Зосоохинь усадхагдаа Зосоохинь нэмэгдээ
|
|
|
'''Византиин эзэнтэ гүрэн''' буюу '''Зүүн Ромын эзэнтэ гүрэн''' — [[Дундада зуун]]ай үедэ оршожо байһан, [[Константинополь]] хотодо ниислэлээ байгуулһан, эзэн хаант түрэтэй [[Ромын эзэнтэ гүрэн]]. Оршон һуурин хүнүүд болон хүршэнүүд энэ уласые '''Ромын эзэнтэ гүрэн''' гэжэ нэрэдэдэг байһан бүгөөд мүн Romania ([[Грек хэлэн|грекээр]]: ''Ῥωμανία'', ''Rhōmanía'') гэдэг байгаа. «Ромын эзэнтэ гүрэн», «Византын эзэнтэ улас»-ай хоорондохо илгаань сэбэр оршон үеын ойлголто бүгөөд хэзээнһээ эхилэн Византиин эзэнтэ гүрэн гэхэнь тодорхой бус байдаг болобош Эзэн хаан [[I Константин]] ниислэлээ [[Никодемиа]]һаа ([[Анатолиин хахад арал]] дахи) [[Босфорой хоолой]] дахи [[Византий]] руу шэлжүүлжэ [[Константинополь]] (өөрөөр "[[Шэнэ Рома]]"шье гэдэг) болгоһон хугасаае шухалда тоосодог<ref>{{harvnb|Benz|1963|p=176}}.</ref>.
Эзэнтэ гүрэн илангуяаилангаяа [[Византи-Сассанидай дайн|Рома-Персиин]] болон [[Византи-Арабын дайн]]ай үеэр нютаг дэбисхэрһээ алдажа, доройтоһон болобошье [[Европо]] дахи эдэй засаг, соёл, сэрэгэй хүсэнэй хубида хамагай нүлөөтэй гүрэн хэбээр байһан. Эзэнтэ гүрэн [[Македониин династи]]ин үедэ сэргэжэ, X зуунай һүүл гэхэд Газар Дундын Тэнгисиин зүүн бүһэ нютагта хамагай хүсэрхэг гүрэн боложо дахин һэргээ. Гэбэшье [[1071 он]]һоо хойшо Эзэнтэ гүрэнэй гол нютаг [[Бага Ази]]ин ехээхэн хэсэгэй [[сельджук турк]] үүдэдэ алдаа. XII зуунда Комнэнийн сэргэлтиин үеэр бага зэрэг һэргэжэ, ноёрхолоо хэһэг зуур дахин тогтооһон болобош түүнэй залгамжалагшадай үедэ дахин доройтоһон. 1204 ондо [[Загалмайтанай дүрбэдүгээр аян дайн]]аар Эзэнтэ гүрэн үхэлэй сохилто амсажа, задаршье бутран, хоорондоо үрсэлдэгшэ Византын Грек болон Латин уласуудта хубаагдаа. Константинополь ябаандаа һэргэжэ, Палеологой удамай эзэн хаашуул эзэнтэ гүрэнэйе 1261 ондо дахин байгуулһан болобош XIV зуунда дараалһан олон эрхэтэнэй дайн боложо, эзэнтэ гүрэнэй хүсэные улам бүри һулруулһан. Үлдэһэн нютаг дэбисхэрэй ехэнхые [[Византи–Османай дайн]]аар алдажа, уламаар XV зуунда Константинополь хото, үлдэһэн нютаг дэбисхэрэй хамта [[Османай эзэнтэ гүрэн|Османай туркуудтэ]] эзэлэгдэжэ мүхээ.
== Зүүлтэ ==
|
