Буряадууд: хубилбаринуудай хоорондохи илгаа

Зосоохинь усадхагдаа Зосоохинь нэмэгдээ
Elvonudinium (зүбшэн хэлсэлгэ | Хубита)
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы
Elvonudinium (зүбшэн хэлсэлгэ | Хубита)
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы
1 мүр:
{{Инфобокс үндэһэтэн
|group=&nbsp;&nbsp;&nbsp;<br>Буряад яһатан / Буряад-Монголшууд
|image=[[File:Buryat Notable People.png|250px]]
|image_caption = <small>1 мүр: [[Элбэгдоржо Ринчино]]{{·}}[[Алдар Цыденжапов]]{{·}}[[Этигэлэй Дашадоржо]]{{·}}[[Агван Доржиев]]{{·}}[[Энгельсина Чешкова]]<br />2 мүр: [[Петр Бадмаев]]{{·}}[[Жамбыл Тулаев]]{{·}}[[Доржи Банзаров]]{{·}}[[Михей Ербанов]]{{·}}[[Юрий Ехануров]]<br />3 мүр: [[Або Шаракшанэ]]{{·}}[[Ирина Пантаева]]{{·}}[[Бальжинима Цыремпилов]]{{·}}[[Бидия Дандарон]]{{·}}[[Владимир Борсоев]]<br />4 мүр: [[Гомбожаб Цыбиков]]{{·}}[[Бато-Далай Очиров]]{{·}}[[Матвей Амагаев]]{{·}}[[Дугаржаб Донгидон]]{{·}}[[Базар Ринчино]]<br />5 мүр: [[Анатолий Михаханов]]{{·}}[[Дампил Гомбоев]]{{·}}[[Дамба Аюшеев]]{{·}}[[Бау Ямпилов]]{{·}}[[Даши Намдаков]]<small/>
|poptime = 540 мянга гаруй
|region1 = {{flagicon|RUS}} [[ОХУ]] (2010 он)<ref name="ОХУ-2010">[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/perepis_itogi1612.htm Официальный сайт Всероссийской переписи населения 2010 года. Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года]</ref> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;461,389
* {{flagicon|Буриад}} [[Бүгд Найрамдах Буриад Улс|БНБурУ]]&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; 286,839
* [[Эрхүү муж]] &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; &nbsp; 77,667
* [[Өвөр Байгалийн хязгаар]]&nbsp; &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; 73,941
|region2 = {{flag|Монгол}} (2010 он)<ref name="Mongol">[http://www.toollogo2010.mn/doc/Main%20results_20110615_to%20EZBH_for%20print.pdf Монгол улсын 2010 оны хүн амын тооллого]</ref>&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;45,087
|region3 = {{flagicon|Хятад}} [[БНХАУ]] (тооцоо) &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; &nbsp; 10,000
|rels=дийлэнх олонх нь [[Буддын шашин|Буддын]], тодруулбал [[Шарын шашин|Шарын]] шашны шүтлэгтэй, цөөн гэвч [[Бөө мөргөл|Бөө]]д даатгалтай
|langs=төрөлх [[Буриад хэл]] (магадгүй Буриад Монгол хэл, [[Монгол хэл]]ний Умард аялгуу)-нээс гадна бүр илүүгээр [[Орос хэл]]ээр хэлэлцэж байгаа
|related=бусад [[Монгол угсаатан]], тэр дотроо [[Барга]]
}}
{{Хадмал
|монгол_бэшэг = [[Файл:Buriyad.PNG|22px]]
Мүр 5 ⟶ 20 :
|кирилл_хальмаг = буряд
}}
[[Image:Забайкальские буряты.jpg|thumb|right|Үбэр Байгалын Буряад айла<br />(1840 оны номын зураг)]]
'''Буряадууд''' али '''Буряад яһатан''' ({{мо.б.}} buriyad, {{khk icon}} буриад, {{хэлэн+xal|bürēd}}, {{kgz icon}}, {{үз.}}, {{Ч.}} бураад, {{бөх.}}, {{алайр.}}, {{түнх.}}, {{захам.}}, {{ах.}} баряад, {{хэлэн+ru|буряˊт}}, {{kjh icon}} пыраат, ях. Burat) [[Монголшууд|Монгол арад]]ай нэгэн [[аймаг]] юм.
 
[[File:Buryatdress.jpg|thumb|right|250px|Буряад үндэһэнэй хубсаһан]]
Мүнөө сагай буряад-монголшууд Ара, Үбэр Байгалаар нютагтай изагуурай монгол хэлэтэй арад түмэн юм. [[Ородой Холбооной Улас]]ай [[Буряад Республика]]да, [[Эрхүү можо]]до ([[Усть-Ордагай Буряадай тойрог]]) болон [[Байгал шадар хизаар]]та ([[Агын Буряадай тойрог]]) оршон һуужа байдаг. Мүн дээрэхи можонуудай зарим дүүргүүдэдэ амидардаг <ref name="Михайлов">[Михайлов Т. М. Буряты // Народы и религии мира. Энциклопедия. Главный редактор В. А. Тишков. Научное издательство «Большая Российская энциклопедия», 1998]</ref>. ОХУ-һаа гадна Хасаг, Тусгаар уласуудай Хамтын Нүхэрлэлэй оронуудай зэрэгсээ Монгол уласай хойто хэһэг болон БНХАУ-ай зүүн хойто нютагта үсөөн тоогоор оршон һуужа байдаг.
 
== Нэрэ ==
[[File:Buryatdress.jpg|thumb|rightleft|250px|Буряад үндэһэнэй хубсаһан]]
Буряад хэмээхэ нэрэнь анхалан «Монголой Нюуса Тобшо» һурбалжа бэшэгтэ дурдагдаһан гэжэ үзэдэг. Гэбэшье энэхүү нэрэнь оршон сагай буряад монголшуудта хамаатай эсэхэнь эргэлзээтэй. Дээрэхи нэрын гарал үүсэлэй талаар янза бүриин хубилбари байгааһаа хамагай боломжотойень абажа үзэбэл:
 
Мүр 34 ⟶ 48 :
 
== Буряадуудай тоо ==
[[Image:Забайкальские буряты.jpg|thumb|right|Үбэр Байгалын Буряад айла<br />(1840 оны номын зураг)]]
Ород гурэнэй 2010 оной тоогоор Буряад яhатан 461389 хун зон болоно. Теэд 2010 оной тоогоор Монголой буряадууд 100000 тоо болотор байхын багсаагдана. Хитадта 10000 болотор буряадууд ажа hууна. Тиихэдээ Бухы дэлхэйдээрэ буряяадууд 600000 хун аман зон болохынь харагдана. 1989 оной мэдээгээр Ородто 417400 хүн байгааһаа Буряадта 249500, Эрхүү можодо 77300, үүнэһээ Ордын-Адаг Буряад өөртөө засаха тойрогто 49300, Шэтэ можодо 66600, үүнэһээ Ага Буряад өөртөө засаха тойрогто 42300, ОХУ-ай бусад нютагуудта 24000, үүнэдэ [[Мушхаваа]] хотоноо 1 500, Питэр хотоноо 1000 хүн оршон һуужа байна<ref name="ICAPE">[http://www.ethnos.nw.ru/cgi-bin/el.exe?etnoscod=126 Interdisciplinary Center for Advanced Professional Education]</ref>. 2002 оной тооллогоор 445 000 гэжэ ОХУ-ай Шэнжэлхэ ухаанай Акадеэмиин Улас арадай ажахын багсаалга һудалгаанай Хүреэлэнэй Хүнэй демограафи, эколоогиин түбэй "Население и общество" гэжэ мэдээсэлдэ дүриджээ.
 
"https://bxr.wikipedia.org/wiki/Буряадууд" хуудаһанһаа абтаһан