Буряадууд: хубилбаринуудай хоорондохи илгаа

[[File:Buryat-Mongol ASSR in 1925.jpg|right|thumb|250px]]

Мүнөөнэй буряадууд Алтан хаанай уласай ара захада монгол хэлэтэй обогтонһоо бии болоо ([[ⅩⅥ-дугаар зуун жэл]]эй һүүл — [[ⅩⅦ-дугаар зуун жэл]]эй эхин). [[ⅩⅦ-дугаар зуун жэл]]эй дундада Буряад орон Ород уласта оробо. [[ⅩⅨ-дүгээр зуун жэл]]эй һүүл болотор буряад-монгол (монгол-буряад) зон тогтоо. Тэрэнэй зайда кэрэмүчин ([[эхирэд|икирэс]]), [[булгад]], [[хори-түмэд]], [[халха-монгол|халха]], [[ойрод-монгол]], [[түрэг]], [[түнгүүс]], [[саамояд]], [[хути]] ([[хид]]), [[арьяа]] уг гарбалтай арад зон оробо.

Хаанай үедэ Буряад газар нютаг Эрхүү гүбеэр, Байгал шанад можодо зайда ородог. 1917-дохи оной Ниигэм журамта хубисхал хойно хоёр [[Буряад-Монгол өөртөө засаха можо]] (1921), [[Бүгэдэ Найрамдаха Буряад-Монголой Өөртөө засаха Зүблэлтэ Ниигэм Журамта Улас]] байгуулагдаба (1923). 1937 ондо Зүүн Шэбэрэй хизаарай захиргаанай байгуулалтые хубилгажа, хэдэ хэдэн аймагуудые уласай мэдэлһээ хуули бусаар гаргаад, тэдэниие Буряад хоёр өөртөө засаха тойрог болгон таһалба. Тэдэ хадаа [[Шэтэ можын]] мэдэлэй [[Ага тойрог]], [[Эрхүү можо|Эрхүү можын]] мэдэлэй [[Ордын-Адаг тойрог]] болоно. Хоёр аймаг ([[Ойхон аймаг|Ойхон]], [[Оно аймаг|Онон]]) эдэ тойрогой зайда ороогүй.