Буряад хэлэн: хубилбаринуудай хоорондохи илгаа

Зосоохинь усадхагдаа Зосоохинь нэмэгдээ
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы
Заһабариин тодорхойлон бэшэлгэ үгы
1 мүр:
'''Буряад хэлэн''', ('''Буряад-монгол хэлэн''') [[Алтайн хэлэнэй изагуур|Алтайн хэлэнэй изагуурай]] монгол хэлэнэй аялгуу юм. Буряад Улас, Эрхүү можо, Забайкалиин хизаар, Усть-Ордагай болон Агын тойрогууд, мүн Монгол уласай хойто аймагууд, Хятадай зүүн-хойто орондо ажаhуудаг буряадууд хэлэлсэдэг. Ород гүрэндэ (1989 оной тоололгоор) 376 мянга оршом хүн буряадаар дуугардаг. Буряадай 86,6 %-нь буряад хэлые, 13,3 %-нь ород хэлые эхэ (түрэлхи) хэлэн гэhэн байна. Баруун (эхирэд, булагад), дундада (алайр, түнхэн), зүүн (хори), урда (сонгоол, сартуул) гэхэ мэтэ аялгуутай.
 
Грамматикын байгуулалтын хубида буряад хэлэн залгамал хэлэн болоно. Аялган абяанууд аялганай тааралдалай хуулида захирагдадаг, мүн түргэн, удаан гэжэ илгардаг. Буряад хэлэн өөрын гэhэн онсолигтой, тон баялиг үгын hантай юм.
 
«Буряад Республикын арадуудай хэлэнууд тухай» хуули республикын дээдын зургаанда 1992 ондо баталагдажа, буряад хэлэн [[гурэнэйгүрэнэй хэлэн]] болгогдоЬон байгаа. Энэ туухэтэ хуулиин ундэЬеер буряад хэлэ хэрэглэлгын Ьалбаринуудай ургэдхэгдэхэдэ, арадай туухэдэ, ундэЬэн соёлдо, арадай eho аншалнуудта Ьонирхол дээшэлээ.
 
Монгол бэшэгые зохёогдоhон сагhаань хойшо хэрэглэжэ, эхэ хэлээрээ олон түрэлэй ном зохёол бүтээжэ, [[Энэдхэг]], [[түбэдТүбэд]], [[хятадХятад]] гэхэ мэтэ олон хэлэнhээ элдэб жанрын зохёолнуудые оршуулhанаараа дэлхэйн соёлой hанда хуби нэмэриеэ оруулhан түүхэтэй. 1931 ондо монгол бэшэгээ лата үзэгєєрүзэглэлөө hэлгэжэ, 1939 ондо «ө», «ү», «h» гэhэн гурбан үзэгэй нэмэлтэтэй ород үзэгүзэглэл абаhан(хирилисэ үзэглэл) абтаhан юм. Оршон сагай буряад бэшэгэй хэлэн хори аялгууда үндэhэлэн байгуулагданхай.
 
Буряад хэлэн ород хэлэнтэй адли Буряад Уласай гүрэнэй хэлэн болоно. Тус хэлээр бага hургуулиин хүүгэдые hургахаhаа гадна, дунда болон мэргэжэлэй дунда hургуулин hурагшад, мүн дээдэ, ехэ hургуулиин оюутадта буряад хэлые тусхай хэшээл болгожо заадаг юм. Буряад хэлээр hуралсалай, уран hайханай болон ниитэлэлэй зохёол, hонин hэдхүүл хэблэгдэн, теле- болон радиодамжуулганууд нэбтэрүүлэгдэжэ, театр ажалладаг. Буряад хэлые шэнжэлэн шудалха түбүүдынь ОШУА-иин Сh-иин Монгол, түбэд болон буддын шудалалай хүреэлэн, мүн Буряадай гүрэнэй ехэ hургуулиин Үндэћhэнэй хүмүүнлигэй ухаанай дээдэ hургуули болоно.
"https://bxr.wikipedia.org/wiki/Буряад_хэлэн" хуудаһанһаа абтаһан