохинь нэмэгдээ
Elvonudinium (зүбшэн хэлсэлгэ | Хубита)
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы
Elvonudinium (зүбшэн хэлсэлгэ | Хубита)
м clean up using AWB
1 мүр:
{{Хаан
|name = Август Цезарь
|title =РомынРимэй Бүгдэзэнтэ Найрамдахгүрэнэй Улсын диктаторхаан
|image =[[Файл:Statue-Augustus.jpg|200px]]
|caption =Октавиан Августай сээжэ баримал
25 мүр:
|}}
 
'''Октавиан Август''' ({{lang-la|Octaүianus Augustus}}, түрэһэн нэрэ — '''Гай Октавий Фурин''', {{lang-la|Gaius Octaүius Thurinus}}; МЭҮ 63 оной 9 һарын 23, [[Рома]] — 14 оной 8 һарын 19, [[Нола]]) — [[РомынРимэй эзэнтэ гүрэн|РомынРимэй эзэнтэ гүрэнэй]] байгуулагша анханай эзэн хаан.
 
Баян удамтай гэр бүлэдэ түрэһэн Август 18 наһатай байхадаа өөрын абгай аха [[Юлий Цезарь]]та үргэгдэн, тэрэнэй залгамжалагшаар нэрэлэгдэхэ болоо. Цезариин алалгын дараа (МЭҮ 44 он) эрхэ мэдэлэй түлөө тэмсэлдэ оролсожо, хэд хэдэн тулалдаанай дараа өөрын үрдилдэгшэ [[Лепиди]]тэй, [[Марк Антони]]тай хамтаар хоёрдохи [[триумвират]]ые байгуулаа. МЭҮ 32 ондо Лепидиие, МЭҮ 31 ондо [[Актиумай тулалдаан]]да Марк Антониие ([[Клеопатра]]тай хамтарһан) илажа, түрын эрхые гансаараа бариха болоһон байна. Август [[принсепс]] сула хүрэтэн [[РомынРимэй эзэнтэ гүрэн]] гэжэ нэрэлэгдэхэ болобо. Эхиндээ бүгэдэ найрамдаха засаглалые дэмжэжэ, улас ороноо [[консул]] шэнги ударидажа байһаншье һаа, МЭҮ 27 ондо Август сула хүрэтэжэ, дүрбэн жэлэй дараа хэмжээгүй эрхэтэй эзэн хаан болобо. Тэрэнэй засаглалай үедэ (МЭҮ 31 – МЭ 14 он) РомынхидайРимэйхидай амидаралай хэб маяг өөршэлэгдэжэ, [[Грек]] - РомынРимэй юртэмсэ хүгжэн сэсэглэжэ байба. Август эзэнтэ гүрэнэй алсалагдаһан можонуудые хамгаалха, зам табиха болон бусад олон ниитын ажал эхилүүлэн, [[Pax Romana|Пакс Романын]] үндэһые табижа, уралиг соёлые гиигүүлэн дэмжэжэ байба. Тэрэ РомынРимэй ёһон һуртахуунай һургаалнуудые заһабарилха алхамуудые хэжэ, өөрынгөө охин [[Юли]]ие садар самуун ябадалтай гэн [[сүлэлгэ]]дэ ябуулжа байба. Тэрэниие наһа бараха үедэ эзэнтэ гүрэниинь [[Ибери|Ибериһээ]] [[Каппадоки]] хүрэтэр, [[Галли|Галлиһаа]] [[Эртын Египет|Египет]] хүрэтэр үргэн уудам болоһон байба. Тэрэниие наһа бараһанай дараа бурханшалан шүтэхэ болоо.
 
== Намтар ==
Октавиан Август бол [[РомынРимэй эзэнтэ гүрэн]]иие үндэһэлэгшэ юм. МЭҮ нэгэдүгээр зуунай үедэ РомынРимэй уласые һүйрүүлжэ байһан олон жэлэй һунжарһан дайниие зогсоожо РомынРимэй эзэнтэ гүрэниие байгуулжа дараашын хоёр зуунай турша энхэ амгалан байха нүхэсэлые бүридүүлһэн габьяатай бэлэй. Гай Октавиус (юрэнь Октавиан нэрээрээ ниитэдэ алдартай ба "Август" хэргэмые 35 наһатайдаа хүртөө) МЭҮ 63 ондо түрэһэн болоод РомынРимэй улас түрын гарамгай зүдхэлтэнүүдэй нэгэ болохо Юлий Цезариин үргэмэл ажа хүбүүн байһан юм. Хуули ёһоной хүүгэдгүй Юлий Цезарь залуу Октавианиие ашада дэмжэжэ улас түрын талаар үдэжэ үндыхэдэнь туһалба. Тэрэниие 18 наһатай байхада Юлий Цезарь алагдаһаниинь РомынРимэй [[улас түрэ]], [[сэрэг]]эй зүдхэлтэнүүдэй дунда бөөн тэмсэл үрнэхэ шалтагаан болоо һэн. Анхандаа Октавиан тэмсэл зүршэлгые огто тоохогүй байһаншье һаа, Юлий Цезариин үргэмэл хүбүүн гэһэн нэрээр хэд хэдэн нүлөө бүхы хүнүүдэй дэмжэлгыень абажа шадаба.
 
Гэбэш Юлий Цезариин хамтаран зүдхэгшын нэгэ болохо [[Марк Антоний]] сэрэгэй диилэнхи хэһэгэй дэмжэлгые абажа удатар байлдаан хэбэ. Тэрэ дайнай уршагаар РомынРимэй хоёр хубаагдажа дурна хэһэгыень Марк Антоний, баруун хэһэгыень Октавиан захирдаг боложо хэһэг хугасаанд түрэ эблэрбэ. Энэ хоорондо Марк Антоний гоё басаган Клеопатрагай хормойһоо зүүгдэжэ хамаг сагаа "хооһон" үрэжэ байхада Октавиан байра һууряа улам бэхэжүүлжэ амжаба. Хоёр гол улас түрын зүдхэлтэнэй хоорондын шиидбэрлэхэ тулалдаан манай эрын үмэнэхи 31 ондо Акциин хошуунай оршом боложо тэнгисэй ами үрсэһэн тулалдаанда Октавиан илалта байгуулжа Антоний, Клеопатра хоёр [[амяа хорлолто|амяа хорлобо]].
 
Эрхэ мэдэлдэ хүрэхын түлөө хархисаар тэмсэжэ байһан Август илалта байгуулһанай дараа энхэ амгаланг туушатай хамгаалагша болон хубирба. МЭҮ 27 ондо сенаторнуудые тайбшаруулхын тулада бүгэдэ найрамдаха уласые һэргээжэ бүхы албан тушаалһаа татгалзажа байгаагаа мэдэгдэбэ. Гэбэш ромын сэрэгэй диилэнхи хэһэг байралжа байгаа [[Испани]], [[Бага Ази]], [[Сири]]ин амбан захирагша хэбээр үлдэжэ байгаа болохоор бодито эрхэ мэдэл тэрэнэй гарта хэбээр байгаа. Сенат тэрэндэ Август хэргэм олгоһоншье хаанай бүрин эрхэ олгоһонгүй.
40 мүр:
== Аша холбогдол ==
[[File:Roman-Empire-Augustus.png|thumb|250px|Октавиан Августын эзэнтэ гүрэн:{{Legend|#6F6|''можонууд''}}{{Legend|#9F9|харьяата уласууд}}{{Legend|#CFC|Ехэ Германи}}]]
Август абьяаслиг, һайхан сэдьхэлтэй дарангылагшын шэлдэг үльгэр жэшээ болон дэлхэйн түүхэдэ мүнхэрһэн юм. РомынРимэй эргэнэй дайнай үеһээ таһаралтагүй үргэлжэлһээр байһан зэбсэг барин хоорондоо дайтаха ябадалые зогсоожо бүрин эблэрүүлжэ шадаһан түрын зүдхэлтэн бэлэй.
Август бараг дүшын жэлэй турш аРомынаРимэй эзэнт гүрэниие захиржа ниитэ Европодо нүлөө үзүүлжэ шадаһан юм. Армяа бэешэлэн ударидажа [[Испани]], [[Швейцари]], [[Бага Ази]], [[Балканын хахад арал]]ай ехэнхи хэһэгые бүрин эзэмдэжэ Уласайхигаа хойто хилые [[Рейн мүрэн|Рейн]]-[[Дунай мүрэн|Дунай]] мүрэнөөр тогтооһониинь хэдэн зуун жэлэй турша хэбээр хадгалагдажа байһан юм.
 
Октавиан Август шадабарилиг түрын зүтгэлтэн байһанай хубида эргэнэй албые зохёон байгуулхада гол үүргэ гүйсэдхэжэ [[татабари]]ин албанай бүридэл, [[санхүү]]гэй тогтолсоое болбосоронгы болгожо армяа шэнэшэлжэ сэрэгжүүлһэн уһан флот байгуулһан юм. Августын захиргаанай үедэ замай сеть бии боложо барилга байгууламжа олоноор бодоһон. Тэрэнэй һанаашалгаар хиид олоноор баригдажа [[эртын рома|эртын ромын]] ёһо заншалые һэргээжэ гэр бүлэ болохо, хүүгэд хүмүүжүүлхэ хуулинууд баталигдан гараба. МЭҮ 30 онһоо арад түмэнэй амидаралай түбшэн дээшэлһэнээр Август сэдьхэл тайбан амидаржа ажаллажа байба.
 
Тэрэниие хаан байха үеэ РомынРимэй уран зохёол, уралигай алтан үе гэжэ зүй ёһоор нэрэлдэг Алдарта зохёолшо [[Рим Виргилий]], [[Гораций]], [[Тит Ливий]] зэргэ шэлдэг бүтээлнүүдээ тэрэнэй дэмжэлгэтэйгээр туурбижа байба.
 
[[Категори:РомынРимэй эзэн хаад]]
 
{{1000 үгүүлэл}}
"https://bxr.wikipedia.org/wiki/Октавиан_Август" хуудаһанһаа абтаһан