Амидарал: хубилбаринуудай хоорондохи илгаа
Зосоохинь усадхагдаа Зосоохинь нэмэгдээ
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы |
|||
4 мүр:
Дэлхэй дээрэхи бүхы мэдэгдэжэ амидарал [[нүүрһэнтүрэгшэ|нүүрһэнтүрэгшын]] нэгэдэлнүүдэй [[хими]]ин шэнжэ шанартай һуурилдаг. Тухайлбал бүхы амиды бэе [[уураг]], [[Дезоксирибонуклеинай хүшэл|нуклеинай хүшэл]] гэхэ мэтэ ута гэнжэ молекулнуудые агуулдаг. Эсые хэлбэрижүүлэн бүридүүлэгшэ эсэй мембранын шэнжэ шанар бүридэхэд [[уһан]], уһан оршон онсогой шухала үүргэтэй. Эдэгээр амидаралай тодорхойлолтонууд бүхы [[юртэмсэ]] дээрэ байжа болохо амидаралай хубида ниитэлгын үнэн байха боломжотой бүгөөд манай дэлхэй дээрэхи амидаралай хубида эдэгээр тодорхой шэнжэнүүд ниитэлиг байдаг.
Амиды [[махабад]] нээлтэтэй тогтолсоо юм. Нээлтэтэй тогтолсоо гэгдэхын ушарынь амиды [[махабад]] оршонтойгоо мэдээлэл, хоол тэжээлэй зүйлые
[[Байгаали]]ин шалгарлын дагуу, ута хугасаанда амидаран оршондоо дараашын үе удамаа амжалтатай даһан зохисуулжа байдаг. Нарин ниилмэл бүтэсэтэй амиды бэе олон янзын хэлбэригээр холбоо тогтоожо шададаг.<ref name=Koshland/><ref name=Chambers>{{cite encyclopedia |encyclopedia=Chambers 21st Century Dictionary |edition=online |year=1999 |title=organism}}</ref> Амидаралай олон хэлбэри дэлхэй дээрэ байха ба тэдэгээр амиды бэетэй байха ниитэлиг шэнжэ шанар дээрэнь үндэһэлэн [[ургамал]], [[амитан]], [[мөөгэ]], [[эгэл бэетэн]], [[архей]], [[нян]] гэжэ хубаажа үзэхэ ба эдэгээрынь бүгэдэ удамшалай мэдээлэл, нарин зохёон байгуулалта бүхы уһанда һуурилһан эстэй бүридэлтэй.
41 мүр:
==== “Оршон” онол ====
[[Файл:Lightning3.jpg|мини|Аянга [[сахилгаан]]иинь органик буса молекулнуудһаа амидарал үүдэжэ бүрилдэхэд шаардалгатай эршэм хүсэнэй эхэ булаг боложо шадаха юм]]
Энэ онолой дагуу энгиин органик молекулнууд органик буса молекулнуудай хоорондохо химиин урбалай үрэ дүндэ анханай далайда бүрилэджээ. Оршон гэдэгынь тухайн үедээ [[Дэлхэй]] дээрэ оршожо байһан, олон тооной уудамал бодосые агуулһан дэлхэйн далай юм. Молекулнуудынь [[хэтэ ягаан туяа]]най сасарагжалтын (тэрэ үедэ хамгаалалтын озоной дабхарга байһангүй) болон аянга сахилгаанай сэнэгэй эршэм хүсэнэй үндэр түбшэнэй үйлэшэлэлдэ үртэжэ байгаа. Энэ эршэм хүсэнэй нүлөөлэл доро тэдэгээрынь нэгэдэжэ, уламаар сахар, өөхэнэй хүсэл, тэршэлэн уургые бүрилдүүлдэг [[аминхүшэл|аминхүшэлнүүд]] зэргые багтааһан органик барилгын материалнуудые бүрилдүүлбэ. Иимэ хэлбэригээр одоогой эсүүдэй үмэнэхи үе — анханай протобионтууд (хубисалай ябасад тодорхой оршондо амидархад зохисоһон организмууд - орожо) үүдэхэ һуури табигдаба. Тэдэгээрынь бодосой
Тэршэлэн амидаралынь далайн гүндэ эрдэһээр баян, уһан оргилуулжа байдаг галта уулын халуун булаг бүхы тогоонуудые тойрон үүдэһэн зэрэг өөр бусад олон онолнууд байдаг. Анханай эс түһэтэй бүтэсүүд, протобионтуудай хүгжэлэй дараа анханай жэнхэнэ эсүүд — прокариотуудай хубисалай зам сэбэрлэгдэбэ.
50 мүр:
==== Прокариот - анханай эсүүд ====
[[Файл:Average prokaryote cell- ru.svg|мини|Прокариотой эс]]
Анханай прокариотуудынь оршон үеын бактеринууд, цианай бактеринууд буюу хүхэ ногоон замагтай маша түһэтэй байба. Тэдэгээрынь сүм байхагүйшье гэһэн тэдэные гадаада оршонһоо туһагаарлаһан дотоодо орон зайтай, тэндэнь бодосой
Зарим эртэнэй прокариотууд наранай эршэм хүсые өөрһэдын эршэм хүсэнэй хэрэгсээгээ хангахад ашаглажа эхилбэ. Тэдэгээрынь фотосинтезэй [[хүшэлтүрэгшэ]]гүй (аноксиген) хэлбэриие хэрэгжүүлжэ хүхэртэ [[уһантүрэгшэ|уһантүрэгшые]] эһэлдүүлэн хүхэрые амидарал үйлэ ажаллагаанай бүтээгдэхүүн болгон илгаруулдаг байба. Эршэм хүсые ашаглаха тиимэ хэлбэриие мүнөөдэр шад улаан бактеринуудшье ашаглажа байна.
| |||