Оросой холбоото улас: хубилбаринуудай хоорондохи илгаа

|буряад_нэрэ = '''Ородой Холбооной Улас'''<br />[[Файл:Оху мб.png]]<br />'''Россин Федераци'''

|уугуул_нэрэ = Российская Федерация

|һүлдын_зураг = Coat of Arms of the Russian Federation.svg

|тугай_зураг = Flag of Russia.svg

|түрын_уряа =

|түрын_дуулал = «[[Ородой Холбооной Уласай түрын дуулал]]»<br /><center>[[FileФайл:Russian Anthem chorus.ogg]]</center>

|засаглалай_хэлбэри = [[Холбооной улас]]

|газарай_зураг = Russian Federation (orthographic projection) - — Crimea disputed.svg

|албан_ёһоной_хэлэн = [[Ород хэлэн]]

|үндэһэ_язгуур = 79.,8 % - — [[Ородууд]]<br />&nbsp;&nbsp;  3.,8 % - — [[Татарнууд]]<br />&nbsp;&nbsp;  2.,0 % - — [[Украйн үндэһэтэн|украинашууд]]<br />&nbsp;&nbsp;  1.,2 % - — [[Башкирнууд]]<br />&nbsp;&nbsp;  1.,1 % - — [[Чувашууд]]<br />12.1 % - — бусад арад түмэн ([[Ородой Холбооной Улас#Яһатанууд|бүриин жагсаалтань →]])

|үндэһэ_язгуур_он =2002

|тогтносон_үйл_явдал1 = 25.12.1991

|ниислэл_хото = [[FileФайл:Coat of Arms of Moscow.svg|14px]] [[Москва]]

|тэргүүнэй_класс1 = [[Юрэнхылэгшэ]]

|тэргүүнэй_класс2 = [[Юрэнхы сайд]]

|тэргүүнэй_нэрэ1 = [[Владимир Путин]] ([[Нэгэдэһэн Росси|ЕдРо]])

|тэргүүнэй_нэрэ2 = [[Дмитрий Медведев]] ([[Нэгэдэһэн Росси|ЕдРо]])

|хуули_тогтоогшо =[[Холбооной Хурал]]

|дээдэ_танхим = «[[Холбооны Зүблэл]]» (ХЗ)

|доодо_танхим =«"[[Гүрэнэй Дума]]»" (ГД)

|газар_нютаг_км2 = 17,075,400

|нутгийн_талбайгаарх_эрэмбэ_дэс =1

|уһанай_процент = 13 %<ref name=gen>{{cite web |title=The Russian federation: general characteristics |url=http://www.gks.ru/scripts/free/1c.exe?XXXX09F.2.1/010000R |work=Federal State Statistics Service |accessdate=5 April 2008|archiveurl=http://web.archive.org/web/20031021014415/http://www.gks.ru/scripts/free/1c.exe?XXXX09F.2.1/010000R|archivedate=21 October 2003}}</ref>

|хүн_амай_тоосоо = 143,056,383<ref>http://web.archive.org/web/20101213134234/http://www.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat/rosstatsite/main/population/demography/</ref>

|хүн_амын_тоогоор_эрэмбэ_дэс =8

|хүн_амын_тооллого =142,905,208<ref name="2010Census">{{ru-pop-ref|2010Census}}</ref>

|хүн_ам_тоолсон_он =2010

|хүн_амын_тооллого_эрэмбэ_тоологдсоноор =

|хүн_амын_нягтрал_нэгж_км2 =

|хүн_амын нягтрал_эрэмбэ_дэс =217

|ДНБ_ХАЧ =$13.264 [[тэрбүм]]<ref name=imf2>{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2012/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=83&pr.y=19&sy=2009&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=948&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= |title=Mongolia|publisher=International Monetary Fund|accessdate=2012-04-19}}</ref>

|ДНБ_ХАЧ =[[Америк доллар|$]]2.383&nbsp; [[ехэ наяд]]<ref name=imf2>{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2012/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=75&pr.y=10&sy=2009&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=922&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=|title=Russia|publisher=International Monetary Fund|accessdate=20 April 2012}}</ref>

|ДНБ_ХАЧ_он =2011

|ДНБ_ХАЧ_эрэмбэ =6

|ДНБ_ХАЧ_Нэг_хүнд =$16,736<ref name=imf2/>

|ДНБ_ХАЧ_Нэг_хүнд_эрэмбэ =

|ДНБ_нэрлэсэн =$1.884&nbsp; [[ехэ наяд]]<ref name=imf2/>

|ДНБ_нэрлэсэн_он =2011

|ДНБ_нэрлэһэн_эрэмбэ =9

|ДНБ_нэрлэсэн_нэг_хүнд =$13,235<ref name=imf2/>

|ДНБ_нэрлэсэн_нэг_хүнд_эрэмбэ =

|ХТББИ =42.3<ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2172.html |title=Distribution of family income – Gini index |work=The World Factbook |publisher=CIA |accessdate=13 January 2011}}</ref>

|Илтгэлцүүр_он =2008

|Илтгэлцүүр_ангилал =<span style="color:#e0584e;">ехэ</span>

|Илтгэлцүүр_эрэмбэ =83

|ХХИ ={{increase}} 0.755<ref name="HDI">{{cite web|url=http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2011_EN_Table1.pdf|title=2011 Human development Report|publisher=[[United Nations Development Programme]]|pages=148–151|accessdate=5 November 2011}}</ref>

|ХХИ_он =2011

|ХХИ_ангилал =<span style="color:#090;">һайн</span>

|ХХИ_эрэмбэ =65

|мүнгэн_тэмдэгтэ = [[Рубль]] (бурядаар баһа түхэриг)

|мүнгэн_тэмдэгтэ_код = RUB, [[Файл:Rouble official sign.svg|10px]]

|интернет_домэйн = [[.ru]], [[.su]]

|телефоной_код = +7

|сагай_бүһэ = +3 … +10

|зүүлтэ =

'''Ородой Холбооной Улас''' ({{lang-ru|Росси́йская Федера́ция}})  — Евразиин хойто хэһэгээр үргэлжэлхэ улас юм. Хахад-Юрэнхылэгшын засаглалтай бүгэдэ найрамдаха улас холбооной 83 харъяата ангиһаа бүрилдэнэ.

Ород Холбооной Уласай түүхэ - — Зүүн Славянуудаар анха эхилбэ. [[Славян]]ууд МЭҮ 3-8-р зуунай дундуур [[Европо]]до тодоржл эхилһэн байна. 9-р зуунда зүүн Славяншуудай анханай улас болохо [[Киевэй Русь]] байгуулагдаба. Энэ уласынь [[Викинг]]үүд болон тэдэгээрэй үрэ удамуудаар ударидуулжа байһан бүгөөдболоод 988 ондо [[Византиин эзэнтэ гүрэн|Византиин эзэнтэ гүрэнһөө]] [[Христосой шажан|христианствын]] [[православи]]ин сектын сургаал үблүүлэн абаһан. Энэ ябадалынь дараагай мянган жэлэй турша Ородой соёл уралигые тодорхойлһон Византиин болон Славян соёл уралигай нэгэдхэлые эхилүүлээ. Уламаар Киевэй Русинь задаржа газар нютагынь Ородой маша олон бишыхан хэмжээнэй феодалай уласуудта хубаагдаһан. Киевэй Русиин залгамжалагша улаа\суудаас хамагай хүсэрхэгынь [[Москва]] байһан бүгөөдболоод энэнь Ородой нэгэдэл, [[Алтан Ордон]]ой эсэргүү тусгаарлаха хүдэлөөндэ голлохо байра һууриие эзэлжэ байба. Москва - — аажамаар оршомойхоо Ород уласуудые нэгэдхэһэн бүгөөдболоод Киевэй Русиин [[соёл уралиг]], [[улас түрэ|улас түрын]] үбые захирха болоо. 18-р зуун гэхэд энэ уласынь байлдан дагуулалта, ниилүүлэлтэ, шудалгаа зэрэгээр хүрээгээ тэлэжэ, [[Польшо]]һоо [[Номгон далай]] хүрэтэр үргэлжэлһэн [[Ородой эзэнтэ гүрэн]] болоһон байба.

Россинь Ородой эзэнтэ гүрэнэй сагһаа дэлхэйн хүсэн, нүлөө ехэтэй орон болоһон бүгөөдболоод хожомынь дэлхэйн анханай, хамагай томо [[социализм|социалис]] орон, "«суперхүсэн"» болохо [[СССР]]-эй хамагай томо, хамагай шухала хэһэг болоо. Энэнь уралиг, шэнжэлхэ ухаанай бүхыл һалбарида амжалта үзүүлһэн. 1991 ондо СССР задарһанаар Россин Федераци (РФ) байгуулагдаһан бүгөөдболоод энэнь СССР-эй залгамжалагша хэмээн тоосогдодог.

Зүблэлтэ Холбоо - — 15 Бүгэдэ Найрамдаха Улас болон хэд хэдэн автономито улас, хизгаарнуудһаа тогтоһон холбооной улас байһан. Энэ холбооной уласынь дэлхэйн хуурай газарай зургаанай нэгые хамарһан 255 сая хүн зонтой ехэ булимтархы хамаг бүгэдые гүрэнэй хинан зонхилдог болошоһо гүрэн байгаа. Зүблэлтэ Холбоо үзэл шурталай хубида дэлхэйн [[хүйтэн дайн|социалис лагериин]] тэргүүлэгшэ, сэрэг улас түрын [[Варшавын хэрээ]]нэй оронуудай мүлжэгшэ байһан юм.

Хотонууд хүн ама - — «Ородой статистик ежегодник» 1897—2002 жэлууд — 2011 он<ref>[http://www.gks.ru/free_doc/doc_2011/year/year2011.rar «Российский статистический ежегодник», 2011 г. Раздел 4. Население. Таблица 4.4 Города с численностью населения 100 тысяч и более человек]</ref>, 2010 жэл - — «Всероссийская перепись населения 2010 жэл, т.1»<ref>[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Vol1/pub-01-05.xlsx Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских населенных пунктов, сельских населенных пунктов – — районных центров и сельских населенных пунктов с населением 3 тысячи человек и более.]</ref>, 2012 жэл - — «Федеральная служба государственной статистики»<ref name="Численность населения 2012">[http://web.archive.org/web/20120822081417/http://www.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat/rosstatsite/main/publishing/catalog/statisticJournals/bf57f1004c3624cc8eddbff2b3b811ca Федеральная служба государственной статистики. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2012 года]</ref>

[[FileФайл:Percentage of Russians by region.svg|left|320px|thumb|Ород уласын нутаг бүрт Орос үндэстний эзлэж буй хувийг илтгэсэн газрын зураг (Улаарах тусмаа Ород хүн олон)]]

Ородой Холбооной Уласай амьдарч буй олон [[ястан]] [[үндэстэн|үндэстнийг]] [[Ород]]ын [[ард түмэн]] гэнэ. Өөрийн гэх уластай [[Украйн]] мэтийг хасч тооцоход ч гэсэн 160 гаруй ястны үндсэн орон, гол нутаг нь Ород юм. 2010 оны хүн аманын тооллогын дүнгээр 144 сая хүнтэйгээс 80.,9 % али 111,016,896 нь [[Ород үндэстэн]] (ородоор ''русские'') гэдэг нь мэдэгдсэн. Уласынь цөөнх ард түмэн болох 19.,1%-аас сая давсан тоотой нь гэвэл:

* 3.,9 % - — [[Татар үндэстэн]] (5,310,000)

* 1.,41 % - — [[Украйн үндэстэн]] (1,930,000)

* 1.,16 % - — [[Башкир ястан]] (1,580,000)

* 1.,05 % - — [[Чуваш ястан]] (1,440,000)

* 1.,04 % - — [[Чечень ястан]] (1,430,000)

* 0.,86 % - — [[Армен үндэстэн]] (1,180,000) байж таарч байгаа юм.<ref name="perepis-2010.ru">http://www.perepis-2010.ru/results_of_the_census/result-december-2011.ppt</ref><ref name="rg.ru">http://www.rg.ru/2011/12/16/perepis.html</ref>

* [[Энэтхэг-Европо хэлэнэй язгуур|Энэтхэг-Европо]] 118,687,275 (84.81 %;<br />үүнээс 82.,75 % нь [[Слав]])

** [[Ородууд|Ород]] 111,016,896 (80.90 %)

** [[Украйн үндэстэн|Украйн]] 1,930,000 (1.41 %)

** [[Армен үндэстэн|Армен]] 1,180,000 (0.86 %)

** [[Беларусь үндэстэн|Беларусь]] 521,443 (0.38 %)

** [[Герман үндэстэн|Герман]] 394,138 (0.29 %)

** [[Осет ястан|Осет]] 528,515 (0.39 %)

** [[Цыган ястан|Цыган]] 204,958 (0.15 %)

** [[Тажик үндэстэн|Тажик]] 200,303 (0.15 %)

** [[Молдав үндэстэн|Молдав]] 156,400 (0.12 %)

** [[Грек үндэстэн|Грек]] 85,640 (0.06 %)

** [[Польш үндэстэн|Польш]] 47.125 (0.04 %)

** [[Литва үндэстэн|Литва]] 31,377 (0.03 %)

** [[Болгар үндэстэн|Болгар]] 24,038 (0.02 %)

** [[Латви үндэстэн|Латви]] 18,979 (0.01 %)

* [[Түрэг угсаатан|Түрэг]] 11,998,830 (бүгд 8.,78 %)

** [[Татар үндэстэн|Татар]] 5,310,649 (3.9 %)

** [[Башкир ястан|Башкир]] 1,584,554 (1.16 %)

** [[Чуваш ястан|Чуваш]] 1,435,872 (1.05 %)

** [[Хасаг үндэстэн|Хасаг]] 647,732 (0.47 %)

** [[Азербайжан үндэстэн|Азербайжан]] 603,070 (0.44 %)

** [[Кумык ястан|Кумык]] 503,060 (0.37 %)

** [[Саха ястан|Саха]] 478,085 (0.35 %)

** [[Узбек үндэстэн|Узбек]] 289,862 (0.21 %)

** [[Тува ястан|Тува]] 263,934 (0.19 %)

** [[Карачай ястан|Карачай]] 218,403 (0.16 %)

** [[Балкар ястан|Балкар]] 112,924 (0.08 %)

** [[Турк үндэстэн|Турк]] 105,058 (0.08 %)

** [[Ногай ястан|Ногай]] 103,660 (0.08 %)

** [[Хиргис үндэстэн|Хиргис]] 103,422 (0.08 %)

** [[Алтай ястан|Алтай]] 74,238 (0.05 %)

** [[Хакас ястан|Хакас]] 72,959 (0.05 %)

** [[Түркмен үндэстэн|Түркмен]] 36,885 (0.03 %)

** [[Гагауз ястан|Гагауз]] 13,690 (0.01 %)

** [[Шор ястан|Шор]] 12,888 (0.01 %)

** [[Долган ястан|Долган]] 7,885 (0.01 %)

* [[Кавказын ард түмний хэлнүүд|Кавказ]] 5,152,275 (бүгд 3.,77 %)

** [[Чечень ястан|Чечень]] 1,431,360 (1.04 %)

** [[Авар ястан|Авар]] 912,090 (0.66 %)

** [[Дарган ястан|Дарган]] 589,396 (0.43 %)

** [[Кабард ястан|Кабард]] 516,826 (0.38 %)

** [[Лезги ястан|Лезги]] 473,722 (0.35 %)

** [[Ингуш ястан|Ингуш]] 443,833 (0.32 %)

** [[Лак ястан|Лак]] 178,630 (0.13 %)

** [[Гүрж үндэстэн|Гүрж]] 157,803 (0.11 %)

** [[Табасаран ястан|Табасаран]] 146,360 (0.11 %)

** [[Адыгэ ястан|Адыгэ]] 124,835 (0.09 %)

** [[Черкесс ястан|Черкесс]] 73,184 (0.05 %)

** Абаза 43,341 (0.03 %)

** Рутул 35,240 (0.03 %)

** Агул 34,160 (0.02 %)

** [[Абхаз ястан|Абхаз]] 11,249 (0.01 %)

** Цахур 12,769 (0.01 %)

* [[Урал хэлний язгуур|Урал]] 2,317,001 (1.68 %)

** [[Фин-Угор хэлний бүлэг|Фин-Угор]] 2,266,020 (1.65 %)

*** [[Мордва ястан|Мордва]] 744,237 (0.54 %)

*** [[Удмурт ястан|Удмурт]] 552,299 (0.40 %)

*** [[Мари ястан|Мари]] 547,605 (0.40 %)

*** [[Коми ястан|Коми]] 228,235 (0.17 %)

*** [[Коми ястан|Пермийн Коми]] 94,456 (0.07 %)

*** [[Карель ястан|Карель]] 60,815 (0.04 %)

*** [[Ханты ястан|Ханты]] 30,943 (0.02 %)

*** [[Фин үндэстэн|Фин]] 20,267 (0.02 %)

*** [[Эстон үндэстэн|Эстон]] 17,875 (0.02 %)

*** [[Манси ястан|Манси]] 12,269 (0.01 %)

*** [[Вепс ястан|Вепс]] 5,936 (0.00 %)

*** [[Саам ястан|Саам]] 1,771 (0.00 %)

*** Ижор 266 (0.00 %)

** [[Самоед хэлний бүлэг|Самоед]] 50,981 (0.03 %)

*** [[Ненец ястан|Ненец]] 44,640 (0.03 %)

*** [[Селкуп ястан|Селкуп]] 3,649 (0.00 %)

*** Нганасан 862 (0.00 %)

*** Энец 227 (0.00 %)

*** Камасин 2 (0.00 %)

*** [[Юкагир ястан|Юкагир]] 1,603 (0.00 %)

* [[Монгол угсаатан|Монгол]] 647,761 (0.47 %)

** [[Буриад ястан|Буриад]] 461,389 (0.34 %)

** [[Халимаг ястан|Халимаг]] 183,372 (0.13 %)

* [[Вьетнам үндэстэн|Вьетнам]] 13,954 (0.01 %)

* [[Семит хэлэнэй бүлэг|Семит]] 167,885 (0.12 %)

** [[Еврей үндэстэн|Еврей]] 156,801 (0.11 %)

** Ассир 11,084 (0.01 %)

* [[Солонгос үндэстэн|Солонгос]] 153,156 (0.11 %)

* [[Манж-Тунгус хэлэнэй бүлэг|Манж-Тунгус]] 77,599 (0.05 %)

** [[Эвэнх ястан|Эвэнх]] 38,396 (0.02 %)

** [[Эвэн ястан|Эвэн]] 21,830 (0.02 %)

** [[Нанай ястан|Нанай]] 12,003 (0.01 %)

** [[Ульч ястан|Ульч]] 2,765 (0.00 %)

** Удэгей 1,496 (0.00 %)

** Ороч 596 (0.00 %)

** Негидаль 513 (0.00 %)

* [[Чукотк-Камчатк хэлний бүлэг|Чукотка-Камчаткын]] 28,056 (0.02 %)

** [[Чукча эскимосууд|Чукча эскимосууд]] 15,908 (0.02 %)

** Коряк 7,953 (0.01 %)

** Ителмени 3,193 (0.00 %)

** Чуван 1,002 (0.00 %)

** Керек 4 (0.00 %)

* [[Нивх ястан|Нивх]] 4,652 (0.00 %)

* [[Эскимос-Алеут хэлний бүлэг|Эскимос-Алеут]] 2,220 (0.00 %)

** [[Юпик эскимосууд]] 1,738 (0.00 %)

** [[Алеутууд|алеутууд]] 482 (0.00 %)

* Кет 1,219 (0.00 %)

* Айну 109 (0.00 %)

* 21 [[Бүгд Найрамдах улас (ОХУ)|бүгд найрамдах улас]]: Өөртөө засах эрхтэй цөөнх үндэстэн, ард түмний өлгий нутаг. Тус бүрдээ үндсэн хууль, ерөнхийлөгч, парламенттай. Ород хэлэнэй хамтаар төрөлх хэл нь албан ёсны хэл болно, гэвч ОХУ даяар болон олон улсын харилцаанд зөвхөн Ород хэлэн хэрэглэнэ.

[[FileФайл:Russian-regions.png|thumb|centre|600px|ОХУ-ын холбооны харъяат ангиуд]]

== Зургийн цомог ==