Номгон далай: хубилбаринуудай хоорондохи илгаа

| max-depth = 10 994 м ([[Мариана хонхор]])<ref>[http://www.oceanographers.ru/index.php?option=com_content&task=view&id=1760&Itemid=133 Oceanographers.ru. Обнаружены "мосты" через Марианскую впадину. Экспедиция также провела точные измерения "Бездны Челленджера", самой глубокой точки в океане. Полученная глубина составила 10 994 +/- 40 метров.] </ref>

'''Номгон далай''' — талмайгаараа ба гүнзэгыгөөрөө [[Дэлхэй]]н эгээн ехэ далай. Гурбан бусад ехэ далайнуудтай (Энэдхэг, Атлантик, Хүйтэн далай гурбантай) хамтаа уһаяа ниилүүлдэг. Номгон далай 5 континентнуудай (Африкаһаа бэшэ) эрьенүүды өөрэнгөө уһаар зайладаг. ЕвраазиинЕвразиин Австраалиин хоёрой зүүн эрьенүүды норгодог, Хоёр Американууды (Хойто ба Урда) баруунтэһээнь норгодог. Антарктикын мүльһэтэй эрьеын хойто талаһаань угаадаг.

Номгон далай [[Дэлхэй]]н хамагай томо [[далай]] юм. Уг далайн нэрые [[Португал]]иин [[далайда ябагша]], шудлааша [[Фердинанд Магеллан]] үгэһэн байна. Номгон далайнь хойто талаараа [[Арктик далай]], урда талаараа [[Антарктида]], баруун талаараа [[Ази]], [[Австрали]], зүүн талаараа [[Америка]] [[газар түби]]гээр хүрээлэгдэнэ. 169.2 сая хабтагай дүрбэлжэн км буюу Дэлхэйн уһан гадаргуугай 46%, ниитэ гадаргуугай 32%-иие эзэлнэ<ref name=ebc>"[http://concise.britannica.com/ebc/article-9374340/Pacific-Ocean Pacific Ocean]". ''[[Encyclopædia Britannica|Britannica Concise]].'' 2006. Chicago: Encyclopædia Britannica, Inc.</ref>. Экваторийн дагуу ''Хойто Номгон далай'', ''Урда Номгон далай'' гэжэ хубаагдана. [[Мариан хонхор]] хамагай гүн сэгэнь бүгөөдболоод 10,911 метр болоно<ref>{{cite web|url=http://web-japan.org/atlas/technology/tec03.html|title=Japan Atlas: Japan Marine Science and Technology Center|accessdate=2007-07-04}}</ref>.

[[Файл:Iss007e10807.jpg|250px|thumb|left|Номгон далай дээрэ нара жаргажа буй байдал ([[Олон уласай сансарын станци|Олон уласай сансарын станциһаа]]һаа абаһан зураг)]]

Номгон далайда ниитэдээ 25,000 аралтай. Энэнь Дэлхэйн бусад бүхы далайн аралуудһаа тооной хубида элүү гарана. Уг аралуудай ехэнхинь экваторһоо урда зүгтэ байрлана.

Номгон далайн хэмжээ [[тектоник хабтан|хабтагай хүдэлгөөнһөө]] хамааран жэлдэ 2-3 сантиметрээр буюу ойролсоогоор 0.5 квадрат километраар багадажа байгаа ба Атлантын далайн хэмжээ эсэргээр нэмэгдэжэ байгаа болоно.

Номгон далайн баруун эргын зүб бэшэ хэлбэриһээ үүдэн олон тооной [[тэнгис]]үүд байрлаха үүндэ: [[Сулавесиин тэнгис]], [[Шүрэн тэнгис]], [[Дурнада Хитадай тэнгис]], [[Филиппиниин тэнгис]], [[Япон тэнгис]], [[Урда Хитадай тэнгис]], Сулу тэнгис, [[Тасманай тэнгис]], [[Шара тэнгис]] зэрэг багтана. Номгон далайнь Малаккын хоолойгоор [[Энэдхэгэй далай]]тай, [[Магеллан хоолой]]гоор [[Атлантик далай]]тай, [[Берингай хоолой]]гоор [[Арктик далай]]тай холбогдоно.

[[Уһан]]ай [[хэмэ]]нь үргэргэй дагуу өөршэлэгдэхэ бүгөөдболоод экватор оршомдо 25-30&nbsp;°C, [[Хойто мүльһэн далай|Хойто мүльһэн]], болон [[Урда далай]] оршомдо зарим хэһэгтээ хүлдүү байна. [[Дабһажалта]]нь мүн [[үргэрэг|үргэрэгэй]]эй дагуу өөршэлэгдэнэ. Экватор оршомой уһаниинь дунда үргэрэгэй уһые бодобол бага дабһажалтатай байна. Ушариинь экватор оршомдо ехэ хэмжээнэй [[хур тунадаһа]] унадаг байна. Туйла оршомдо дабһажалта мүн бага байдагиинь ууршалта бага ябагдадагтай холбоотой. Номгон далайн уһаниинь [[Атлантик далай]]һаа элүү дулаан байна.

Бүмбэрсэгэй хойто хахадта Номгон далайн урдагал сагай зүүнэй дагуу, урда хахадта сагай зүүнэй эсэрэг байна.