Гэр: хубилбаринуудай хоорондохи илгаа
Зосоохинь усадхагдаа Зосоохинь нэмэгдээ
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы |
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы |
||
14 мүр:
=== Хана ===
'''Хана''' ({{mongolUnicode|ᠬᠠᠨᠠ|h}}) — тусхай гуримаар матажа, хэрээһэлүүлэн үдэһэн, һэеы гэрэй туургануудые дээрэнь тоходог түхеэрэлгэ, араг. Һэеы гэрэй хана тусхай ханын дархан дархалдаг һэн. [[Лхасаран Линховоин|Л. Линховоиной]] бэшэһээр, хана хэхын тула 2 метр тухай утатай нарин модо хоёр тээһээнь сабшажа хабтагар болгоод, холтоһоньоонь һалгаагаад, дээдэ үзүүрыень матажа, бүхэтэр болгоно. Тииһэн хойноо эдэ модонуудаа хэрээһэлэн барижа, дабхасаһан лэ газартань үрэмөөр нүхэлжэ үдөөридэдэг юм. Тиигэжэ холбогдоһон хананууд һунахадаа 170-190 сантиметр, агшахадаа 70-80 сантиметр болоно.
Ханын үдөөриин нүхэнууд бэе бэеһээ хэды шэнээн зайтайгаар нүхэлэгдэнэб, тэрээнһээ боложо ханын арагай тэбхэр нүхэнүүдынь томо жэжэ байдаг. Томо, жэжэ, дунда зэргын зайтайгаар нухэлэгдэһэн хананууд иимэнууд тусхай нэрэтэй: зайдан хана, түлгэ хана, хурьган хана гэхэ мэтэ. Ханын олон янзанууд, хубинууд байдаг:
* ''Зайдан хана'' — үдөөриинь нүхэнүүдые бэе бэеһээнь 14-15 сантиметр зайтайгаар нүхэлһэн хана.
* ''Түлгэ хана'' — үдөөриинь нүхэнүүдые бэе бэеһээнь 10 сантиметр зайтайгаар нүхэлһэн хана.
* ''Хурьган хана'' — үдөөриинь нүхэнүүдые дүтэ-дүтэ 6-7 сантиметр зайтайгаар нүхэлһэн хана.
* ''Ханын тархи'' — ханын модонуудай дээдэ таладаа хэрээһэлэн һэлгэлдээд, үдөөриһөө дээшэ үлүү гараад, бүхэтэр болгогдонгүй үлэһэн үзүүрнүүдынь. Нэгэ ханада 13-15 хүрэтэр һэлгэлдэһэн тархинууд байдаг.
* ''Ханын үдөөри'' — ханын модонуудые холбоходоо үдэдэг, түүхэй apһa зуһэжэ хэһэн һyp таһама. Ханын үдөөри хэхэдээ, һyp таһамын нэгэ үзүүрые нүхэлөөд, тэрэ нүхэн соогуураа нүгөө үзүүрыень гулдируулан оруулаад, ханын модонуудай нүхэнүүдээрнь зосоо талаһаань газаашань гаргажа зангидана.
* ''Ханын аман'' — ханын модонуудые холбожо үдэхэдэ, хажуу таладань һэлгэлдээд үлүү гараһан үзүүрнүүд. Ханануудые холбон хагсархадаа, эдэ үзүүрнүүдыень тааруулан ниилүүлээд, дээһэн ooһopoop уядаг юм.
* ''Хагсарга'' — ханын амануудые тааруулан, бэе бэетэйнь холбон уядаг дээһэн ooһop.
=== Тооно ===
[[Файл:Shangrak.JPG|thumb|200px|right|[[Хасагууд|Хасаг]] гэрэй тооно]]
'''Тооно''' ({{mongolUnicode|ᠲᠣᠭᠤᠨᠤ|h}}) — модо дүрбэн тээһээнь сабшажа тэбхэр болгоод, түхэреэн болотор матажа, хүндэлэбшэ болон даагануудые һуулгаһан, хажуу тээгүүрээ уняагай үзүүрнүүдые хэхэ нүхэтэй һэеы гэрэй оройдо байха түхэреэн түхеэрэлгэ. Тоонын түхэреэниинь (диаметрынь) нэгэ метр тухай юм.
| |||