Улаан-Үдэ: хубилбаринуудай хоорондохи илгаа
Зосоохинь усадхагдаа Зосоохинь нэмэгдээ
м →Театрнууд: clean up, replaced: рууд → рнууд using AWB |
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы |
||
45 мүр:
|тэмдэглэл =
}}
'''Улаан Yдэ''' ({{mongolUnicode|ᠤᠯᠠᠭᠠᠨ ᠦᠳᠡ|h}}; {{lang-ru|
[[1934]] он болотор ''Дээдэ Үдэ'' ({{lang-ru|Верхнеу́динск}}) гэдэг нэрэтэй байһан. [[1666]] ондо [[Үдэ гол]]ой [[Байгал]]да шууд ородог [[Сэлэнгэ мүрэн]]тэй ниилэһэн (Батарейн хапсагай дээрэ) газарта бии болоһон түүхэтэй. Одоо тус хотодо 400 мянга гаран зон амидардаг (2012).
62 мүр:
== Түүхэ ==
Улаан Үдэ хото [[1666]] ондо хасагуудаар байгуулагдаһан юм. Тэрэ түрүүн Дээдэ Үдэ гэжэ нэрэтэй байһан. ХVII-дохи зуун жэлдэ бэхилэлтын үүргэ дүүргэжэ байһан сагайнь ямар нэгэн хамгаалтын түхеэрэлгэнүүд мүнөөнэй Улаан-Үдэдэ харагдахагүй. Юуб гэхэдэ бэхилэлтын түхеэрэлгэнүүд модоор бүтээгдэһэн байжа, хэрэгээ болиходоо, ХVIII-дахи зуун жэлэй һүүл багаар үгы хэгдэһэн. Тиибэшье анхан бэхилэлтэ хүреэнэй бии болоһон газарые – Батарейн добые – 1991 ондо онсолон тэмдэглэһэн байна. Хотын түүхэтэ 325 ойн жэлэй баяраар үнэн алдартын хоёр хэрээһэнүүд зоогдон, шулуун хабтагай табигдажа, үндэһэ табигша хасагуудай дурасхаалда зорюулагдаа.
Улаан Үдэ хото [[1666]] ондо хасагуудаар байгуулагдаһан юм. Тэрэ түрүүн Дээдэ Үдэ гэжэ нэрэтэй байһан. [[1934]] ондо Улаан Үдэ гэжэ нэрэлэгдээ. Энэ үедэ ехэ барилга эхилһэн байна. 1934 ондо Вагон Заһалгын завод, нэгэдэхи ТЭЦ, 1935 ондо Заудинскын гурил-талханай комбинат, шэлэй завод, 1936 ондо мяханай комбинат баригдаһан юм. Һүүлдэнь онгосо бүтээлгын завод, «Электромашина», «Теплоприбор», прибор хэдэг завод, нарин сэмбын комбинат хүдэлжэ эхилээ.▼
ХVIII-ХIХ-дахи зуун жэлнүүдэй дотор хото хамгаалалгын үүргэтэй хахасажа, албан захиралай болон худалдаа наймаанай түб гэгдэн тодороо. Хотын гол байшангуудай тоодо гайхамшаг түхэлтэ гурбан үнэн алдартанай барилганууд ороно: Одигитриин собор сүмэ (Дээдэ-Үдын түрүүшын шулуун байшан), Нангин Троицын (Гурбанай) ба Нангин Вознесениин (Үндэрлэлгын) сүмэнүүд. Мүн уран барилгын омогорхолой зүйлдэ Гостинэ хашаа болон тэрэниие тойроһон Гостинэ хашаадахи талмай – Дээдэ-Үдын гол талмай байһан - орохоороо ороно.
Эрхэтэн дайнай үедэ Улаан Үдэ хото [[Буряад-Монгол Улас]]ай, [[Алас Дурнын Бүгэдэ Найрамдаха Улас]]ай ниислэл хотын үүргые гүйсэдхэбэ.
▲
== Шэнжэлхэ эрдэм ухаан ==
Мүр 70 ⟶ 76 :
== Соёл ==
=== Театрнууд ===
Улаан Үдэ ниислэл хотодо [[Г. Ц. Цыдынжаповай нэрэмжэтэ буряад гүрэнэй академическа Дуури болон Баледэй театр|Дуури болон Баледэй]], Х. Н. Намсараевай нэрэмжэтэ буряад драмын (1932), Н. А. Бестужевэй нэрэмжэтэ ород драмын, залуушуулай, Нелли Дугаржабонай нэрэмжэтэ пластическа драмын театрнууд, дуу хатарай «Байгал» ансамбль, филармони (1938) болон олон музейнүүд амжалтатай ажаллана. Улаан Үдэдэ олон кинотеатрнууд харагшадые урин байдаг, тэдэниие нэрлэбэл: «Еврозона», «People’s Cinema», «Capital Cinema», «RGB Cinema (Пионер)» гэхэ мэтэ. Һүүлэй жэлнүүдтэ кинотеатрнууд гоё, мүнөө үеын түхэлтэй болонхой. «Октябрь», «Прогресс», «Дружба», «Эрдэм», «Фабрика кино», «Сагаан Морин», «Савва», «Планета 3000», «Восток» гэhэн кинотеатрнууд олон жэл соо хүдэлөөд мүнөө хаагдаhан байна.
| |||