Литэ

Литэ буюу Сагалбар, Хуанли(хитадаар 皇曆) - ниигэм, шажан, худалдаа арилжаа, засаг захиргаанай зорюулалтаар үдэрүүдые зохёон байгуулаха систем юм. Ингэхэйн тулд тодорхой саг хугаануудада нэрэ олгоно: хоног, долоо хоног, һара, жэл гэхэ мэтэ. Үдэрүүдэдэ үгэхэ нэрые огоноо гэнэ. Литэ дахи үеүүд (жэл, һара г.м.) ихэнхэдээ һара али наранай циклтэй синхроншлогдоһон байдаг. Олон иргэншил, ниигэмүүд өөрһэдэй хэрэгһээндээ тааруулан, (ихэнхэдээ) өөр газарһаа гарал үүсэлтэй литэ дээр тулгуурлаһан литэнүүд зохёоһон байдаг. Литэ хадаа hарын дүхэригэй хубилалтатай тааруулан зохёогдоhон байна.

Хиндү литэ

Литэнь мүн он тоолол бэшэһэн түхөөрэмжые хэлэнэ. Энэнь сааһан дээрэ хэблэһэн, алишье компьютериин программ байжа болоно.

Календарь гэдэг үгэнь латин хэлэнэй kalendae гэдэгһээ гаралтай бүгөөд энэнь латин хэлэнээр һара бүрин эхэнэй үдэрэй нэрэ байжээ.

Хуанли (хялбар ханзы: 皇历; уламжлалта ханзы: 皇曆; пиньин: huánglì) гэдэг үгэнь Хитадаар "эзэн хаанай литэ" гэһэн үгэ бүгөөд үдэр бүри тохёохо онсо шухал үйлэ ябадал, саг, зүгэ шигые заадаг байна.

Буряад-монголшуудай абаhан литэ 12 жэлэй (хулгана, үхэр, бар, туулай, луу, могой, морин, хонин, бишэн, тахяа, нохой, гахай).