Wikipedia

Амазон мүрэн: хубилбаринуудай хоорондохи илгаа

Интерактивная навигация по истории
← Урид хэгдэһэн заһабариУдаадахи заһабари →
Зосоохинь усадхагдаа Зосоохинь нэмэгдээ
ВизуальныйВики-текст
Elvonudinium (зүбшэн хэлсэлгэ | Хубита)
15 315 заһабаринуудай
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы
Elvonudinium (зүбшэн хэлсэлгэ | Хубита)
15 315 заһабаринуудай
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы
32 мүр:
Амазон мүрэнэй адагта байдаг [[Маражо арал]] боло манай дэлхэй дээрэхи хамагай томо гол дээрэхи арал юм. Энэ мүрэнэй талмайнь 48 мянган хабатагай дүрбэлжэн км гү, али [[Швейцари]] болон [[Нидерланд]]ын нютагуудһаа томо ба арал тэрэ аяараа [[Болгар]]иин газар нютагай хэмжээнһээ элүү хэмжээтэй байдаг.
 
Укаяли болон Мараньон голнууд ниилһэнэй дараажаһаа Амазон нэрэтэй болодог. Энэ хоёр шудхалан хоёул [[Анда|Андуудай нюруунюрганһаа]]нһаа эхэ абан урдаһаар понго хэмээхи хадархаг хабасалые туулан тэгшэ талада хүрэдэг. Тэрэ нарыхан хабсалай ёроолоор нарыхан жэмэ гарахашье зайгүй болоод зарим газартаа хорёодо метр үргэлжэлхэ оргилһон. хөөһэрһэн догшон ширүүн урдагал лэ байдаг. Илангаяа Мараньон ехэ догшин зантай. Тэрээр уулаһаа бууха замдаа 27 понго хабасал дундуур үнгэрдэг. Тэдыгээрһээ хамагай һүүлшын гү, али хамагай догшон ширүүн хабсалые Понго де Мансериче гү, али «Тотинуудай хаалга» гэдэг ажа. Хамагай һүүлшын хабсалые үнгэрөөд Амазоной уудам талада гаража хүлэг онгосо ябаха боломжотой болодог ажа.
 
Амазоной нам дооро газар гү, али Амазонинь манай дэлхэй дээрэ хамагай агуу уудам газаруудай нэгэ юм. Энэ боло намаг, шэрэнгэ ойн эзэнтэ улас болоод гол мүрэнүүдиинь сорын ганса зам харилсаа болодог. Иимэ уһан замууд хэтэрхэй хангалтатай байдаг. Ушариинь Амазон мүрэн бүтэн 8 мянган километрай турша хүлэг онгосо ябаха боломжотой болохоор тэрэ бэлэй. Уһанай түбшин хорёод метрээр нэмэгдэдэг үерын үедэ эрэг оршомой намхан газарууд 80-100 км хүрэтэр уһанда абтадаг. Харин жэрэй үедээ Амазон мүрэн ехэ олон аралууд бүхы һалаанууд болон һалбарладаг ушар тиимэшье абарга томо мүрэн гэжэ харагдадаггүй. Мүрэн дээрэ хүбэгшэ аралууд байдаг ба тэдыгээриинь урһагалай дагуу алгуурхан хүбэжэ ябадаг. Эдэгээр хүбэгшэ аралуудиинь хоорондоо ороосолдон барисалдаһан [[ургамал]]уудай үндэһэ мүшэрүүд, моддоос тогтохо ба уламаар шэнээр ургамал ургажа арал маягтай болоһон байдаг.
40 мүр:
== Түүхэ ==
[[Файл:Indios munduruku.jpg|мини|Амазон мүрэнэй индеецүүд]]
[[АндуудАнда|Андын]]ай нюруунһаанюрганһаа эхилээд далай хүрэтэр Амазон мүрэнөөр анха аялһан хүн боло [[1842]] ондо иин аялһан [[Испани]]ин [[Франсиско Орельян]] бэлэй. Тэрэнэй багынхан [[8 һара|8 һарын]] дотор бараг 6000 км зам туулба. Ямаршье [[газарай зураг]]гүй, тэндэхын [[гол мүрэн]]эй талаар онсын мэдлэггүйн дээрэ нютагай омгынханай хэлэн яриаг мэдэдэггүй испанишууд эхэ газарые бараг хүндэлэн туулһан энэ аялал ямаршуухан хэсүү байһаные одоо түсөөлэхэд бэрхэ. Хоол хүнэһэнэй нөөсэ багатай, өөрһэдэй хэһэн багахан хэбрэг онгосоор аялха ябасадаа тэдэ матрууд, анаконда гэхэ [[могой]]нууд, пираньянууд, голын абарга загаһанууд гээд Амазоной «гайхамшагуудтай» ушаржа ёһотой арьһан махаараа мэдэржэ ябаба.
 
Аяллынхаа ябасад дайнжа түрэмгэй индеецүүдтай тулалдаха удаа нэгэ бэшэ тохёолдожо байһан гэдэг. Тромбетас гэхэ голын адаг оршомдо ехэ ширүүн тулаан болоһон түүхэтэй. Испанишуудые бүхынһээ элүү гайхашаруулһан зүйл гэбэл дайшадай эхинэй эгэнээндэ нум сумаар зэбсэглэһэн үндэр нюруутайнюргатай, хахад нүсгэн эмэгтэйшүүд тулалдажа байһан ябадал ажа. Тэдынэй омогой бусад дайшадһаа элүү аймшаггүй эрэ зоригтой тулалдажа байба. Тэдыгээр эрэлхэг эмэгтэйшүүд Амазоной эртын домогто үгүүлдэг илагдал гэдэгые мэдэдэггүй эмэгтэй дайшадай ябадалые һанагдуулжа байба. Тиимэ болоод Орельян уг мүрэные Амазон мүрэн хэмээн нэрэлһэн байна.
 
Тэрэ сагһаа хойшо шудалгаа шэнжэлгын олон олон ангинууд энэ агуу ехэ мүрэндэ ошожо байһаные дурадбал [[Франци]]ин Кондамин, [[Герман]]ай [[Хумбольдт]], [[Англи]]ин Бейтс болон [[Ород]]ой аялагша Лангсдорф нара болоод XVIII зуунай эсэс, XIX зуунай эхээр Амазоной шугуйда нэбтэржэ шадаад голнуудай хатан хаанай болон тэрэнэй хабын шэглиг ойн амида юртэмсые [[шэнжэлхэ ухаан]]да нээжэ үгэһэн байна.
"https://bxr.wikipedia.org/wiki/Амазон_мүрэн" хуудаһанһаа абтаһан