Энэдхэгэй шажан: хубилбаринуудай хоорондохи илгаа
Зосоохинь усадхагдаа Зосоохинь нэмэгдээ
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы |
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы |
||
21 мүр:
== Сэсэн мэргэнэй тухай энэдхэгэй шажанай һургаал ==
[[Файл:CowHA.jpg|мини|слева|[[Үхэр]]ые Брахман бурханай бэлэг хэмээн үзэдэг ушарһаа энэдхэгэй шажанда үхэрые арюун амитанда тоосодог. Үхэртэ мүргэхэ, түүные шүтэхэнь магадгүй, амидаралай хэб маягынь [[мал ажахы]]тай холбоотой байһан аришуудаа]]
[[Файл:Kathakalidancer.jpg|мини|[[Катхакали]] бүжэгынь эртэнэй энэдхэгэй туули найраглалай түүхэһээ үгүүлдэг бүжэг, зүжэглэл, хүгжэм болон ёһололой бүжэгын согсолбори]]
Энэдхэгэй шажаниинь маша олон талатай хэдышье, энэдхэгэй шажаные даган баримталагшадай хубаан үзэдэг хэд хэдэн түһэтэй этигэл үнэмшэлнүүд байдаг. Энэ һуури этигэл үнэмшэлнүүдынь абаралаар дамжаһан сэдьхэл һанаа бэеһээ бэедэ шэлжэхэ, сэдьхэл һанаа өөр бэеын бүрхэбшэнд шэлжэхэ һууха байдалһаа сүлөөлэгдэхэ, [[карма|кармын]] болон [[дхарма|дхармын]] хуулинуудые багтаадаг. Амидаралай Энэдхэг хэб маягынь эдэгээр ойлголтонуудай үндэһэн дээрэ бүрилдэдэг.
Юртэмсые энэдхэгэй шажанай үүдэнһээ үзэхэнь дахин түрэхэ тойрог, [[сансара|сансарын]] (сэдьхэл һанаа өөр бэеын бүрхэбшэндэ шэлжэхэ - орожл) ойлголто дээрэ үндэһэлэгдэдэг. Сансарын хуулиин дагуу хүн бүритэ бурханлиг дотоодо үнэн буюу сэдьхэл гэгшэ [[атман]] (энэдхэгэй философи дахи юртэмсын оюун һанаанай эхилэл - орожо) байдаг. Тэрээр юртэмсэ дэхи бүхы лэ зүйлые хамарһан сансрын оюуной эхилэл болохо Брахмантай түһэтэй. Атман боло майагай (санскритһээ оршуулбал “хии үзэгдэл”, “далдын хүсэн” гэһэн удхатай) бүхы лэ оршолон, юртэмсые хүнэй хүртэхые уридшалан тодорхойлогшо хии үзэгдэлэй хүсэндэ захирагдадаг. Хии үзэгдэлдэ абтагдаһан атман сансарын байдалһаа гараха боломжогүйгээр оршон амидархын янза бүриин шатуудые тууладаг. Тэрэ үедэ лэ атман зүн билгынхээ туһаламжатайгаар үнэн мүн шанарые ойлгожо, шухамдаа үхэшэгүй Брахмантай нэгэдэн ниилһэнээр сая абаралда ([[мокша]]) хүрэдэг. Үүгээр атманай дахин түрэлтын тойрогһоо гаража, кармын хуулиһаа сүлөөлэгдэһэные тэмдэглэдэг. [[Йог]], даяншалал, бисалгал, бурханда мүргэхэ зэрэгынь абаралда хүрэхэ замууд юм.
=== Карма болон дхарма ===
Энэдхэгшүүд кармын “үйлын үрын” сансарын хуулида этигэдэг. Зан суртахуунай үйлэдэлнүүдэй үрэ дагабарууд үхэһэнэйхинь дараа дараагай оршохыдо шэлжэн тухайн хүнэй дараагай түрэлтын хэлбэритэ эерэгээр юм уу һүрэгөөр нүлөө үзүүлдэг. Атманай хубиа бодоһон үйлэдэл бүритэ түүнэй түрэхын, үхэлэй, дахин түрэхын тойрогтой холбоотой тодорхой үрэ дагабарууд байдаг. Энэдхэгэй шажаные хатуу баримталагшад дхармын хуулиие дагажа мүрдэхые хэшээдэг. Дхармые (санскритээр “зүб зан түлэб”) туйлын үнэн гэжэ үзээд энэдхэгшүүд түүные үдэр тутамын амидралдаа хадгалжа байхые эрмэлзэдэг. Мүнөөдэр [[дхарма]]нь хүн бүритэ зан түлэбэй хуули зүйе һануулан, энэдхэгшүүдэй ёһо зүйн баримжаа болоһоор байна. Хэрэб һанатан дхарма энэдхэг хүн бүритэ байбал зохихо энэрэл ниигүүлсэл, болон сэбэр сэмсэгэр байдалые һайн үйлэдтэн гэжэ үзэдэг бол свадхармань дхармагай хуби хүнэй ойлголтые абажа үзэдэг.
== Зүүлтэ ==
| |||