Мадрид: хубилбаринуудай хоорондохи илгаа

Зосоохинь усадхагдаа Зосоохинь нэмэгдээ
Elvonudinium (зүбшэн хэлсэлгэ | Хубита)
м →‎Дундада зуун: clean up, replaced: һурбалжа → һорболжо using AWB
Elvonudinium (зүбшэн хэлсэлгэ | Хубита)
м clean up using AWB
37 мүр:
 
== Юрэнхы мэдээлэл ==
Тус хотонь [[Испани]] уласай засаг захиргаанай түб буюугү, али [[ниислэл хото]] болоод [[Ибериин хахад арал]]ай [[эдэй засаг]]ай гол түбүүдэй нэгэ юм. Түүншэлэн Мадрид можо улас, түүниие бүридүүлхэ сорын ганса можо болохо Мадрид можын түб болоно.
 
[[Европын холбоо]]ной гишүүн уласуудай ниислэлнүүд дунда хүн зоноороо [[Лондон]], [[Берлин]] хоёр дараа орохо томо хото юм.
44 мүр:
=== Дундада зуун ===
[[Файл:Palacio Real de Madrid - 21.jpg|thumb|Мадрид дахи хаанай ордон]]
Мадрид хотын нэрэ түүхын һорболжо бэшэгтэ анха [[9-р зуун]]да бэшэгдэһэн байдаг болоод [[Кордовын халифта улас]]ай хаан I Мухаммед одоогой хаанай ордон байрлажа бай газарта бишыхан шэлтэгэн бариха тушаал гаргажа байгаа. Уг шэлтэгэнтэй хамта сайза баригдаһан байна. Тэрэнэй хажуугаар урдаха [[Мансанарес гол]]ые [[араб хэлэн|араб хэлээр]] "Ал Мажурид" ({{lang-ar|المجريط}}, "уһанай эхэ" хэмээхэгэһэн удха) гэдэг байһанһаа хотын нэрэ үүсэбэ.
 
[[1085]] ондо [[Кастили]]ин ван [[VI Альфонсо (Кастилиин ван)|VI Альфонсо]] [[Толедо]] руу ябаха замдаа сайзые эзэлжэ, [[мечеть|мечетиие]] [[христосой шажан]]ай церковёор һолижо баряа. [[1329]] ондо [[IV Фернандо (Кастилиин ван)|IV Фернандо]] зүблэхэ үүргэтэй парламент Юрэнхы Кортууд тус хотодо байгуулһан байна. Мадридһаа иудей, исламай мүргэлтэнүүдые 15-р зуунай һүүл үедэ хөөн зайлуулһан ажа.
50 мүр:
=== Ренессанс үе ===
[[Файл:Puerta de Alcalá (Madrid) 01.jpg|thumb|Алкала хаалга. Худалдаашад Ням гарагай заха дээрэ бараагаа борлуулахаар Мадридта орожо ерэдэг байба.]]
Толедодо ниислэлтэй [[Кастилиин хаанта улас]], [[Сарагоса]]да түблэрхэ [[Арагоной хаанта улас]] нэгэдһэнэй дараа 16-р зуунда [[Арюун Ромын эзэнтэ гүрэн]]эй хаан [[V Карл (Арюун Ромын эзэнтэ гүрэнэй хаан)|I Карлос]]ой ударидалгаар Испаниин хаанта улас бии болоо. [[1561]] ондо [[II Фелипе (Испаниин хаан))|II Фелипе]] өөрын ордоныеордониие Мадридта шэлжүүлһэн юм. 1601-1606 онуудта [[III Фелипе (Испанийн хаан)|III Фелипе]] [[Вальядолид]]то ниислэллэжэ байһаныебайһаниие эс тоособол Испаниин [[Испаниин алтан үе|алтан үе]]һээ эхилэн Мадридынь шэнэ түбиһээ шудхаха баялгын үрээр хүгжэн сэсэглэбэ.
 
=== Оршон үе ===
[[Файл:Felipe III - Casa de la Panadería - Plaza Mayor de Madrid - 01.jpg|thumb|Майорын талмай]]
18-р зуунда [[V Фелипе (Испаниин хаан)|V Фелипе]] Европын ниислэл болгохын тулада Мадрид дахи хаанай ордоныеордониие шэнэшэлэншэнжэлэн барюулһаншье тус хото оршон үеын хото болон хүгжэжэ эхилһэниинь [[III Карлос (Испаниин хаан)|III Карлосын]] үе юм.
 
1808 ондо Наполеоной [[сэрэг]]үүд Мадридые эзэлжэ, хотын эргэд эсэргүүсэһэншье бодолго дарагдаба. 1814 ондо Мадрид бусажа Испаниин мэдэлдэ ороһоншье 19-р зуун бүхэлдээ либерал ба консерватив үзэлтэнүүдэй тэмсэлэй талбари байгаа.
 
=== 20-р зуун ===
[[Испаниин эргэнэй дайн]]ай үе буюугү, али 1936-1939 ондо Мадрид хотын гудамжанаа тулаан боложо байгаа. Хотые Арадай Фронтын засагай газар мэдэлдээ байлгажа байһан болобошье 1936 оной 11 һарада хотын баруун талаһаа [[Франциско Франко|Франкогой]] армиин дабшалта эхилжэ, 3 жэл бүһэлэлтэдэ байһанай эсэстэ буужа үгэбэ. Тус тулалдаанай үеээр Мадридта [[хүн түрэлхитэн]]эй түүхэдэ анха удаа жирэй эргэдые агаарһаа бүмбэгдэһэн гэдэг.
 
Франкогой дэглэмэй үедэ Мадрид хотын урда хэһэг ажа үйлэдбэрижэжэ, хүдөөнһөө эргэд ехээр шэлжэн һуурижаһан байна. Франкое наһа бараһанай дараа [[I Хуан Карлос (Испаниин хаан)|I Хуан Карлос]] хаан шэрээндэ һуужа, арадшалаһан улас болохо замдаа ороһоноор Мадрид хото Ибериин хахад арал улас түрэ, эдэй засагай түб болохо байра һууряа бэхэжүүлбэ.
 
=== 21-р зуун ===
[[2004]] оной [[3 һарын 11]]-нда Мадрид хотын 3 үртөөндэ галта тэрэг дэлбэрһэн алан хидалга гаража, 200 үлүү хүнэй ами үрэгдэһэниинь 3 хоногой дараа болоһон бүхы ниитын һунгуулида томоохонтомохон нүлөө үзүүлһэн юм.
 
Тус хото [[Лондоной олимпиада (2012 он)|2012]], [[Рио-де-Жанейрогой олимпиада|2016 оной олимпиин наадамые]] зохёон ябуулхаар нэрээ дэбшүүлһэншье илагдаба.
"https://bxr.wikipedia.org/wiki/Мадрид" хуудаһанһаа абтаһан